 | |
| Typ herbu | |
|---|---|
| Alternatywne nazwy | Larysza, Lawszow, Ławszowa, Strepa, Strzemieniowie, Strzemieńczyk, Zarosie, Zarosze, Zaroszyc, Zaroże |
| Pierwsza wzmianka | |
Strzemię (Larysza, Lawszow, Ławszowa, Strepa, Strzemieniowie, Strzemieńczyk, Zarosie, Zarosze, Zaroszyc, Zaroże) –polskiherb szlachecki, noszący zawołanieŁawszowa. Występował głównie wziemi krakowskiej,sandomierskiej,lubelskiej,poznańskiej i naRusi. Jeden z najstarszych herbów polskich. Według legendy herb pochodzi z końca X wieku.
W polu czerwonymstrzemię złote. Wklejnocie pięć piór strusich.
Herb z końcaX wieku, najstarszy zapis1398.
W1359 w lasach Płoniny naWołoszczyźnie, w klęsce poniesionej przeciwko armii mołdawskiej, chorągiew Strzemieńców miała wpaść w ręce nieprzyjacielskie[1].
Najwcześniejsze źródło heraldyczne wymieniające herb to datowane na lata 1464–1480Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae polskiego historykaJana Długosza, który uznaje go za rdzennie polski. Zapisuje on informacje o herbie wśród 71 najstarszych polskich herbów szlacheckich we fragmencie: "Strzemyenyowye strepe ceruleum in campo rubeo defert Genus Polonicum et in iram et effusionem sanguinis procliuum, quod in trucidacione beati Stanislai, Cracoviensis episcopi, magnum asseritur fremitum fecisse et exciuisse et ob id in eam diem nullo honore, nullo officio vel magistratu functum est"[2].
Kasper Niesiecki przytacza następującą legendę:
Gdy Bolesław Chrobry król polski, ruskie prowincye wojną przyciskał, trafiło się jednemu z kawaleryi, że w samej utarczce, koń pod nim szwankowawszy, nie tylko że szyję złamał, ale też i nogę rycerzowi w strzemieniu uplątał. Przypada w tem nieprzyjaciel już jak na pewny obłów (...), kawaler(...), strzemię i z rzemieniem urwawszy, nieprzyjacielowi orężem się składa, tak silno z nim się ścinając, że go trupem położył, na konia potem wsiadłszy (...) drugi go adwersarz najeżdża tak nagle, że czasu tyle nie miał, żeby był szabli na niego dobył: przetoż strzemieniem na rzemieniu wiszącym, tak go w twarz dobrze ugodził, że mu ją nim srodze zranił, i pojmawszy go królowi swemu oddał, za co w herbie strzemię nosić, i jemu i sukcessorom jego pozwolił Bolesław Chrobry.
Listaherbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnychherbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasielegitymacji szlachectwa przed zaborczymiheroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badaniagenealogiczne.
Lista nazwisk herbownych pochodzi zHerbarza polskiego Tadeusza Gajla[3]. Jest to dotychczas najpełniejsza listaherbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniachHerbarza. Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Strzemię. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę.
Bajrulewicz, Bajzukiewicz, Batorski, Błoński, Bodzanta, Bodzęta, Bojanecki, Bojaniecki, Boksicki, Boksycki, Borkowski, Borzenski, Bożydarowicz, Broda, Brona, Brostowski, Brun, Brzostowski, Buchcicki, Buczyński, Budrewicz, Bułat, Bułatowicz, Bułatowski, Burzyński, Buszczyński.
Chlewicki, Chlewiecki, Chorzowski, Chwalibóg, Cląp, Cyrski, Czerzawski, Czerzowski, Czyżowski.
Delencz, Donat, Drzewiński , Dziengiel, Dziewiecki, Dzięgiel, Dzingiel.
Falkowski.
Garlicki, Garliński, Gezowski, Giedwiłło, Giendwiło, Gołkiewicz, Gołkowski, Grabiński, Grzywa.
Horain.
Ilcewicz.
Jacusius, Jakusz, Janiszewski, Jankowski, Janowski, Jasieński, Jeszowski, Jeżowski, Jugowski, Jurczyński.
Kania, Kapusta, Karbiński, Karwiński, Kawalec, Kawalecz, Kawecki, Kawęcki, Kawiecki, Kielanowski, Kijański, Kilanowski, Klamp, Klampowicz, Kląb, Klączyński, Kląp, Kleczeński, Kleczkowski, Kleczyński, Klempa, Klempowski, Klempski, Klepacki, Kleparski, Klęp, Klępa, Klępowski, Koczanowski, Koczynowski, Konwa, Korz, Korzeński, Korzon, Korzyński, Koźnicki, Kożnicki, Kregel, Krobicki, Krolewski, Krop, Krotosz, Królewski, Królowski, Krzywicki, Kuczmorka, Kulewicz, Kulewski, Kumielski, Kurowski, Kwiatkowski.
Laeta, Lanczewski, Lanczowski, Lencewicz, Lenczewski, Lenczowski, Leńczewski, Lewniowski, Linczewski, Linczowski, Lisowiecki, Longin.
Łańcucki, Łapszewski, Łapszowski, Ławszowski, Łącki, Łobarzewski, Łysowiecki.
Marszycki, Marszyński, Marzeniec, Marzyński, Meszeński, Mikulski, Miroszowski.
Narbut, Narbutt, Nowokuński.
Olendrowicz, Ośczewski.
Pieczkowski, Podolecki, Połaniecki, Przybkowski, Przybysławski, Przydkowski, Przytkowski, Przytykowski, Ptaszek.
Rębowski, Roch, Rogosz, Rogoz, Rogoza, Rohoza , Rupniewski, Rupniowski.
Saliewski, Siedlecki, Slaski, Sobolewski, Sokół, Sroczyński, Straszewski, Straszowski, Strepa, Strojnowski, Stryga, Strzemeczny, Strzemieczny, Strzemień, Strzemię, Strzemiński, Strzyżewski, Styczyński, Sulikowski, Sułowski, Surowiecki, Surowski, Szalewski, Szalowski, Szczygłowski, Szrop, Szropell, Szyrondel.
Ślaski, Śnieżek, Świaborowski, Świacki, Świadzki, Świeborowski, Świebowski.
Taszycki, Telatowicz, Temberski, Tretiak, Trzeciak, Trzecieski, Tysiecki, Tyszecki.
Ugintowicz, Ujejski, Unieszowski, Uniszowski.
Wałkowski, Wellowicz, Wibułtowicz, Wielopolski, Wielowicz, Wilbutowicz, Wiłbułtowicz, Wiłbutowicz, Wojnarowski, Wojnecki, Wojnicki, Wróblewski, Wróblowski, Wrzosowski, Wrzoszopolski, Wsieborowski, Wsołowski, Wszeborowski, Wszeborski, Wszemborowski, Wszęborowski, Wścieklica, Wułłowicz, Wydżga, Wysocki, Wyżga.
Zaborowski, Zaborski, Zagorowski, Zagórowski, Zasowski, Zassowski, Zazuliński, Zbilitowski, Zbiltowski, Zbylitowski, Zdulski, Zembocki, Zębocki, Zgłobicki, Zozuliński.
Niemal niezmienionego wizerunku herbu Strzemię używaSzczucin w nawiązaniu do Chwalibogów.
Herbgminy Czarnożyły zawiera złote strzemię. To godło oraz barwa czerwona nawiązuje do herbu Brzostowskich – dawnych właścicieli Czarnożył. Z koleiherbgminy Korzenna przypomina, że Korzeńscy wywodzą się z tej miejscowości.
Juliusz Karol Ostrowski przytacza jeszcze odmiany numerowane II-VI, ale są to raczej różne przedstawienia Strzemienia na przestrzeni wieków, odmiany tarczy, maniery itp.[4]:
