Według danychGUS z 30 czerwca 2024 r. Suwałki liczyły 68 035 mieszkańców i były pod względem liczby ludności drugim (poBiałymstoku) miastem wwojewództwie podlaskim, a także 50. spośród najludniejszych miast wPolsce[2].
Suwałki są położone na terenach zasobnych wrudy żelaza,wanadu,ołowiu oraz rzadkiegotytanu[7]. Obecnie nieeksploatowane ze względu na głębokość, na jakiej się znajdują, a także ze względu na ochronę środowiska i obecnośćZielonych Płuc Polski.
Suwałki leżą na platformie wschodnioeuropejskiej w strefie wyniesienia mazursko-suwalskiego. Krystaliczny fundament prekambryjski zbudowany jest z granitoidów typu rapakiwi (magmowe skały głębinowe), tworzących gotyjski kompleks mazurski. W okolicy Suwałk skały podłoża prekambryjskiego występują na głębokości 800-900 metrów.
Na prekambryjskim podłożu krystalicznym leżą skały pokrywy osadowej (ordowik, sylur, trias, jura, kreda i trzeciorzęd). Na powierzchni terenu występują utwory czwartorzędu o maksymalnej miąższości dochodzącej do 215,3 m (Szwajcaria, północno-wschodnia część Suwałk).
W okolicy Suwałk w profilu osadów plejstoceńskich zachowały się gliny zwałowe należące do sześciu zlodowaceń. Między nimi znajdują się osady wodnolodowcowe (żwiry i piaski),zastoiskowe (piaski, mułki i iły), a także interglacjału eemskiego (torfy, piaski, mułki i iły jeziorne).
Obecna powierzchnia terenu miasta ukształtowała się w wyniku procesów zachodzącychw okresie zlodowacenia bałtyckiego (Wisły) oraz w holocenie. Rzeźba terenu Suwałk jest wynikiem działalności lodowca w okresie najmłodszego zlodowacenia (zlodowacenia Wisły) oraz erozyjnej działalności rzeki Czarnej Hańczy. Lądolód zlodowacenia Wisły nasunął się dwukrotnie na teren Suwalszczyzny: około 67–55 tysięcy lat temu (stadiał Świecia) oraz 23–12 tysięcy lat temu (stadiał leszczyńsko-pomorski).Dominującą jednostką geomorfologiczną miasta jest równina sandrowa (położona na wysokości 180 m n.p.m.), jedynie w części północnej znajduje się wysoczyzna morenowa.W równinę sandrową wcięta jest erozyjnie dolina Czarnej Hańczy osiągająca szerokość 5–10 km. W dolinie Czarnej Hańczy wyróżnia się trzy tarasy erozyjno-akumulacyjne:
taras I – zalewowy, powyżej 0,5 m nad średnim stanem rzeki
taras II – nadzalewowy, sandrowy, 6,5–8,5 m ponad poziom rzeki, na tym tarasie zlokalizowana jest znaczna część miasta
taras III – sandrowy, 11–19 m nad poziom rzeki, na tym tarasie zlokalizowana jest północna część miasta (osiedla Północ I i Północ II)
Naturalna rzeźba terenu została poddana znacznej antropopresji na terenach eksploatacji złóż kopalin: Sobolewo, Krzywólka i Potasznia.
W porównaniu z innymi rejonami Polski miasto stosunkowo często odczuwa wpływ arktycznych i kontynentalnych mas powietrza. Właśnie za sprawą arktycznych wpływów region ten jest zaliczany do najzimniejszych (poza górami) obszarów Polski, a w pobliżu miejscowościWiżajny znajduje się „polski biegun zimna”.
Zimy są tutaj na ogół długie i mroźne (nawet dwukrotnie dłuższe niż na zachodzie Polski), a wiosna dociera późno (choć nie zawsze). Lato najczęściej bywa stosunkowo krótkie, ale za to gorące, parne i suche (jeśli są opady deszczu to nawalne lub towarzyszące tylko przechodzącym burzom). To właśnie dlatego odnotowuje się tutaj najpóźniejszy termin kwitnienia jabłoni w Polsce wraz z krótszym sezonem wegetacji roślin, spowodowane tutejszymmikroklimatem. Jednakże klimat pozwala nawet na uprawę z powodzeniem winorośli. Obecnie temperatura w zimie spada do ok. -24 stopni Celsjusza. Dawniej notowano tu siarczyste mrozy[8].
Miasto powstało z osady założonej w XVII w. przez zakonkamedułów z pobliskiego klasztoru wWigrach, jako jedna z osad na kolonizowanych przez nich wyludnionych terenach dawnejJaćwieży. 3 marca 1720 roku przywilejem królewskimAugust II Mocny potwierdziłprawa miejskie Suwałk.
Najważniejsze wydarzenia w historii Suwałk:
1688 – pierwsza wzmianka o Suwałkach;
1710 –kameduli wyjednali u Króla Augusta II zgodę na odbywanietargów ijarmarków w Suwałkach;
1939 – 28 września Niemcy i ZSRR podpisały pakt o przyjaźni i granicach, zgodnie z którym Suwałki i północna część Puszczy Augustowskiej przypadły w udziale Niemcom[11]
Suwałki dzielą się na kilkanaście osiedli o bardzo ograniczonej autonomii. Każde z nich ma swoją nazwę, samorząd, władze. Różnice w liczbie mieszkańców i zajmowanego obszaru poszczególnych osiedli są duże, gdyż obecnie funkcjonujący podział jest silnie związany zhistorią miasta i geografią.
Najwięcej punktów usługowych znajduje się wzdłuż ulic Kościuszki, Noniewicza i Pasażu Grande-Synthe. W mieście istnieją dwa targowiska: przy ul. 1 Maja i przy ul. Bakałarzewskiej. Pierwszym sklepem wielkopowierzchniowym w Suwałkach był TIP, przekształcony w funkcjonującą do dziśBiedronkę. W latach 90. powstał również najbardziej znany całodobowy sklep „Eden”. W śródmieściu położone są nieduże centra handlowe: DH Wigry, Pasaż Handlowy Arkadia oraz DH Alfa,Lidl, a także największe centrum handlowe w okolicy –Suwałki Plaza. Inne większe obiekty handlowe to np.Obi,Kaufland
Droga ekspresowa S61 w pobliżu Suwałk (węzeł Suwałki-Południe)
Suwałki są ważnym miastem tranzytowym. Bez obwodnicy przez miasto przejeżdżało ponad 8 tys. tirów dziennie, co zagrażało zdrowiu i bezpieczeństwu mieszkańców. Przez Suwałki przebiegają:
Obwodnica jest częścią powstającej trasy międzynarodowejVia Baltica. Odbyło się wiele akcji protestacyjnych, których celem było przyśpieszenie budowy obwodnicy Suwałk[14]. Po ponad 30 latach ubiegania się, jej budowę rozpoczęto na początku roku2017, a w dniu13 kwietnia2019 roku nastąpiło jej oficjalne otwarcie. Droga została wybudowana w standardzie drogi ekspresowej o nawierzchnibetonowej o dopuszczalnym obciążeniu 115kN/oś.
Transport autobusowy w Suwałkach i okolicy zapewnia przedsiębiorstwoPKS w Suwałkach S.A.. Miasto posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Poznaniem, Wrocławiem, Warszawą, Białymstokiem, Olsztynem, Gdańskiem, Ełkiem, Krakowem, Lublinem, Łomżą, Giżyckiem, Oleckiem, Augustowem, Gołdapią, Grajewem, Sejnami i in. Kursy do Warszawy i Białegostoku realizuje również prywatny przewoźnik Kari-Bus.W Suwałkach można spotkać też autobusy PKS Białystok, PKS Łomża, PKS Warszawa, PKS Olsztyn, PKS Gdańsk, PKS Mrągowo, PKS Pisz i firmy Veolia Kętrzyn.
Suwałki mają około 325 km[15] linii autobusowych, po których kursują 34 autobusy. Głównym węzłem komunikacyjnym był Park Marii Konopnickiej. Jego funkcję przejęła pętla przy ul. 1-go Maja. Ogółem wszystkich przystanków jest 223. PGK prowadzi obecnie 18 linii autobusowych, z których wszystkie funkcjonują w godzinach 4:10-23:00. Dodatkowe linie otwierane są z różnych okazji, np. świąt. Rocznie przewozi się około 3938 tys. pasażerów.
W mieście krzyżują się linie kolejowe zSokółki,Olecka i zKowna. Na terenie miasta znajduje się zabytkowy dworzecPKP z czasów carskich. Przez stację ma przebiegać międzynarodowa linia kolejowaRail Baltica.
Z Suwałk codziennie odjeżdża pociąg IC Hańcza doKrakowa przez Białystok,Warszawę, Radom i Kielce oraz IC Podlasiak doŚwinoujścia przez Białystok, Warszawę, Poznań i Szczecin oraz doMockavy, gdzie istnieje możliwość przesiadki do pociąguLTG Link w kierunku Kowna iWilna. Do Białegostoku odjeżdża cztery razy dziennieautobus szynowy (potocznie nazywany szynobusem). Planowane jest przywrócenie kursów doEłku przez Olecko oraz 2 nowe połączenia wLitwy (jedno jako wydłużenie pociągu IC Podlasiak do Mockavy a drugie w relacji Suwałki - Mockava jako IC Jaćwing).
W Suwałkach znajduje sięlotnisko o powierzchni 110 ha, wykorzystywane do celów sportowych przez Suwalską Szkołę Lotniczą, jak również przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. Na bazie istniejącego lotniska trawiastego planowana jest budowa lotniska lokalnego z betonowym pasem startowym o długości 1320 m, przystosowanego do potrzeb komunikacji lotniczej.
W2014 przy ul. Szpitalnej oddano do użytku sanitarnelądowisko dla helikopterów.
W Suwałkach położony jestZalew Arkadia. Nad zalewem rozciąga się także duża plaża miejska.Suwałki mają doskonałe warunki do uprawiania turystyki, ponieważ niedaleko położone sąWigierski Park Narodowy orazSuwalski Park Krajobrazowy. Można tu uprawiać turystykę wodną, a także pieszą i rowerową. Do wypoczynku zachęcają liczne gospodarstwa agroturystyczne. Wiele potrzebnych informacji można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej (park konstytucji 3 Maja),Suwalskiej Izbie Rolniczo-Turystycznej (SIRT, ul. Kościuszki) oraz PTTK o. w Suwałkach (ul. Kościuszki 37)
Ośrodek Sportu i Rekreacji w Suwałkach zarządza obiektami sportowymi i koordynuje organizację imprez sportowych oraz prowadzi szkolenie młodzieży w boksie, żeglarstwie i modelarstwie lotniczym.W Suwałkach siedzibę mają: zespół piłkarskiWigry Suwałki (klub działający od 1947 roku), zespółŚlepsk Suwałki oraz stowarzyszenie piłki nożnej i siatkówki dla chłopców i dziewcząt szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowychSalos Suwałki
W ramach Ośrodka Sportu i Rekreacji funkcjonuje przy ul.Wojska Polskiego 2 wSuwałkachskatepark[31] o powierzchni 1020 m². Na torze znajdują się przeszkody do pokonywania oraz cztery ścianki wspinaczkowe. Obiekt powstał w 2005 roku i został w połowie współfinansowany ze środków unijnych. Resztę kosztów poniósł miejski samorząd. Plac kosztował ok. 100 tysięcy euro[32].
↑Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 86.
↑Halina Karaś: Suwalszczyzna. Region dziś. dialektologia.uw.edu.pl. [dostęp 2022-10-05]. [zarchiwizowane ztego adresu (2022-10-05)]. Cytat:Suwalszczyzna to region znajdujący się na krańcu Polski północno-wschodniej, obejmujący obecny powiat suwalski, sejneński i augustowski […]. Główne miasta regionu to Suwałki (69,1 tys. mieszkańców), Augustów (30,3 tys. mieszkańców) i Sejny (6,0 tys. mieszkańców).(pol.).
↑Mazury i Warmia, 1800–1870. Wybór źródeł. Władysław Chojnacki (oprac.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1959, s. 13.OCLC14203653. Cytat:[…] Sudowia […]. Pierwotna nazwa obszaru dzisiejszych powiatów: […] Suwałki […]. (pol.).
↑abcWaldemar Monkiewicz, Adam Dobroński: Ofiary terroru hitlerowskiego na Suwalszczyźnie w latach 1939–1945. Białystok: Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 1993.ISBN 978-83-901545-0-3. Brak numerów stron w książce
↑Suwałki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-04], liczba ludności na podstawie danych GUS.
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_Lichen99.jpg)
.JPG)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_01.jpg)
.JPG)
