Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia.

Sobków

miasto wgminie miejsko-wiejskiej
Rynek sobkowski
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	jędrzejowski
Gmina	Sobków
Data założenia	1563
Prawa miejskie	1563–1870, 2025
Burmistrz	Tomasz Chaja
Powierzchnia	10,38 km²
Populacja (2024) • liczba ludności • gęstość	997[1] 96,1 os./km²
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	28-305[2]
Tablice rejestracyjne	TJE
Położenie na mapie gminy Sobków Sobków
Położenie na mapie Polski Sobków
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Sobków
Położenie na mapie powiatu jędrzejowskiego Sobków
50°41′57″N 20°27′18″E/50,699167 20,455000[3]
TERC (TERYT)	2602084
SIMC	0270604[4]
Urząd miejski pl. Wolności 12 28-305 Sobków
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoSobków

Sobków –miasto wPolsce położone wwojewództwie świętokrzyskim, wpowiecie jędrzejowskim, wgminie Sobków^[4][5]. Ma status sołectwa^[6]. Siedzibagminy Sobków.

Uzyskałlokację miejską w 1563 roku^[7][8]. Zostałpozbawiony praw miejskich 13 stycznia 1870 i włączony dogminy Sobków wpowiecie jędrzejowskim^[9]. W latach 1867–1954 siedziba wiejskiej gminy Sobków, 1954–1972gromady Sobków^[10], a od 1973 reaktywowanej gminy Sobków^[11].W latach 1975–1998 należał administracyjnie do województwa kieleckiego. 1 stycznia 2025 Sobkówodzyskał status miasta^[12]; wówczas częścią miasta stała się koloniaSobków-Nida^[4].

Miasto położone jest na lewym brzeguNidy. Znajduje się częściowo w obszarzeDoliny Nidy, częściowo zaś na Wzgórzach Sobkowsko-Korytnickich. Występują tu złożawapienijurajskich, wydobywanych w kamieniołomie położonym w północnej części miejscowości.

Sobków znajduje się około 12 km na północny wschód odJędrzejowa. 3 km na północny zachód od miejscowości, wSokołowie Dolnym, znajduje sięstacja kolejowa Sobków nalinii kolejowej nr 8Warszawa Zachodnia – Kraków Główny.

W odległości kilku kilometrów od osady, w tym także w granicachgminy, biegnieDroga ekspresowa S7 oddana do użytku pod koniec 2018 roku^[13]. Najbliższym węzłem drogowym jestWęzeł Brzegi.

Założycielem miasta byłStanisław Sobek,starostamałogoski ipodskarbi wielki koronny. Od jego nazwiska pochodzi nazwa miasta. Sobków powstał na gruntach wsiNida, w części należącej do rodziny Sobków, w drugiej do biskupów krakowskich. Przywilej lokacyjny wydał w 1563 królZygmunt August. Przywilej zwalniał miasto od ceł wewnętrznych, ustanawiał targ i dwajarmarki w roku. Zapewniał także mieszkańcom 15 latwolnizny. Fundator Sobkowa wzniósł także, na gruntach Nidy Rytorskiej, zamek^[14]. Sobków wraz z zamkiem przeszedł na własność rodziny Drohojowskich, a później był kolejno własnością rodów: Wielopolskich, Sarbiewskich,Myszkowskich, a od 1725 Szaniawskich. Ci ostatni przebudowali zamek na pałac.

Rozwój miasta hamowało sąsiedztwo konkurencyjnychChęcin iJędrzejowa. W 1667 były tu zaledwie 32 domy oraz 270 mieszkańców (włącznie z dworem). W 1827 115 domów i 1003 mieszkańców. W 1869 Sobków utraciłprawa miejskie. W czasieI wojny światowej w 1915 osada została doszczętnie spalona.

Podczas okupacji hitlerowskiej, wiosną 1940 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 800 Żydów. We wrześniu 1942 zostali wywiezieni getta w Jędrzejowie, a stamtąd doobozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani^[15].

W 1960 Sobków zamieszkiwało około 600 osób.

Pod Sobkowem znaleziono pozostałości osadykultury łużyckiej sprzed 3,5 tysiąca lat, orazkultury przeworskiej. Wśród znalezisk są m.in. cztery szydła, wisiorek, siekiera oraz liczący 2000 latnaparstek, prawdopodobnie najstarszy w Polsce i jeden z najstarszych w Europie.

• Fortalicja sobkowska, wzniesiona na lewym brzegu rzeki w latach 1560–1570 przez Stanisława Sobka. Mury obwodowe mają kształt nieregularnego prostokąta zbasztami na narożach. W obrębie murów znajduje się obszernymajdan, pośrodku którego ulokowany był pierwotny zamek Sobkowskich. Do murów przylegają zabudowania gospodarcze (obecnie mieści się w nich restauracja, pokoje gościnne, sale bankietowe i ekspozycje powozów i przedmiotów historycznych). Najlepiej zachowało się południowo-wschodnie skrzydło, gdzie znajduje się brama wjazdowa. Pierwotny zamek zastąpiony został przezwczesnoklasycystyczny pałac Szaniawskich. Powstał on w 1767 według projektuFrancesco Placidiego. Obecnie znajduje się w stanie ruiny. Zachowała się zwrócona w stronę rzekifasada główna, z czteremajońskimi kolumnami. Południowo-wschodniaelewacja boczna pochodzi z ok. 1800. Posiada onaryzalit zwieńczony półkolistymtympanonem. Wypełniony on jestkartuszemstiukowym zrogami obfitości igirlandami. Znajdują się w nim również litery krajczego koronnegoStanisława Szaniawskiego oraz jego żony Anny z Kluszewskich.

Cały zespół fortalicji został wpisany dorejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.159/1-4 z 29.06.1956, z 18.10.1956 i z 8.05.1971)^[16].

Obecnie zamek ma prywatnego właściciela i w zabudowaniach prowadzona jest działalność komercyjna (rozrywkowo-gastronomiczna), pod nazwą Zamek Rycerski w Sobkowie^[17].

• Kościół parafialny pw. św. Stanisława, wzniesiony na początku lat 60. XVI wieku przez Stanisława Sobka z Sułowa jakozbórkalwiński^[18][19]. W latach 1561–1566 funkcję kaznodziei pełnił tuJan Pokrzywnica. Ok. 1570 syn fundatora, Stanisław Sobek, przekazał świątyniękościołowi katolickiemu. Budowla wzniesiona została na planie krzyża. Donawy przylegają dwie symetryczne kaplice boczne.Prezbiterium prostokątne, o takiej samej szerokości co nawa kościoła. Południowa kaplica nakryta jestsklepieniem kolebkowo-krzyżowym. Na parapeciechóru znajduje się późnobarokowy kartusz z herbamiTopór iJunosza.Barokowy ołtarz główny z XVII w., ołtarze boczne z XVIII w. Ołtarz w północnej kaplicy pochodzi z 1582. W kościele znajduje się kilka barokowych obrazów orazepitafia z XVIII i XIX w. Wśród nich epitafium Józefata Szaniawskiego z 1740 wykonane z czarnegomarmuru. Ma ono formę barokowego kartusza z herbem Junosza. Kościół został uszkodzony w czasieII wojny światowej. Wyremontowano go w latach 1945–1946.

Kościół oraz dzwonnica z 1843 zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.158/1-2 z 18.10.1956, z 14.01.1957 i z 11.02.1967)^[16].

• Pozostałości kirkutu, położone na południe od cmentarza parafialnego.Kirkut założono w drugiej połowie XVIII w. Ostatnie pochówki miały tu miejsce w latach 40. XX w.

Wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.160 z 5.11.1990)^[16].

• Młynosko, staw istniejący nieprzerwanie od kilkuset lat, wokół którego odkryto pozostałości prastarego osadnictwa. W jego zachodniej części znajdował się niegdyś młyn.

 Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Sobkowem.

• Parafia św. Stanisława w Sobkowie

• Z dziejów Sobkowa. W 450. rocznicę nadania praw miejskich, Kielce 2013
• Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra,Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków, 1965-1967
• MichałM. Jurecki MichałM.,GrzegorzG. Matyja GrzegorzG.,Ponidzie. W świętokrzyskim stepie, Kraków: „Bezdroża”, 2004,ISBN 83-89676-16-8,OCLC 830623047 . Brak numerów stron w książce
• SewerynS. Borkiewicz SewerynS.,ZygmuntZ. Linowski ZygmuntZ.,Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego, Kielce: Związek Ziemian w Jędrzejowie, 1937, s. 75 [dostęp 2019-06-19] .

• Sobków (3), [w:]Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 947 .
• Sobków, [w:]Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 602 .

• Sobków
• Ośrodki kalwinizmu w I Rzeczypospolitej
• Prywatne miasta Sobków herbu Brochwicz
• Stanowiska archeologiczne w województwie świętokrzyskim
• Miasta w Polsce lokowane w XVI wieku
• Miasta w województwie świętokrzyskim

• Uniwersalny szablon cytowania – brak strony