Sejm 1766 –sejmI Rzeczypospolitej został zwołany 16 czerwca 1766 roku doWarszawy.

Sejmiki przedsejmowe w województwach odbyły się 25 sierpnia, a sejmik główny pruski w Malborku 8 września 1766 roku.Marszałkiem sejmu obranoCelestyna Czaplicapodkomorzegołuckiego. Obrady sejmu trwały od 6 października do 29 listopada 1766 roku^[1].

W czasie jego sesji miało miejsce starcie przeciwnych obozów politycznych. Obóz reformatorskiFamiliiCzartoryskich próbował przeforsować projekt głosowania większością głosów nad wnioskami składanymi przezKomisję Skarbową.Poseł rosyjskiNikołaj Repnin próbował przeforsować swój projekt przyznania praw politycznych innowiercom. Opozycja związana zbiskupem krakowskimKajetanem Sołtykiem ikamienieckimAdamem Stanisławem Krasińskim, dążąca do obaleniaStanisława Augusta Poniatowskiego i powrotuWettynów na tron polski, ze swej strony odrzucała projekt równouprawnienia innowierców, wraz z Repninem popierając jednak rozwiązanie konfederacji, zawiązanej jeszcze nasejmie konwokacyjnym 1764 roku.

Gdy 11 październikakanclerz wielki koronnyAndrzej Zamoyski wystąpił z wnioskiem o głosowanie większością nad projektami Komisji Skarbowej, Repnin i posełpruskiGédéon Benoît zagroziliRzeczypospolitej wojną w przypadku przyjęcia takiej ustawy. Równocześniekuchmistrz wielki litewskiMichał Wielhorski złożył wniosek oubezpieczeniegłosu wolnego.

W zaistniałej sytuacji Czartoryscy zmuszeni zostali do głosowania przeciwko własnym projektom, by uratować niektóre ważne konstytucje sejmowe, wprowadzające m.in.czopowe-szelężne zamiastcła generalnego, reformęsądu asesorskiego itp. Według pruskiego dyplomaty przegrana sprawa głosowania większością przyprawiła króla o chorobę, tak że nie był w stanie przyjmować gratulacji w rocznicę swojej koronacji. W ostatnim dniu sejmu udało się wprowadzić głosowanie większością głosów nasejmikach^[2]. Rozwiązano konfederację, jednak wobec oporu opozycji i Czartoryskich ambasadorowi Repninowi nie udało się przeprowadzić równouprawnienia dysydentów.

Stało się to powodem zawiązania w 1767 z inspiracjiRosji konfederacji wyznaniowych:radomskiej,słuckiej itoruńskiej.

 Zobacz też kategorię:Posłowie na sejm zwyczajny 1766.

• Volumina Legum –Konstytucje Sejmu Ordynaryjnego w Warszawie. Roku pańskiego 1766. Dnia 6 października złożonego (str. 192-222)
• Volumina Legum –Konstytucje Wielkiego Księstwa Litewskiego na tymże sejmie (str. 222-244)
• Władysław Konopczyński,Liberum veto 1918,Dzieje Polski nowożytnej t. II, 1936
• Zofia Zielińska,Przegrana walka o głosowanie większością. Stanisław August od października do grudnia 1766 roku, [w:]Studia z dziejów stosunków polsko-rosyjskich w XVIII wieku, Warszawa 2001
• Tadeusz Korzon,Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta, t. III, 1897
• Adam Moszczeński,Pamiętnik do historyi polskiej w ostatnich latach panowania Augusta III i pierwszych Stanisława Poniatowskiego, Warszawa–Kraków 1905
• Aleksander Kraushar,Książę Repnin i Polska, Warszawa 1900
• Henryk Schmitt,Źródła odnoszące się do pierwszego okresu panowania Stanisława Augusta po rok 1773. Tom dodatkowy do dzieła „Panowanie Stanisława Augusta”; Dzieje panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, Lwów 1884
• Józef Zaleski,Panowanie Stanisława Augusta do czasu Sejmu Czteroletniego, Poznań - Kraków, 1887

• Sejm Czaplica 1766

• Artykuły z propozycjami tłumaczeń