Ten artykuł dotyczy organu sądownictwa I Rzeczypospolitej. Zobacz też: innesądy sejmowe..jpg)
Sąd sejmowy – organ sądownictwaI Rzeczypospolitej obradujący pod przewodnictwemkróla w czasie obradsejmu walnego.
Do 1578 roku był to zwykłysąd królewski, z tą różnicą, że król nie brał udziału w rozstrzyganiu spraw oobrazę majestatu.Asesorami byli wszyscy obecnisenatorowie. Obradom przewodniczyłmarszałek wielki koronny albomarszałek wielki litewski, w zależności od miejsca zwołania sejmu.
W 1578 roku, gdy utworzonoTrybunał Koronny,[1] szczegółowo ustalono właściwość sądu sejmowego; w1588 dodano także do grona asesorów ośmiu deputatówIzby Poselskiej.
Odtąd zajmował się, oprócz spraw o obrazę majestatu królewskiego, także sprawami ozdradę stanu,[2] urzędnicze przestępstwa skarbowe (była to jedyna możliwość usunięcia osoby z urzędu), przestępstwa popełniane na sejmach,sejmikach i w trakcie obrad Trybunału Królewskiego; takżeszlacheckie sprawy „gardłowe”: zagrożonekarą śmierci, konfiskaty majątku lubbanicji. Poza tym sprawy mające wpływ na interesskarbu państwa. W powyższych sprawach sąd sejmowy był jedyną instancją[3].
Senatorowie uczestniczyli w sądach przy królu jako asesorzy, w niektórych sprawach sądzili wraz z deputatami zIzby Poselskiej[4].
Podobnie jak Trybunał decydował większością głosów, a w razie ich równości oskarżonemu przysługiwałabliższość w dowodzie (pierwszeństwo w jego przeprowadzeniu).
Sąd sejmowy darował kary innych sądów oraz uchylał ich wyroki, jeśli były niesłuszne lub wydane z naruszeniem przepisów formalnych. Od XVII wieku rozstrzygał także sprawy nieprzewidziane przez system prawny, wydając tzw. prejudykaty.[5]
Sąd ten, uzależniony od toczenia obrad sejmu walnego, zbierał się coraz rzadziej od połowy XVII wieku, kiedy wzrosła liczba zrywanych sejmów.
Sąd sejmowy został zreformowany w1775,[6] kiedy powierzono mu jurysdykcję w sprawach członkówRady Nieustającej, i1791,[7] w sprawachStraży Praw.
Zobacz też kategorię:Sędziowie sejmowi I Rzeczypospolitej.