 Skrzyp olbrzymi | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Klasa | |||
| Podklasa | |||
| Rząd | skrzypowce | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Equisetales DC. ex Bercht. & J. Presl Přir. Rostlin: 271. Jan-Apr 1820[3] | |||
| |||
Skrzypowce (Equisetales) –rządroślin naczyniowych z podklasyskrzypowych (w różnych ujęciach też klasy). W dawniejszych ujęciach systematycznych do rzędu tego klasyfikowano tylkozielne rośliny stawiane obok cechujących się przyrostem wtórnym i pokrojem drzewiastym kalamitowcówCalamitales. Ponieważ jednak szereg dalszych cech różniących obie grupy (morfologiazarodników, obecność lub brak liści płonnych w kłosie zarodnionośnym i zrastanie się liści) przestał pozwalać na jednoznacznie rozdzielanie tych roślin – łączone są one współcześnie w jeden rząd. Wyróżnia się w jego obrębie cztery rodziny, spośród których tylkoskrzypowateEquisetaceae mają współczesnych przedstawicieli. Do wymarłych należą:kalamitowateCalamitaceae (w tymprakalamityArchaeocalamites czasem wyodrębniane jako osobna rodzinaArchaeocalamitaceae[4]),Tchernoviaceae iGondwanostachyaceae. Rośliny te występują na Ziemi oddewonu, przy czym odegrywały szczególną rolę w szacie roślinnejkarbonu[5].
Rośliny różnych rozmiarów, od niewielkich roślin zielnych, po osiągające ok. 20 m wysokości wymarłe kalamity. Charakterystyczną cechą jest budowapędu – podzielonego na wyraźnewęzły imiędzywęźla, z powierzchnią żebrowaną.Liście i odgałęzienia boczne wyrastają w okółkach. Liście pojedyncze lub zrastające się, cechują się pojedynczą i nierozgałęzionąwiązką przewodzącą. Organami podziemnymi są zwyklekłącza z wyrastającymi z nichkorzeniami przybyszowymi[5]. Liście zarodnionośne (sporangiofory) skupione w kłosy zarodnionośne. Liście te są na końcach zagięte w dół[5], przy czym u prakalamitów ich końce rozgałęzione są na cztery części na kształt krzyża, a u innych grup rozrośnięte w formie tarczki, z zarodniami znajdującymi się pod jej spodem[4]. W obrębie kłosa zarodnionośnego znajdują się lub nie liście płonne[5].Zarodniki wyróżniają się obecnościąelater[5].
Rząd skrzypowcówEquisetales reprezentuje podklasęskrzypowych z klasypaprociPolypodiopsida.
W systemie PPG I (2016) obejmujących jedynie współczesne taksony, należy tu tylko jedna rodzina –skrzypowatychEquisetaceae[2].
Z uwzględnieniem rodzin wymarłych wyróżniano tu dawniej takżekalamitowateCalamitaceae i prakalamitowateAsterocalamitaceae[6][4], a takżefylotekowatePhyllothecaceae,schizoneurowateSchizoneuraceae[7].
W ujęciu z 2009 prakalamity włączane są do kalamitowatych, wyróżniane są natomiast następujące taksony[5]:
Taksony kopalne o niejasnej pozycji taksonomicznej w obrębie rzędu (incertae sedis):Schizoneura,Neocalamites,Spaciinodum[5] (analizy filogenetyczne wskazują na to, że kopalny rodzajSpaciinodum powinien być włączony doEquisetaceae[8]).
Alternatywnie, w węższym ujęciu, włączana jest tu tylko jedna rodzinaskrzypowatychEquisetaceae i dwa rodzaje o niejasnej pozycji taksonomicznej:Annularia iSchizoneura (kalamity i prakalamity są w takim ujęciu stawiane obok skrzypowych w randze klasy, a rzędami siostrzanymi dla skrzypowców są:Echinostachyales,Gondwanostachyales iSphenophyllales)[9].
