Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Sarema

Na mapach:Ziemia58°25′N 22°30′E/58,416667 22,500000
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sarema
Saaremaa
Ilustracja
Zamek w Kuressaare
Kontynent

Europa

Państwo

 Estonia

Akwen

Morze Bałtyckie

Archipelag

Archipelag Zachodnioestoński

Powierzchnia

2673 km²

Długość linii brzegowej

874 km

Najwyższy punkt

Viidumägi, 54 mn.p.m.

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość


31 435
12 os./km²

Położenie na mapie Estonii
Mapa konturowa Estonii, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Sarema”
Ziemia58°25′N 22°30′E/58,416667 22,500000
Mapa wyspy
Położenie wyspy
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach

Sarema dawniej zwana Ozylią (est. Saaremaa,niem.  iszw. Ösel,duń. Øsel,łac. Osilia,ros. Э́зель –Ezel) – największawyspa należąca doEstonii, położona naBałtyku na południe od wejścia doZatoki Fińskiej, odgradzającaZatokę Ryską od pełnego morza. OdHiumy oddzielona jest cieśninąSoela väin, od stałego ląduCieśniną Irbeńską. Jest największą wyspąProwincji Saare. Jej powierzchnia wynosi 2673 km²[1] (91,5% powierzchni prowincji), a liczba ludności 31,4 tys. (94,1%).

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Wyspa była zasiedlona już 2000 lat p.n.e.[potrzebny przypis] Wsagach wyspa jest znana jakoEysysla. Na przełomie XI i XII wieku Sarema była najzamożniejszą zestońskich prowincji. W 1227 podobnie jak sąsiedniaMuhu należała dozakonu kawalerów mieczowych. Pod koniec XIII wieku centralna i południowa część wyspy przeszła we władaniebiskupstwa Ozylii, aArensburg stał się drugą co do ważności (poHaapsalu)twierdzą biskupstwa.PoI wojnie północnej (1563) wyspę objęła w posiadanieDania. Zaledwie 85 lat później, w 1648 roku wyspa została scedowanaSzwecji.[potrzebny przypis] Podczas szwedzkiego panowania wyspę zdziesiątkowała epidemiadżumy. W 1710, podczasIII wojny północnej Sarema znalazła się w granicachImperium Rosyjskiego, co zostało potwierdzone podczaspokoju w Nystad. W drugiej połowie XIX wieku wyspa przeżywała swoje prosperity – zostały uruchomione połączenia morskie zRygą iPetersburgiem (1858). W 1891 w Kuressaare utworzono szkołę morską. W 1896 Saremę połączono z Muhugroblą, na której zbudowano drogę, a w 1912 na wyspie zbudowanoelektrownię.

Rosjanie władali wyspą aż do 1917 roku. W październiku 1917 wyspę zdobyli Niemcy (Operacja Albion). Pół roku później, 24 lutego 1918 roku Sarema stała się częścią niepodległejEstonii. Był to wówczas jeden z najintensywniej rolniczo wykorzystywanych obszarów w kraju. Na wyspie istniało wówczas ponad 10 tys. gospodarstw, specjalizujących się głównie w produkcjimleka i jego przetworów. Rybołówstwem zajmowało się jedynie 2 proc. mieszkańców. W 1919 na wyspie otworzono szkołę rolniczą. Na mocypaktu Ribbentrop-Mołotow w czerwcu 1940 roku na wyspę wkroczyłaArmia Czerwona. Ponad tysiąc wyspiarzy zostałodeportowanych naSyberię. Od października 1941 do 1944 r. wyspa była okupowana przezNiemcy. Przez okresII wojny światowej wielu mieszkańców Saremy zostało wywiezionych do Niemiec, bądź też uciekło do Szwecji. Populacja wyspy zmniejszyła się o 1/3. W latach 1944–1990 wyspa należała doEstońskiej SRR. Przeprowadzonokolektywizację rolnictwa.Armia Czerwona zrobiła z wyspy fortecę, budując ponad 30 baz wojskowych. Prawa do swobodnego przemieszczania się mieszkańców na wyspę były ściśle ograniczane. Od 20 sierpnia 1991 r. Sarema należy do niepodległejEstonii.

Geografia

[edytuj |edytuj kod]

Sarema jest największą estońską i czwartą co do wielkościwyspąBałtyku[a].Rozciągłość południkowa i równoleżnikowa wynosi około 90 km.Linia brzegowa wynosi 874 kilometrów. W południowo-zachodniej części wyspy wZatokę Ryską wcina się długi na 30 kilometrówpółwysep Sõrve. Wyspa zbudowana jest głównie zwapieni idolomitów (kamieniołom kołoKaarmy), wydobywane są takżepiaski szklarskie. Licznie występująbagna.Topograficznie wyspa jest mało zróżnicowana, najwyższy punktViidu Raunamägi liczy zaledwie 54 m n.p.m.(od 1957 rezerwat przyrody). Najwyższeklify (Panga Pank) osiągają 21,3 m. Największymi jeziorami są odciętezatokiSuur Laht iMullutu Laht kołoKuressaare orazKarujärv koło miejscowościKärla. Podczas ostatniegozlodowacenia Sarema była przykryta czasząlądolodu. Obecnie, na skutek ruchów glacizostatycznych, wyspa podnosi się o około 2 mm rocznie.

Jezioro w kraterzeKaali

W pobliżu wioskiKaali znajduje się rezerwat geologiczny, obejmującykrater uderzeniowy Kaali. Ważący co najmniej 400 tonmeteoryt uderzył z prędkością 10-20 km/s wdolomitową skałę. Wskutek uderzenia powstało kilka istniejących do dzisiaj kraterów. Średnica największego z zagłębień wynosi 110 metrów, a maksymalna głębokość jeziora Kaalijärv to 6 m. Jezioro to otacza wał ziemny o wysokości 16 m. W pobliżu znajduje się jeszcze 8 mniejszych kraterów. Materiał z ich pobliża nie zawiera osadów morskich, więc ich wiek nie może być większy, niż 10000 lat (Sarema wynurzyła się z Bałtyku 10000 lat temu). Datowanie na podstawie osadówtorfowych pozwoliło oszacować powstanie na rok ok. 5500 p.n.e. Nowsze pomiary (datowanie radiowęglowe torfu wzbogaconego wiryd) wskazują, że zderzenie miało miejsce w latach 800 - 400 p.n.e.[2].

Łagodnyklimat (średnia temperatura lipca: 19 °C, stycznia: -1 °C) sprzyjawegetacji – na wyspie rośnie 80% gatunków estońskiej flory, w tym ponad 1200 gatunkówroślin naczyniowych. Lasy pokrywają ponad 40% powierzchni wyspy. Do ciekawszych przedstawicielifauny należyfoka szara oraz licznie występujące ptaki wędrowne:łabędź niemy ikrzykliwy,bernikla białolica,edredon czyohar.

W zachodniej części wyspy utworzonoPark Narodowy Vilsandi.

Ludność

[edytuj |edytuj kod]
Wiatraki na Saremie

W 2008 roku Saremę zamieszkiwało około 39,2 tys. ludzi. Zdecydowaną większością byliEstończycy (98%), a największą mniejszościąRosjanie (1,2%) orazFinowie (0,25%). Głównym wyznaniem na wyspie jestluteranizm, w mniejszej skaliprawosławie. Ludność zajmuje się głównierolnictwem irybołówstwem.

Ważne miejsca

[edytuj |edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]
Zobacz hasłoSarema w Wikisłowniku

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]

Uwagi

[edytuj |edytuj kod]
  1. Licząc wyspy duńskie:Zelandię iFionię. Według innych kryteriów geograficznych Sarema jest druga poGotlandii.

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Strona wyspy Sarema. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
  2. Siim Veski, Atko Heinsalu, Kalle Kirsimäe, Anneli Poska, Leili Saarse, "Ecological catastrophe in connection with the impact of the Kaali meteorite about 800–400 BC on the island of Saaremaa, Estonia", Meteoritics & Planetary Science, vol.36, 3, ss.1367–1375, 2001(dostęp www)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarema&oldid=77609394
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp