Stront
| rubid← stront →itr |
|
| Wygląd |
| srebrzystobiały |
|
Widmo emisyjne strontu |
| Ogólne informacje |
| Nazwa, symbol,l.a. | stront, Sr, 38
(łac.strontium) |
|---|
| Grupa, okres, blok | 2 (IIA),5,s |
|---|
| Stopień utlenienia | II |
|---|
| Właściwości metaliczne | metal ziem alkalicznych |
|---|
| Właściwościtlenków | silnie zasadowe |
|---|
| Masa atomowa | 87,62 ± 0,01[a][3] |
|---|
| Stan skupienia | stały |
|---|
| Gęstość | 2,6 g/cm³[1] |
|---|
| Temperatura topnienia | 768 °C[1] |
|---|
| Temperatura wrzenia | 1381 °C[1] |
|---|
|
| Numer CAS | 7440-24-6 |
|---|
| PubChem | 5359327 |
|---|
|
|
| Najbardziej stabilne izotopy |
|---|
| | izotop | wyst. | o.p.r. | s.r. | e.r.MeV | p.r. |
|---|
| 82Sr | {syn.} | 25,36dni[4] | w.e. | | 82Rb | | 84Sr | 0,56% | stabilny izotop z 46neutronami | | 85Sr | {syn.} | 64,853dni[4] | w.e. | | 85Rb | | 86Sr | 9,86% | stabilny izotop z 48neutronami | | 87Sr | 7,02% | stabilny izotop z 49neutronami | | 88Sr | 82,56% | stabilny izotop z 50neutronami | | 89Sr | {syn.} | 50,53dni[4] | w.e.
β− | 1,49
0,909 | 89Rb
89Y | | 90Sr | ślady | 28,79lat[4] | β− | 0,546 | 90Y |
|
|
|
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) |
|
|
Stront (Sr,łac. strontium) –pierwiastek chemiczny z grupyberylowców (metali ziem alkalicznych) wukładzie okresowym.
Stront jest srebrzystoszarymmetalem, podobnym dowapnia, ale bardziej miękkim. Na jego powierzchni, tak jak w przypadkuglinu, tworzy się ochronna warstwa tlenków (pasywacja). Oczyszczona powierzchnia jest bardzo reaktywna – czysty stront reaguje wybuchowo zwodą i może zapalić się na powietrzu. Stront tworzytlenki,wodorotlenki,fluorki oraz innesolekwasów nieorganicznych i organicznych.
Stront jest generalnie bardziej aktywny chemicznie niżmagnez i wapń, a mniej aktywny niżbar[1].
KationySr2+
należą doIV grupy analitycznej i barwią płomień na karmazynowoczerwony.
Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach 370ppm, w postaci dwóchminerałów –celestynu (siarczan) istroncjanitu (węglan).
Znanych jest 35izotopów tego pierwiastka z przedziału mas 73–107[5], cztery z nich – 84, 86, 87 i 88, są trwałe, stanowiąc naturalny skład izotopowy tego pierwiastka. Promieniotwórczy izotop90
Sr jest jednym z najgroźniejszych produktówwybuchów jądrowych. Gromadzi się w tkance kostnej, emitując silnepromieniowanie β, przy czasie połowicznego zaniku blisko 29 lat.
Stront został uznany za pierwiastek w 1790 roku przezA. Crawforda, wyodrębniony przezH. Davy’ego (1808) w Londynie. Nazwa pochodzi od szkockiej miejscowościStrontian, w pobliżu której znaleziono zawierające go minerały[6].
Stront w czystej postaci jest stosowany jako dodatek do niektórych gatunkówszkła – np. stosowanych do produkcji ekranów telewizyjnych. Ponieważ barwi płomień intensywnym karminowo-czerwonym kolorem, jego sole są dodawane doogni sztucznych irakiet sygnałowych.
Stront jest szczątkową składowąszkliwa zębów, przyswajanym z wody pitnej w okresie dziecięcym i pozostającym w uzębieniu już do śmierci. Budowa chemiczna szkliwa, w zależności od proporcji87Sr do86Sr, różni się jednak pośród ludzi i zwierząt w zależności od źródła wody z którego najczęściej piło stworzenie. Pozwala to mapować stront ze zwierzęcego uzębienia z regionami o różniącej się wodzie pitnej, co w konsekwencji pozwala na zauważeniemigracji - sytuacji gdzie organizm w innym miejscu wykształcił uzębienie, a gdzie indziej pozostawił je ze szkieletem w momencie śmierci. Ten fakt jest obecnie wykorzystywany jako metoda wykrywania wędrówek ludzi i zwierząt warcheologii[7][8][9][10].
Stront jest traktowany przez organizm zwierzęcy bardzo podobnie jakwapń i może być wbudowywany w strukturę kości. Większość pobranego strontu jest szybko wydalana, 20–30% zostaje zatrzymane wukładzie kostnym, a ok. 1% we krwi. Izotop89
Sr (oczasie połowicznego rozpadu ok. 50 dni), emitującypromieniowanie β, wykorzystywany jest to wbrachyterapiiraka kości.Ranelinian strontu pobudza kościotworzenie i jest stosowany jako lek przeciwkoosteoporozie.
Z powodu łatwego wchłaniania i trwałego wbudowywania do organizmu szczególnie niebezpieczne sąradioaktywne izotopy pochodzące zopadów promieniotwórczych i produktów odpadowych technologii jądrowych, głównie90
Sr, z powodu czasu połowicznego rozpadu wynoszącego blisko 29 lat, długo utrzymuje się w skażonym środowisku. Izotopy te mogą być wdychane z pyłem, choć do organizmu dostają się głównie w pokarmie. Może być przyczyną wzrostu ryzyka zachorowania na nowotwory kości ibiałaczkę.
- ↑ Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob.Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.
- ↑abcdStrontium and Strontium Compounds, [w:]J. PaulJ.P. MacMillan J. PaulJ.P. i inni,Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH Verlag GmbH & Co., 2000,DOI: 10.1002/14356007.a25_321 . Brak numerów stron w książce
- ↑Strontium (nr 441899) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-02].(przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni,Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600,DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
- ↑abcdG. Audi, A. H. Wapstra, C. Thibault, J. Blachot, O. Bersillon. The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties. „Nuclear Physics A”. 729, s. 3–128, 2003.DOI:10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001.
- ↑Vladimir SergeevichV.S. Semenishchev Vladimir SergeevichV.S.,Anna VladimirovnaA.V. Voronina Anna VladimirovnaA.V.,Isotopes of Strontium: Properties and Applications,PankajP. Pathak,Dharmendra K.D.K. Gupta (red.), The Handbook of Environmental Chemistry, Cham: Springer International Publishing, 2020, s. 25–42,DOI: 10.1007/978-3-030-15314-4_2,ISBN 978-3-030-15314-4 [dostęp 2023-11-18] (ang.).
- ↑Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 264.OCLC839118859.
- ↑L.L. Benson L.L. i inni,Ancient maize from Chacoan great houses: Where was it grown?, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”,2003,DOI: 10.1073/pnas.2135068100,PMID: 14563925,PMCID: PMC240753,Bibcode: 2003PNAS..10013111B [dostęp 2023-11-01] (ang.).
- ↑Nathan B.N.B. English Nathan B.N.B.,Julio L.J.L. Betancourt Julio L.J.L.,Jeffrey S.J.S. Dean Jeffrey S.J.S.,JayJ. Quade JayJ.,Strontium isotopes reveal distant sources of architectural timber in Chaco Canyon, New Mexico, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”,2001,DOI: 10.1073/pnas.211305498,PMID: 11572943,PMCID: PMC59738 [dostęp 2023-11-01] (ang.).
- ↑RachelR. Barnett-Johnson RachelR.,Churchill B.Ch.B. Grimes Churchill B.Ch.B.,Chantell F.Ch.F. Royer Chantell F.Ch.F.,Christopher J.Ch.J. Donohoe Christopher J.Ch.J.,Identifying the contribution of wild and hatchery Chinook salmon (Oncorhynchus tshawytscha) to the ocean fishery using otolith microstructure as natural tags, Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 12 kwietnia 2011,DOI: 10.1139/f07-129 [dostęp 2023-11-01] (ang.).
- ↑StephenS. Porder StephenS.,AdinaA. Paytan AdinaA.,Elizabeth A.E.A. Hadly Elizabeth A.E.A.,Mapping the origin of faunal assemblages using strontium isotopes, „Paleobiology”,2003,DOI: 10.1666/0094-8373(2003)029<0197:MTOOFA>2.0.CO;2,JSTOR: 4096829 [dostęp 2023-11-01] (ang.).
