W 1923 roku powstałStosstrupp Adolf Hitler – oddział mający chronićAdolfa Hitlera przed ewentualnymi atakami ze strony mało zdyscyplinowanych oddziałówSA. 1 kwietnia 1925 rokuJulius Schreck otrzymał od Hitlera polecenie utworzenia nowej jednostki, która miała przejąć ochronę sal (niem.Saalschutz), w których odbywały się spotkania NSDAP. Powstała ona 4 kwietnia 1925 roku z byłych członków jednostkiStoßtrupp Adolf Hitler. Wkrótce zaczęły powstawać podobne jednostki w całych Niemczech, ale nosiły początkowo różne nazwy (np.Schutzkommando czySturmstaffel). Dopiero 9 listopada 1925 roku ustalono jednolitą nazwę dla wszystkich tych oddziałów jakoSchutzstaffel, czyli eskadra ochronna. Nazwę tę zaproponował ówczesny szefSA –Hermann Göring na uroczystościach poświęconychManfredowi von Richthofenowi. Szefem SS (jakoOberleiter, czyli nadkierownik) został Julius Schreck. W 1926 roku ustąpił ze stanowiska (pozostał osobistym ochroniarzem i kierowcą Hitlera). Jego następcą zostałJoseph Berchtold, potemErhard Heiden, którzy jednak nie potrafili dać sobie rady z ograniczaniem roli SS przez SA. 6 stycznia 1929 roku Hitler zwolnił Heidena z funkcji szefa SS, a na jego miejsce mianował jego dotychczasowego zastępcę –Heinricha Himmlera[2].
Himmler przejął formację liczącą 290 ludzi, lecz do końca 1929 r. zwiększył liczebność SS do tysiąca, a rok później liczyła już niemal trzy tysiące członków. Przezwyciężając obiekcje przywództwa brunatnych koszul, w 1930 r. przekonał Hitlera, aby całkowicie uniezależnił SS, nadał jej nowe mundury, czarne w miejsce brunatnych, oraz nową, rygorystycznie hierarchiczną quasi-wojskową strukturę. Himmler ściągnął do SS byłych oficerów armii, takich jakErich von dem Bach-Zelewski, oraz weteranówWolnych Korpusów, jak Friedrich Karl, baron von Eberstein[2]. Zadania SS opisał Adolf Hitler w swoim rozkazie z roku 1930 następująco: „Zadaniem SS jest przede wszystkim służba policyjna wewnątrz partii”. Od 1930 roku symbolem SS stały się dwie podobne do błyskawicruny. Początkowo SS podlegało dowództwuSA, które dbało o to, aby SS za bardzo nie urosło w siłę. Służył temu m.in. rozkaz określający maksymalną liczebność SS na 10% stanu osobowego SA na danym terenie. Poza tym oddział SS nie mógł liczyć więcej niż 10 ludzi z dowódcą.
W 1934 oddziały SS odegrały zasadniczą rolę w rozprawieniu się zopozycją wewnątrzpartyjną w trakcie tzw.nocy długich noży, podczas której wymordowano przywódcówSA (także powołanej przez Hitlera), m.in.Ernsta Röhma. W wyniku tego ich rola jako zbrojnego ramienia partii niewymiernie wzrosła. W 1936 utworzono zmilitaryzowane jednostki dyspozycyjne SS (SS-Totenkopfverbände iSS-Verfügungstruppe), które w latach 1941–1943 zostały przekształcone wWaffen-SS. Oddziały SS stanowiły również załogiobozów koncentracyjnych. Do końca wojny SS stało się najpotężniejszą organizacją wIII Rzeszy, służącą jej jako narzędzie terroru[3]. Jej członkami byli najbardziej fanatyczni zwolennicynazizmu, chociaż od 1942 roku tworzono również oddziały składające się m.in. z Rosjan, Ukraińców, Łotyszy, których motywacje były inne niż Niemców (przede wszystkim nienawiść dobolszewizmu oraz chęć uniknięcia śmierci w obozach jenieckich). W czasie wojny oddziały SS wykazały się wyjątkową brutalnością, szczególnie gdy były rzucane do walk zpartyzantami.
Chociaż oddziały SS brały udział w walkach już odkampanii w Polsce, nie były traktowane z szacunkiem przez dowództwoWehrmachtu, które uznawało SS za formację zbytnio faworyzowaną i zindoktrynowaną[potrzebny przypis]. Z czasem wyszkolenie oraz uzbrojenie jednostek SS polepszało się. Jednostki powiększano do formacji dywizji grenadierów pancernych, a później niektóre przekształcano w dywizje pancerne (pierwsza dywizja pancerna SS powstała w 1943 roku pod nazwą1.SS-Panzer-Division Leibstandarte-SS Adolf Hitler). Pod koniec wojny większość niemieckich formacji pancernych stanowiły jednostki Waffen-SS.
Jednostki SS są powszechnie uznawane za elitarne, jednak formacje były zróżnicowane – od doskonale wyposażonych dywizji pancernych, do oddziałów złożonych z kryminalistów (brygada pod dowództwemoberführeraOskara Dirlewangera – kryminalisty skazanego za gwałt na nieletniej, która składała się w większości z degeneratów niemających nic do stracenia – doskonała do mordowania bezbronnej ludności cywilnej, posiadała jednak nikłą wartość bojową w zetknięciu z oddziałami militarnymi przeciwnika) i renegatów sowieckich (np. Brygada Kamińskiego, który został powieszony przez Niemców za kradzieże i samowolę).
Kandydaci na członków SS byli starannie badani i kontrolowani. Pytano ich nawet o poglądy polityczne ich rodziców i rodzeństwa oraz odrzewo genealogiczne zawierające dane od 1750. Informacje o ich dziedziczności zawierały świadectwa wydawane przez biuro Komisji do Spraw Rasowych. Przyszli oficerowie SS musieli mieć minimum 174 cm wzrostu, oraz sprawdzony nordycki rodowód. System oceny antropologicznej kandydatów zawarty w 9 punktach opracował prof.Bruno Kurt Schulze. Przyjmowano tylko tych, którzy uzyskali jedną z pierwszych 4 kategorii[6]. Wymogi rasowe spełniła nieznana liczba ochotników pochodzenia słoweńskiego, którzy nie stworzyli legionu narodowego i służyli bezpośrednio w różnych jednostkach SS[7].
Badania rasowo-genealogiczne członków SS i kandydatów do SS prowadził Sippenamt, i nie ograniczały się one tylko do oceny zdrowia kandydata. Ustalano cechy dziedziczne zdrowia rodu, a wyniki umieszczano w specjalnych książkach rodowych (Sippenbuch). Książki rodowe służyły do wykrycia i zachowania najlepszych właściwości rasowych, pomnażanych drogąeugeniczną[8].
ProjektHeinricha Himmlera zalecał zawieranie małżeństw przez członków SS z tzw.wzorcowymi żonami. Kandydatka na żonę w wyglądzie zewnętrznym powinna posiadać cechy nordyckie, oraz zdać egzamin z zakresu historii, języków obcych, jazdy konnej, pływania i strzelania z broni palnej. Ponadto powinna posiadać prawo jazdy i wzorowo prowadzić gospodarstwo domowe oraz gotować. Projektowano, że małżeństwo bezdzietne będzie rozwiązywane przez państwo po upływie pięciu lat[9]. Mimo restrykcji i zaleceń spośród 106 304 członków SS ubiegających się o certyfikat pozwalający na zawarcie małżeństwa w latach 1932–1940, odrzucono jedynie 958, pomimo faktu, że wszystkie wymagania spełniło tylko 7518 kandydatów. Kilkuset mężczyzn wydalonych z SS za naruszenie zasad dotyczących ożenku później przywrócono do służby[10].
Ocalony więzieńBuchenwaldu wskazuje strażnika obozowego, SS-mana odpowiedzialnego za torturowanie więźniów
Heinrich Himmler stworzył rozbudowaną hierarchię korpusu oficerskiego SS, każdy stopień miał swój tytuł –Obergruppenführer,Standartenführer, itd. – oraz własne symbole statusu w formieinsygniów na, przypominających wojskowe, mundurach noszonych przez wszystkich funkcjonariuszy. Na tych przeprojektowanych mundurach znalazła się nie tylko pierwotna odznaka organizacji, srebrna czaszka, ale również pseudo-runiczny zapis liter „SS” w kształcie przypominającym podwójną błyskawicę.
Od powołania w 1940 r. Waffen-SS struktura organizacyjna SS podzieliła się na dwie zupełnie różne od siebie części:
ogólną SS (Allgemeine SS) – stanowiła rodzaj rezerw osobowych SS (każdy członek SS musiał mieć numer Allgemaine SS, ale nie każdy członek Allgemaine SS był funkcjonariuszem rozbudowanych struktur SS).
Urząd A – Administracja Oddziałów SS (Amtsgruppe A – Truppenverwaltung): zajmował się administracją oddziałów Waffen-SS
Urząd B – Gospodarka Oddziałów SS (Amtsgruppe B – Truppenwirtschaft): zajmował się gospodarką formacji SS
Urząd C – Zagadnienia Budowlane (Amtsgruppe C – Bauwesen): zajmował się budownictwem
Urząd D – Obozy Koncentracyjne (Amtsgruppe D – Konzentrationslager) (włączony do WVHA w marcu 1942): której podlegały obozy koncentracyjne (kierował nim SS-Gruppenführer Richard Glücks), zarządzane przez Inspektorat Obozów Koncentracyjnych (Inspektion der Konzentrationslager).
Urząd W – Przedsięwzięcia Gospodarcze (Amtsgruppe W – Wirtschaftliche Unternehmungen): tzw. „Amstgruppe W”, nadzorująca przedsiębiorstwa, będące własnością SS.
Hauptamt Dienststelle Heissmeyer (Główny Urząd Szkolenia SS)
Z powyższej struktury wynika, że za eksterminację więźniów w obozach koncentracyjnych odpowiadały głównie dwa urzędy SS-RSHA iWVHA. Pierwszy dostarczał więźniów do obozów a drugi administrował obozami oraz pracą więźniów. Odpowiedzialni za to zostali (nie wszyscy i nie wszyscy adekwatnie do winy) osądzeni wprocesach norymberskich.
Członkowie SS składali przysięgę na wiernośćHitlerowi. Dewizą SS było „Meine Ehre heißt Treue!”, czyli „Mój honor to wierność!”.
Organizacja SS została zbudowana przez Himmlera na tych samych zasadach, co zakonjezuitów. Reguły zakonu, dotyczącećwiczeń duchowych, spisane przezIgnacego Loyolę, stanowiły wzór, który Himmler usiłował starannie naśladować. Bezwzględne posłuszeństwo było prawem najwyższym. Każdy rozkaz musiał być wykonany bez sprzeciwu. (s. 38)
↑W publikacjach spotyka się tradycyjne tłumaczenieSchutzstaffel jako „sztafeta ochronna”, lecz jest ono mylne, gdyżstaffel oznacza także oddział wojska odpowiadającyszwadronowi,eskadrze lubkompanii. Źródła niemieckie wskazują, że nazwę „Schutzstaffel” utworzył były lotnik Hermann Göring i że wzorował się on na nazwie lotniczej jednostki Manfreda von Richthofena. Dlatego prawidłowym tłumaczeniem słowa „Staffel” będzie słowo „eskadra” (jednostka lotnictwa), a nie np. szwadron (jednostka kawalerii).
↑Heiner Wember(inne języki),Umerziehung im Lager. Internierung und Bestrafung von Nationalsozialisten in der britischen Besatzungszone Deutschlands, Essen 1991,ISBN 3-88474-152-7 (Düsseldorfer Schriften zur Neueren Landesgeschichte Nordrhein-Westfalens; Bd. 30), s. 152.
Walter Schellenberg,Wspomnienia, przekład: Tadeusz Rybowski; wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza, Wrocław 1987.
Aleksander Lasik,Sztafety Ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych. Rozwój organizacyjny, ewolucja zadań i struktur oraz socjologiczny obraz obozowych załóg SS, wyd. Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2007.ISBN 978-83-60210-32-1.
