Starosta – przewodniczący organu wykonawczegopowiatu, czylizarządu powiatu. Jest kierownikiemstarostwa powiatowego, zwierzchnikiem służbowym kierowników powiatowych jednostek organizacyjnych powiatu, a także zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży[1].
Nazwa starosta ma pochodzeniesłowiańskie i wiąże się ze słowamistary,starzec. We wczesnymśredniowieczu prawdopodobnie starostą nazywany był naczelnik wspólnoty rodowo-terytorialnejSłowian. Do polszczyzny słowo weszło prawdopodobnie zjęzyka czeskiego pod koniec XIII wieku[2].Łacińskim odpowiednikiem byłcapitaneus (odcaput ‘głowa’), l.mn.capitanei.
Tradycyjnie syn starosty miał prawo do tytułu odojcowskiegostarościc[3], a córka starosty do tytułustarościanka[4].
Stanowisko to w ciągu dłuższego czasu zmieniało swoje znaczenie i funkcje, znane jest też w sąsiednich krajach. Obecnie w Polsce funkcja starosty oznacza osobę kierującąpowiatem (zarówno mężczyznę, jak i kobietę).
Od XIV wieku (wprowadzenia tego urzędu przezWacława II) dorozbiorów starosta był urzędnikiem królewskim w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim. Wyróżniano kilka rodzajów tego urzędu:
starosta grodowy nadzorował w powiecie administrację skarbową, policyjną oraz sądy, stał na czelesądu grodzkiego, miałprawo miecza (to znaczy egzekucji wszystkich wyroków sądowych na terenie powiatu).
Starosta jest przewodniczącymzarządu powiatu, a także reprezentuje powiat na zewnątrz (z wyłączeniem zaciągania zobowiązań finansowych bez odrębnego pełnomocnictwazarządu powiatu).
kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
Starosta ma zasadniczy wpływ na skład osobowy zarządu powiatu, ponieważ pozostali członkowie tego organu powoływani są przez radę powiatu wyłącznie na jego wniosek. Ponadto odwołanie starosty lub złożenie przez niego rezygnacji oznacza jednocześnie odwołanie zarządu powiatu, względnie rezygnację całego zarządu[6].
Na podstawie art. 34 ust. 3 ustawy o samorządzie powiatowym, w stanach szczególnego zagrożenia starosta uprawniony jest do przejęcia i wykonywania funkcji całego zarządu powiatu.
Starosta pełnidychotomiczną rolę ustrojową: quasi-organusamorządowego oraz organurządowego. Brak ustawowego określenia starosty jako organu powiatu (jest tylko przewodniczącym organu wykonawczego, czylizarządu), a także powierzenie mu zadań realizowanych dotychczas przezurzędy rejonowe (terenowy aparat administracji rządowej), doprowadziły do przyznania staroście licznych samodzielnych kompetencji z zakresu administracji rządowej, którede facto nie mają wiele wspólnego z zadaniami powiatu[7].
prowadzenie ewidencji szkół i placówek niepublicznych w odniesieniu do typów szkół i placówek, do prowadzenia których obowiązany jest samorząd powiatowy (np. szkoły ponadpodstawowe)[21],
udzielanie pomocy społecznej cudzoziemcom na zasadach określonych szczegółowo w ustawach[22].
W przypadkumiasta na prawach powiatu zadania, które ustawy nakładają na organy powiatu, wykonują organy tego miasta, wyłaniane i działające na zasadach określonych wustawie o samorządzie gminnym i w innych przepisach prawa, które dotyczą gmin. Zatem zadania rady powiatu wykonuje rada miasta, a zadania nałożone na starostę i na zarząd powiatu – jednoosobowoprezydent miasta.
Ilekroć w przepisach prawa dotyczących właściwości organów mowa jest o staroście, należy przez niego rozumieć także prezydenta miasta na prawach powiatu[23].
WCzechach starosta (cz.Starosta) stoi na czele komitetu gminy i jest wybierany przez radę gminy spośród jej członków.
NaSłowacji starosta stoi na czele gminy, wybierany jest w wyborach powszechnych spośród jej mieszkańców.
NaLitwie gminy dzielą się na najmniejsze jednostki terytorialne – starostwa. Jednak starostowie są wyznaczani przez dyrektorów administracji[24].
NaUkrainie, zgodnie z ustawą o samorządzie terytorialnym, starosta stoi na czeleokręgu starościńskiego(inne języki), stanowiącego jednostkę pomocnicząhromady terytorialnej. Starostę zatwierdza rada miejska (osiedlowa, wiejska) na wniosek głowy hromady terytorialnej po przeprowadzeniu konsultacji społecznych wśród mieszkańców okręgu starościńskiego[25].
Zwyczajowo „starostą” nazywa się osoby, które pełnią honorowo określone funkcje w samorządach mniejszych społeczności (np. szkolnych) lub w czasie uroczystości rodzinnych i lokalnych. Na przykład:
starosta klasowy (w szkołach) – dziś: gospodarz klasy
starosta grupy, starosta roku (na studiach wyższych) – reprezentant studentów wobec władz uczelnianych (jego obowiązki to, między innymi, konsultowanie decyzji z grupą i podejmowanie działań w imieniu jej członków)
starosta weselny – osoba odpowiedzialna za przebieg uroczystościweselnej, występująca w imieniu państwa młodych, często w parze ze starościną, inaczej: gospodarz wesela, starszy wesela
starosta dożynek – osoba odpowiadająca za przebieg i oprawę uroczystościdożynek
W przypadku kobiety stojącej na czele powiatu, poprawnym tytułem urzędowym jest forma „starosta”. Rzeczownik „starościna” może być używana jedynie w odniesieniu do osoby kierującej jakąś grupą ludzi, np. studentów[26].
↑art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy o samorządzie powiatowym w zw. z art. 10 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami
↑art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy o samorządzie powiatowym w zw. z art. 7 ust.1 pkt 3 i ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym
↑art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym
↑art. 39 ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji
↑art. 4 ust. 1 pkt 14 ustawy o samorządzie powiatowym w zw. z art. 7 ust. 5, art. 20 ust. 3 i art. 17a ustawy z dnia 17 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym
↑art. 4 ust. 1 pkt 8 ustawy o samorządzie powiatowym w zw. z art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 2005 r. o sporcie
↑Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 maja 2016 r. w sprawie prowadzenia ewidencji stowarzyszeń zwykłych, jej wzoru oraz szczegółowej treści wpisów
↑art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy o samorządzie powiatowym w zw. z art. 57 ust. 1 i art. 29 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe
↑art. 4 ust. 1 pkt 14 ustawy o samorządzie powiatowym w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach
↑art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
↑art. 168 ust. 1 i art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe
↑art. 20 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 91 i n. ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
↑BogdanB.DolnickiBogdanB. (red.),Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, wyd. II, ABC, 2007. Brak numerów stron w książce
.jpg)
Zobacz też:Podział administracyjny II Rzeczypospolitej i Podział administracyjny Polski (1944–1975).
