Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Subrahmanyan Chandrasekhar

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Subrahmanyan Chandrasekhar
Ilustracja
Państwo działania

Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

19 października1910
Lahaur,Indie Brytyjskie,Wielka Brytania

Data i miejsce śmierci

21 sierpnia1995
Chicago,Stany Zjednoczone

Doktor nauk ścisłych
Specjalność: astrofizyka
Alma Mater

Uniwersytet w Madrasie,
Uniwersytet w Cambridge

Doktorat

1933
Uniwersytet w Cambridge

Profesor
Uczelnia

Uniwersytet Chicagowski

Okres zatrudn.

1937–1985

Faksymile
Odznaczenia
Narodowy Medal Nauki (USA)Order Padma Vibhushan (Indie)
Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki
Medal Bruce
Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego
Medal Mariana Smoluchowskiego
Medal Copleya

Multimedia w Wikimedia Commons

Subrahmanyan Chandrasekhar[1] (tam. சுப்பிரமணியன் சந்திரசேகர்,hindi सुब्रह्मण्यन् चंद्रशेखर; ur.19 października1910 wLahaurze, zm.21 sierpnia1995 wChicago) –indyjsko-amerykańskifizyk,noblista[2][3].

Przez większość życia wykładał naUniwersytecie Chicagowskim. Otrzymał wiele międzynarodowych nagród naukowych, w tymNagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1983 roku wraz zWilliamem Fowlerem. W latach 1952–1971 był redaktorem naczelnym czasopisma naukowegoThe Astrophysical Journal.

Życiorys

[edytuj |edytuj kod]

Pochodzenie i kariera

[edytuj |edytuj kod]

Subrahmanyan Chandrasekhar urodził się 19 października 1910 roku wtamilskiej rodzinie wLahaurze, wówczas leżącym wIndiach Brytyjskich, obecnie zaś znajdującym się wPakistanie[4][5]. Był pierwszym synem i zarazem trzecim dzieckiem (miał sześć sióstr i trzech braci) Chandrasekhary Subrahmanyi Ayyara, oficera w Rządowej Służbie Indyjskiego Departamentu Audytów i Rachunków oraz Sitalakshmi „Sity” Balakrishnan, którą cechowały wysokie osiągnięcia intelektualne – miała na koncie m.in. przetłumaczenie najęzyk tamilskiDomu lalkiHenrika Ibsena[5][4].

Do 12. roku życia był edukowany w domu przez rodziców oraz na prywatnych lekcjach[4][5]. W 1918 roku rodzina przeprowadziła się doMadrasu, gdzie ojciec Chandrasekhara został przeniesiony w ramach obowiązków zawodowych[5]. W Madrasie Chandrasekhar w latach 1922–1925 uczęszczał doHindu High School(inne języki), a następnie, w latach 1925–1930 zdobył wyższe wykształcenie wPresidency College(inne języki) natamtejszym uniwersytecie, na którym uzyskał ponadto stopieńBachelor of Science zfizyki[5][3]. W lipcu 1930 roku otrzymał od rządu Indii Brytyjskich stypendium na studia podyplomowe naUniwersytecie w Cambridge wAnglii[5]. W Cambridge Chandrasekhar został studentem naukowym pod kierunkiem profesoraRalpha Fowlera[5][2]. W 1931 roku pojechał doGetyngi wNiemczech, gdzie został zaproszony do pomagania przez lato w pracy fizykowiMaxowi Bornowi[6]. Za radą profesoraPaula Diraca trzeci rok swoich studiów podyplomowych spędził w pracy naInstytucie Fizyki Teoretycznej wKopenhadze[5][6]. Latem 1933 roku Chandrasekhar uzyskał stopieńdoktora na Uniwersytecie w Cambridge[5]. W październiku tego roku został wybrany jako stypendysta naukowy doTrinity College na lata 1933–1937 – w przyjęciu go na Trinity College miał swój udział Ralph Fowler[2][5].

Na początku 1936 roku Chandrasekhar na zaproszenieHarlowa Shapleya odbył krótką wizytę naUniwersytecie Harvarda wStanach Zjednoczonych. Wówczas otrzymał odOttona Struvego iRoberta Maynarda Hutchinsa(inne języki) propozycję objęcia posady pracownika badawczego naUniwersytecie Chicagowskim[5]. W styczniu 1937 roku Chandrasekhar przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych i zatrudnił się na uczelni wChicago[2][5]. W 1942 roku zostałprofesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Chicagowskim, zaś dwa lata później uzyskał tam stanowiskoprofesora zwyczajnego[2].

PodczasII wojny światowej prowadził badania dlaArmii Stanów Zjednoczonych, pracując w Balistycznych Laboratoriach Badawczych ośrodkaAberdeen Proving Ground wMaryland[4][2]. Został także zaproszony do udziału wProjekcie Manhattan, jednak z powodu opóźnień w przetwarzaniu jego poświadczenia bezpieczeństwa ostatecznie nie dołączył do tej inicjatywy[4].

W 1947 roku Subrahmanyan Chandrasekhar został Wybitnym ProfesoremAstrofizyki Teoretycznej (ang.Distinguished Service Professor of Theoretical Astrophysics) na Uniwersytecie Chicagowskim[2]. Rok później dostał nagrodę Cambridge University Adams Prize[6]. W 1949 rokuAmerykańskie Towarzystwo Astronomicze przyznało mu nagrodęHenry Norris Russell Lectureship, zaś w 1952 roku dostał od Astronomicznego Towarzystwa Pacyfiku (ang.Astronomical Society of the Pacific)Medal Bruce[5][7]. Od 1952 do 1971 roku sprawował funkcję redaktora naczelnego czasopisma naukowegoThe Astrophysical Journal, przekształcając je z niewielkiego periodyku w czołowe, międzynarodowe czasopismo poświęcone astrofizyce[6]. W 1953 roku otrzymałZłoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego, a ponadto uzyskał amerykańskieobywatelstwo[8][4][2]. W 1957 roku dostałNagrodę Rumforda(inne języki), przyznawaną przezAmerykańską Akademię Sztuk i Nauk[6]. W 1962 roku został nagrodzony przezLondyńskie Towarzystwo KrólewskieMedalem Królewskim[3]. W 1966 roku uhonorowano go amerykańskimNarodowym Medalem Nauki, zaś dwa lata później rządIndii odznaczył goorderem Padma Vibhushan[9][10]. W 1971 roku został laureatem wręczanego przez amerykańskąNarodową Akademię NaukMedalu Henry’ego Drapera, z kolei dwa lata późniejPolskie Towarzystwo Fizyczne nagrodziło goMedalem Mariana Smoluchowskiego[6][11]. W 1974 roku przyznano mu nagrodęDannie Heineman Prize for Mathematical Physics[6].

W 1983 roku wspólnie zWilliamem Fowlerem otrzymałNagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za sformułowanie powszechnie dziś akceptowanej teorii o późnych stadiach ewolucji masywnych gwiazd[12] (obliczenia wykonane w 1928 roku, na samym początku kariery naukowej)[5]. Obliczeń dokonał podczas podróży do Anglii na studia, do ówczesnego specjalisty odteorii względności,Arthura Stanleya Eddingtona. Wykazał istnienie maksymalnej możliwej masybiałego karła – „granicy Chandrasekhara”. Wnioski z obliczeń zostały wówczas odrzucone przez Eddingtona[2]. Po tym zajął się innymi problemamiastronomii, m.in. ewolucjągromad gwiazd[2].

W 1984 roku otrzymał od Londyńskiego Towarzystwa KrólewskiegoMedal Copleya, natomiast dwa lata później niemieckieTowarzystwo Astronomiczne (niem.Astronomische Gesellschaft) uhonorowało goMedalem Karla Schwarzschilda w następstwie wykładu o „estetycznych podstawach ogólnej teorii względności”[3][2][13]. W 1985 roku osiągnąłstatus emeryta na Uniwersytecie Chicagowskim, jednak z uczelnią tą był związany aż do śmierci[3][2].

Życie prywatne

[edytuj |edytuj kod]

Podczas ostatnich dwóch lat studiowania na Presidency College w Madrasie Subrahmanyan Chandrasekhar nawiązał bliższą relację z o rok młodszą od niego Lalithą Doraiswamy[5]. 11 września 1936 roku wziął z nią ślub w Indiach[14][5].

Był bratankiem innego noblisty z dziedziny fizyki,Chandrasekhary Venkaty Ramana (1888–1970)[5].

Zmarł nazawał mięśnia sercowego 21 sierpnia 1995 roku wChicago[6][2]. Jego żona przeżyła go o 18 lat[4].

Upamiętnienie

[edytuj |edytuj kod]

Na cześć Subrahmanyana Chandrasekhara nazwano wystrzelony przezNASA w 1999 rokukosmiczny teleskop rentgenowski Chandra[5].

Publikacje

[edytuj |edytuj kod]

Na podstawie[14][15].

  • An Introduction to the Study of Stellar Structure (1939)
  • Principles of Stellar Dynamics (1942)
  • Radiative Transfer (1950)
  • Plasma Physics (1960)
  • Hydrodynamic and Hydromagnetic Stability (1961)
  • Ellipsoidal Figures of Equilibrium (1969)
  • The Mathematical Theory of Black Holes (1983)
  • Eddington: The Most Distinguished Astrophysicist of His Time (1983)
  • Truth and Beauty: Aesthetics and Motivations in Science (1987)
  • Newton’s Principia for the Common Reader (1995)

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. ↑Chandrasekhar Subrahmanyan, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-10-19] .
  2. ↑abcdefghijklmSubrahmanyan Chandrasekhar (1910–1995). physicsoftheuniverse.com. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  3. ↑abcdeS. Chandrasekhar, [w:]Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-10-19] (ang.).
  4. ↑abcdefgExpress Web Desk: Who was S Chandrasekhar?. indianexpress.com, 2017-10-19. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  5. ↑abcdefghijklmnopqrSubramanyan Chandrasekhar – Facts. [w:]The Nobel Prize in Physics 1983 > Subramanyan Chandrasekhar, William A. Fowler [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-03]. (ang.).,autobiografia, Nobel Lecture, December 8, 1983,On Stars, Their Evolution and Their Stability.
  6. ↑abcdefghThe Doc: Subrahmanyan Chandrasekhar. famousscientists.org. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  7. ↑Awards; Catherine Wolfe Bruce Gold Medal. Past recipients of the Bruce Medal. astrosociety.org. [dostęp 2025-10-19]. (ang.).
  8. ↑Winners of the Gold Medal of the Royal Astronomical Society. [w:]Awards, Medals and Prizes [on-line]. Royal Astronomical Society. [dostęp 2016-07-27]. (ang.).
  9. ↑The President’s National Medal of Science: Recipient Search Results. [w:]Chandrasekhar, Subrahmanyan [on-line]. nsf.gov. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  10. ↑Aswin Sekhar: Subrahmanyan Chandrasekhar: A Man of Stellar Physics and Stellar Grace. [w:]The Sciences [on-line]. thewire.in, 2018-08-23. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  11. ↑Medal Mariana Smoluchowskiego. ptf.net.pl. [dostęp 2025-10-19]. (pol.).
  12. ↑Encyklopedia Britannica. Ziemia i Wszechświat. Poznań: Wydawnictwo KURPISZ Sp. z o.o., 2006, s. 32.ISBN 978-83-60563-25-0.
  13. ↑Recipients of the Karl Schwarzschild Medal. [w:]Activities [on-line]. astronomische-gesellschaft.de. [dostęp 2025-10-19]. (ang.).
  14. ↑abSubrahmanyan Chandrasekhar. mathshistory.st-andrews.ac.uk. [dostęp 2025-10-19]. (ang.).
  15. ↑Subrahmanyan Chandrasekhar: Eddington: The Most Distinguished Astrophysicist of His Time. books.google.pl, 1983. [dostęp 2025-10-19]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Subrahmanyan Chandrasekhar – nagrody
LaureaciMedalu Bruce
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek

LaureaciRoyal Medal (XX wiek)
1901–1909
1910–1919
lata 20.
lata 30.
lata 40.
lata 50.
lata 60.
lata 70.
lata 80.
lata 90.
rok 2000

LaureaciNational Medal of Science (lata 60. XX w.)
1962
1963
1964
1965
1966
1967
1968
1969

XIX wiek
XX wiek
XXI wiek
XX wiek
XXI wiek

XX wiek
XXI wiek
XX wiek
XXI wiek

Nobel

LaureaciMedalu Copleya (XX wiek)

XX wiek
XXI wiek
Identyfikatory zewnętrzne:
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Subrahmanyan_Chandrasekhar&oldid=78078986”
Kategorie:
Ukryta kategoria:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp