Ma wysokość do 40 cm. Jest zielony i okółkowo rozgałęziony (10–12 gałązek bocznych), szorstki i żeberkowany (ma 6–19 żeberek). Pochwy są zielone, walcowate z 6–18 czarniawymi ząbkami na szczycie z białym obrzeżeniem. Odgałęzienia są pojedyncze, z 4-5 głębokimi żeberkami i pochwami o 4-5 ząbkach[9].
Rozwija się na głębokości 25–130 cm pod ziemią. Jest długie, czołgające się, silnie rozgałęzione brunatnego koloru. Występują na nimbulwy pędowe, zawierającesubstancje zapasowe, z których roślina czerpie wczesną wiosną składniki potrzebne do wytworzenia pędu zarodnionośnego jeszcze przed rozpoczęciemfotosyntezy[7].
Są bardzo drobne, występują na pędach w okółku, otaczając węzły i wzmacniając je. Na pędzie płonnym jest ich 6–18, mają kształt czarnych ząbków z białym obrzeżeniem. Długie, cienkie i członowane rozgałęzienia boczne wyrastające z okółka to nie liście, lecz pędy[9].
Jest soczysty, wzniesiony i nierozgałęziony, ma wysokość 10–30 cm przy średnicy 2–6 mm i zabarwienie jasnobrunatne lub czerwonawe. Na przekroju poprzecznym jest okrągły i ma lejkowato rozdęte pochwy (z 6–12 zasychającymi łuskami o kolorze od zielonawego do brunatnego). Na szczycie znajduje się jeden brunatny, tępo zakończonykłos zarodnionośny (sporofilostan) o długości 1,5–3 cm. Po ich dojrzeniu kłos obumiera[9].
Zarodniki skrzypu polnego są kuliste, jednakowe, o średnicy około 50 μm. Każdy z nich jest wyposażony w 4wstęgowate wyrostki (sprężyce, haptery, elatery). Wykazują one bardzo silneruchy higroskopowe: w suchych warunkach prostują się, w mokrych zaś owijają się wokół zarodników[10].
Pęd zarodnionośny pojawia się wczesną wiosną, pęd płonny pod koniec wiosny. Zarodniki wytwarzane są w miesiącach marzec-kwiecień, roślina bardzo rzadko jednak rozmnaża się przez zarodniki. Rozrasta się przez tworzenie odrostów z kłączy, a rozmnaża się głównie wegetatywnie przez fragmenty kłączy oderwane podczas prac polowych[11][12].
W większych ilościach skrzyp polny jest trujący dla zwierząt. Szczególnie wrażliwe na skrzyp polny są konie i świnie. Udokumentowano śmiertelne zatrucia koni, zwłaszcza źrebiąt. Objawami zatrucia u koni jest niespokojne zachowanie – konie gryzą i kopią. Spożycie znacznych ilości powoduje odurzenie zwierząt i bezwład mięśni. Występuje porażenie ośrodkowego układu nerwowego i zmiany patologiczne w narządach wewnętrznych. Duży udział skrzypu w sianie obniżamleczność krów[13].
Roślina główniesiedlisk ruderalnych isegetalnych[7]. Rośnie na polach uprawnych i w ogrodach, na ugorach, przydrożach, torach kolejowych, nieużytkach, wysypiskach, rzadziej na łąkach. Jest pospolitymchwastem na różnychglebach i w różnych uprawach. Najlepiej rozwija się w uprawachroślin okopowych, szczególnieziemniaków. Rośnie na glebach wilgotnych i świeżych, zarówno piaszczystych, jak i gliniastych[14]. Rośnie rzadziej na łąkach, ponieważ jest wrażliwy na procesyredukcji związków organicznych zachodzące poddarnią łąkową[6]. Dawniej uważano, że jest rośliną wskaźnikową dla zakwaszenia gleby, ale okazało się, że nawet w glebach zasadowych rośnie dobrze dzięki tworzeniu swoistejryzosfery o kwaśnym odczynie. Jest rośliną wskazującą na istnienie silnej wilgotności głębszych warstw gleby[6].
Surowiec zielarski. Ziele skrzypu (Equiseti herba) – całe lub rozdrobnione, wysuszone płonne części nadziemne. Surowiec powinien zawierać minimum 0,3% sumy flawonoidów w przeliczeniu naizokwercytrozyd[17].
Działanie. Moczopędne, przeciwobrzękowe, odtruwające, przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, wzmacniające, regulujące przemianę materii[18]. Przede wszystkim jest źródłem łatwo przyswajalnej krzemionki, która jest niezbędna do utrzymywania prawidłowej elastyczności skóry, błon śluzowych i tkanki łącznej oraz jest składnikiem włosów i paznokci. Szczególnie ważne jest to u ludzi starszych, krzemionka bowiem jest jednym z tych składników, których w organizmie ubywa wraz z wiekiem. Roztwory krzemionki ze skrzypu polnego łatwo wchłaniają się, a ich nadmiar wydalany jest z moczem. Krzemionka zapobiega tworzeniu się kamieni wukładzie moczowym imiażdżycy, reguluje bowiem przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych i utrudnia odkładanie się w nich tłuszczu. Skrzyp polny zwiększa także ilośćerytrocytów ihemoglobiny we krwi[19].
Wykorzystanie. Wewnętrznie odwary z ziela stosuje się w stanach zapalnych dróg moczowych ikamicy, przy cukrzycy, obrzękach, krwawieniach z płuc, dróg moczowych, macicy i jelit, przy zaburzeniach przemiany materii, pękaniu naczyń krwionośnych, schorzeniach wątroby, chorobach skórnych,łuszczycy i wypadaniu włosów. Zewnętrznie odwary wykorzystuje się do płukania jamy ustnej i gardła, oraz jako okłady i do przemywania oparzeń, owrzodzeń, i stanów zapalnych skóry. Świeży sok ze skrzypu tamuje krwawienia[18]. Jest stosowany w mieszance z łopianem, chmielem, mydlnicą i rumiankiem do mycia wypadających włosów[19].
Zbiór i suszenie. Zbiera się zielone pędy od połowy lipca do końca sierpnia, ścinając je 5–10 cm od ziemi i suszy w cieniu pod przykryciem w temp. do 40 °C, tak, by nie straciły zielonego koloru. Przechowuje się w suchym i przewiewnym pomieszczeniu w papierowych torbach[18].
Dawkowanie. 2-3 razy dziennie między posiłkami pić należy ciepły i odcedzonyodwar uzyskiwany w wyniku łagodnego gotowania przez 10–15 minut łyżki ziela zalanej szklanką wody[19].
Roślina kosmetyczna
Napar może być stosowany do myciaskóry o cerze zmęczonej, starzejącej się lub z innych powodów trudnej do pielęgnowania. Skrzyp polny używany jest także jako dodatek do kąpieli pojędrniających skórę, a także do produkcji preparatów kosmetycznych. Napar po zmieszaniu zalkoholem ioctem dajelotion. Preparaty stosowane są do oczyszczania skóry skłonnej do trądziku iczyraków.Wywar ze skrzypu stosowany jest w kosmetykach służących do płukania włosów oraz środków pieniących do kąpieli[20].
Roślina jadalna
Młode wegetatywne pędy skrzypu polnego (po obraniu z pochew liściowych) były jadane na surowo lub po ugotowaniu przez niektóre plemiona Indian (Chinook,Hesquiat, Saainich), Dla zdobycia ich odbywali nawet 20-kilometrowe wyprawy. Eskimosi zjadali bulwki pędowe zawierające skrobię. Ich wykopywanie jest nieopłacalne, Eskimosi wydobywali je wraz z innymi korzeniami i bulwami ze spiżarnilemingów i innych gryzoni. W Japonii kłosy zarodnionośne (tsukushi) są uważane za przysmak. Dodaje się ich do potrawyohitashi zawierającej podgotowane warzywa moczone w rybnym rosole, sosie sojowym i alkoholowym sosiemirin. Są także dodatkiem do schłodzonych sałatek i potrawysunomono zawierającej poszatkowane, nieco osłodzone warzywa z octem[21].
Na surowo nie można jeść większych ilości skrzypu, zawiera on bowiem enzymtiaminazę zubożającą organizm w witaminę B1. Gotowanie niszczy ten enzym[21].
Inne zastosowania
Szorstkie z powodu krzemionki pędy używane były do czyszczenia i polerowania. Dawniej polerowano nimi garnki, patelnie, drewniane podłogi, wyroby metalowe i drewniane. Obecnie poleruje się nimi instrumenty muzyczne[18].
Sproszkowany skrzyp jest używany w weterynarii do posypywania ran i wrzodów u zwierząt[19].
Zwalczanie tego chwastu jest trudne, gdyż jego korzenie ułożone są piętrowo i podzielone nawet na małe kawałki zakorzeniają się i wydają nowe pędy[11][12]. Skrzyp osłabiany jest przy starannej uprawie i ciągłym niszczeniu części nadziemnych (i w miarę możliwości podziemnych). Skuteczne jest zagłuszenie skrzypu przez uprawę roślin silnie zacieniających (np.łubin ipastewnych roślin strączkowych). Ogranicza jego występowanie silne nawożeniewapnem isolami potasowymi w połączeniu z głęboką orką. A także głębszy drenaż[14].
↑The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016.DOI:10.1111/jse.12229.
↑abRutkowski Lucjan.Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.ISBN 83-01-14342-8.
↑abcdeJakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986, s. 30–32.ISBN 83-09-00771-X.
↑MarekM.PlesMarekM.,Skrzyp – roślina z przeszłości, „Biologia w Szkole”, Poznań: Forum Media Polska Sp. z o.o., 2016, s. 56–60.
↑abHorst Klaaßen, Joachim Freitag: Profesjonalny atlas chwastów. Limburgerhof: BASF Aktiengeselschaft, 2004. Brak numerów stron w książce
↑abHelena Domańska: Chwasty i ich zwalczanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1980.ISBN 83-09-00302-1. Brak numerów stron w książce
↑abJakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982.ISBN 83-09-00660-8. Brak numerów stron w książce
↑abWłodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 34.
↑Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.ISBN 83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
