Sanhedryn (hebr. סַנְהֶדְרִין,gr. συνέδριονSynedrion odσυν „współ-” iέδρα „(po)siedzenie”)[1], inaczejWysoka Rada lubWielki Sanhedryn (hebr.Sanhedrin Ha-Gdola) – najwyższa żydowska instytucja religijna i sądownicza w starożytnejJudei, wspomniana w źródłach po raz pierwszy w 203 p.n.e.
Sanhedryn zbierał się wJerozolimie naWzgórzu Świątynnym i składał się z 71 członków[2], głównie arystokracjisaducejskiej. Od czasuMachabeuszów w skład sanhedrynu wchodzili takżefaryzeusze orazesseńczycy. Początkowo przewodniczącym (Nasim) Wielkiego Sanhedrynu, który przewodniczył obradom prawodawczym, był z urzęduarcykapłan, później na stanowisko to wybierano jednego z członków rady i sprawowali je także świeccy członkowie, np. przywódcy frakcji faryzeuszów tacy jakHillel,Szammaj,Gamaliel. Procesom sądowym przewodniczył drugi w kolejności (Ab Beit Din(inne języki),Menachem Esseńczyk(inne języki), Szammaj,Kajfasz).
Powstał prawdopodobnie już w czasachperskich, po raz pierwszy był wzmiankowany w dekrecieAntiocha III,króla Syrii jakogerusia (rada starszych)[3], wedle tradycji sięgał czasówMojżesza (o towarzyszących mu70 starszych mówiąKsięga Wyjścia 24,1 iKsięga Liczb 16,11).
Początkowo sanhedryn był organem doradczym przyarcykapłanie lub królu, od przejścia Judei pod administracjęrzymską (6) stał się najwyższym – oprócz arcykapłana – autorytetem religijnym i prawnym w kraju. Prócz Wielkiego Sanhedrynu istniało jeszcze w Judei 5 sanhedrynów okręgowych po 23 członków (Jerozolima,Gadara, Amatus,Jerycho iSeforis)[4] oraz liczne trzyosobowe sądy gminne.
Po upadku Jerozolimy (70) nazwę Wielkiego Sanhedrynu zachowały do 358 roku kolegia uczonych w Piśmie (rabinów) rezydujące kolejno w miejscowościach:Jawne (od 68),Usza(inne języki),Szefaram,Bet Sze’arim, Seforis iTyberiada. Urząd nasiego – przewodniczącego Sanhedrynu i patriarchy Żydów przetrwał do 425 r.
Według tradycji rabinicznej Wielki Sanhedryn istniał nieprzerwanie od czasówMojżesza do IV w. n.e.
W 2004 w Izraelu zainaugurował działalność nowy Sanhedryn, który znajduje się w fazie organizacji i z tego względu nie nosi nazwy Wielkiego Sanhedrynu, lecz nazwę – „Powstający Sanhedryn”. 2005–2008 jego przewodniczącym byłrabin Adin Even-Israel Steinsaltz[5].
