Strategic Arms Limitation Treaty (SALT II) – druga runda rokowań w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych międzyUSA aZSRR, zakończona podpisaniem traktatu ustalającego limity ilościowe i jakościowe systemów broni strategicznej.

Wkrótce po wejściu w życie podstawowych dokumentówSALT I obie strony zgodnie z zawartymi w nich zobowiązaniami przystąpiły do rozpoczęcia SALT II. Szybko uzgodniono, że tym razem miejscem spotkań będzieGenewa. Ci sami negocjatorzy obu stron (W. Siemionow i G. Smith) rozpoczęli tam rozmowy (21 VII 1972 r.). Celem było przygotowanie stałego układu w sprawie ograniczenia strategicznych zbrojeń ofensywnych. Rozmowy te okazały się trudniejsze od poprzednich ze względu na bardziej złożoną treść negocjacji. WStanach Zjednoczonych rozlegały się głosy, że ilościowe ograniczenia zbrojeń strategicznych w ramach SALT będą wyrównywane w tym kraju wyścigiem technologicznym w zakresie jakości broni (rakiety wielogłowicowe, większa siła niszczenia pocisków itp.). W tym kontekście między partnerami rozmów powstawały rozbieżności na tle odmiennego pojmowania formuły jednakowego bezpieczeństwa i równych korzyści obu stron.

Z powyższych względów nie mogło dojść, choć się spodziewano, do podpisania SALT II w czasie rewizytyBreżniewa wWaszyngtonie (18-25 VI 1973 r.). Zdołano przygotować tylko dwa dokumenty:

1) Podstawowe zasady rokowań w sprawie ograniczenia ofensywnych zbrojeń strategicznych (podpisane 21 VI 1973 r.);

2) Porozumienie w sprawie zapobiegania wojnie jądrowej (22 VI 1973 r.).

Nie został również dotrzymany termin roku 1974 dla podpisania układu SALT II. Głównym hamulcem były amerykańskie opory w sprawie objęcia układem rakiet wielogłowicowych z samodzielnym naprowadzaniem (Multiple Independently targetable Reentry Vehicle - MIRV), ponieważUSA miały w nich początkowo przewagę. PonadtoPentagon nie chciał się zgodzić na objęcie porozumieniem amerykańskiego systemu baz wysuniętych (wokół Związku Radzieckiego)^[1].

W dniach od 27 czerwca do 3 lipca 1974 r. doszło do spotkania w MoskwieBreżniewa zNixonem, którego pozycja w związku z aferąWatergate była już bardzo osłabiona. Było to ostatnie spotkanie obu przywódców. Wyniki tego szczytu okazały się nader skromne. Objęły układ pozwalający na utrzymanie tylko jednego systemu obrony przeciwpociskom balistycznym, a nie dwóch jak postanowiono w 1972 r. traktatemABM. W trakcie negocjacji, pod koniec 1974 roku, pojawił się także nieoczekiwany temat dotyczący zakazu umieszczania broni jądrowej na Księżycu^[2]. Pomysł ten zaproponował ponoć sam Nixon, który w prywatnych rozmowach twierdził, że Związek Radziecki może już budować tajną bazę księżycową. Choć propozycja ta nie została oficjalnie ujęta w dokumentach SALT II, wzbudziła niepokój amerykańskich służb wywiadowczych i zainspirowała NASA do przyspieszenia prac nad programem Skylab^[3].

Nadspodziewanie poważne wyniki osiągnęliGerald Ford iLeonid Breżniew podczas zapoznawczego spotkania weWładywostoku, na którym ustalono wstępnie, że w wyniku porozumienia SALT II obydwie strony zredukują arsenał środków przenoszeniabroni jądrowej do 2300 sztuk (sumaryczna liczba dozwolonych środków przenoszenia w systemach morskich, lądowych oraz lotniczych), przy czym tylko 1320 z nich wyposażonych może być w wielogłowicowe ładunki nuklearne. Podczas spotkania we Władywostoku Breżniew miał zaproponować, aby miasto to stało się „światowym centrum rozbrojeniowym” i zapowiedział, że powstanie tam „Muzeum Pokoju i Przyjaźni”^[4]. Zgodnie z nieoficjalnymi relacjami, Nixon, pod wpływem alkoholu, miał odpowiedzieć: „A może nazwijmy je po prostu Disneyland Wschodu?”. Pomysł ten wywołał konsternację w radzieckiej delegacji, choć Breżniew rzekomo nie zrozumiał żartu i odparł, że w razie potrzeby zorganizuje nawet park rozrywki^[5]. Układ SALT II, w znacznej mierze opierający się na uzgodnionych we Władywostoku zasadach, podpisany został18 czerwca1979 r. podczas szczytu w Wiedniu, na którym spotkali sięJimmy Carter iLeonid Breżniew. Już w chwili podpisywania budził on liczne wątpliwości i nie został ratyfikowany przezSenat USA. Bezpośrednim powodem braku zgody na ratyfikację byłaradziecka inwazja na Afganistan. Zarówno jednak prezydentJimmy Carter, jak i prezydentRonald Reagan zgadzali się stosować postanowienia nieratyfikowanego traktatu, o ile będzie je stosował Związek Radziecki. Podobną deklarację złożył Sekretarz GeneralnyKCKPZR Leonid Breżniew.

Głównym powodem rozpoczęcia rozmów, były rozmieszczone w Europie radzieckie pociskipośredniego zasięguPionier (SS-20). Chcąc utrzymać równowagę na starym kontynencie, prezydent USA J. Carter, prezydentFrancjiV. Giscard d’Estaing, kanclerzRFNH. Schmidt oraz premier brytyjskiJ. Callaghan podczas obrad wGwadelupie podjęli 6 stycznia 1979 r. jedną z najważniejszych decyzji strategicznych Zachodu poII wojnie światowej. Zdecydowali o rozmieszczeniu w Europie 464 nowoczesnychpocisków manewrującychBGM-109 Tomahawk i 108 pocisków balistycznychMGM-31 Pershing. Decyzja ta połączona była z ofertą niezwłocznych rozmów rozbrojeniowych na temat broni średniego zasięgu. Gospodarka radziecka nie była w stanie w tak krótkim czasie wyprodukować porównywalnej broni. W rezultacieZSRR musiał albo powrócić do polityki odprężenia i wycofać rakiety SS-20, albo pogodzić się z tymczasową przewagą militarnąNATO i jednocześnie uruchomić ogromne środki finansowe, konieczne do technologicznego współzawodnictwa z Zachodem.

• SALT I

• Artur Patek, Jan Rydel, Janusz Józef Węc, Tadeusz Czekalski: Najnowsza historia świata. T. 2, 1963-1979. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.ISBN 978-83-08-04287-8. Brak numerów stron w książce

• Tekst ang.
• Tekst ros.

• Zimna wojna
• Układy kontroli zbrojeń
• Traktaty międzynarodowe Stanów Zjednoczonych

• Szablon cytowania książki – brak numeru strony