Movatterモバイル変換

[0]ホーム

Przejdź do zawartości

Rzesza

Edytuj linki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Ten artykuł od 2025-06 zawiera treści, przy którychbrakuje odnośników do źródeł.

Należy dodaćprzypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listyźródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach:Encyklopedia PWN •Google Books • Google Scholar •BazHum •BazTech •RCIN • Internet Archive (texts /inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się wdyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon{{Dopracować}} z tego artykułu.

Zobacz też:inne znaczenia.

„Proklamacja Cesarstwa Niemieckiego” (obraz olejny,Anton von Werner, 1885)

Rzesza (niem.Reich) – historyczne określenie państwaniemieckiego, stosowane dla podkreślenia jednościautonomicznych niemieckich regionów lub państw regionalnych.

Można wyróżnić cztery okresy historyczne, w których państwowość niemiecka określana była w ten sposób:

Święte Cesarstwo Rzymskie (niem. Heiliges Römisches Reich); w historiografii używana jest także nazwaŚwięte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego (niem. Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation), w tym stanowiące jego trzonKrólestwo Niemieckie (niem. Reich der Deutschen) – państwo istniejące w latach 962–1806, określane potocznie:Stara Rzesza (niem. Altes Reich),Pierwsza Rzesza,I Rzesza (niem. Erstes Reich)
Cesarstwo Niemieckie,Rzesza Niemiecka (niem. Deutsches Reich,Deutsches Kaiserreich), potocznie:Druga Rzesza,II Rzesza (niem. Zweites Reich) – państwo istniejące w latach 1871–1918
Rzesza Niemiecka (niem. Deutsches Reich), potocznie:Republika Weimarska (niem. Weimarer Republik) – państwo istniejące w latach 1918–1933
Rzesza Niemiecka (niem. Deutsches Reich), poaneksji Austrii w 1938 r. takżeRzesza Wielkoniemiecka (niem. Großdeutsches Reich), potocznie:Trzecia Rzesza,III Rzesza (niem. Drittes Reich), inna używana nazwa toNiemcy hitlerowskie (niem. Nazi-Deutschland,Nazideutschland) – państwo istniejące w latach 1933–1945

Pod względem prawnym pierwszy z powyższych organizmów przestał istnieć w 1806 r., natomiast trzy kolejne nazwy odnoszą się do pojedynczegopodmiotu prawa międzynarodowego, utworzonego w 1867 r. jakoZwiązek Północnoniemiecki (niem. Norddeutscher Bund) i pomimo kilkukrotnych zmian terytorium, ustroju oraz nazwy, zachowującego odtąd ciągłość prawną, jakoNiemcy.

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Nazwa zrodziła się wŚredniowieczu, kiedy wskutek podziałówplemiennych ifeudalnych Królestwo Niemieckie, będące rdzeniemŚwiętego Cesarstwa Rzymskiego, przybrało postać związku kilkuset księstw, biskupstw, opactw, miast, hrabstw i drobniejszych majątków, cieszących się szeroką autonomią, ale uznających zwierzchnictwoelekcyjnego króla niemieckiego, będącego równieżcesarzem rzymskim.

Cesarstwo Niemieckie, powstałe w 1871 roku w wyniku przekształceniaZwiązku Północnoniemieckiego, przyjęło formułę „Rzesza Niemiecka” za swoją urzędową nazwę, dla podkreślenia ciągłości historycznej względem Świętego Cesarstwa Rzymskiego.„Rzesza” (w różnych kontekstach jako „Rzesza Niemiecka” czy „Rzesza Wielkoniemiecka”) pozostała oficjalną nazwą niemieckiegopaństwa narodowego aż do 1945 roku, obejmując trzy odrębne okresy historyczne: Cesarstwo Niemieckie,Rzeszę Niemiecką (Republikę Weimarską) iIII Rzeszę. Mimo że te trzy okresy charakteryzowały się skrajnie różnymiustrojami politycznymi (monarchia,republika,dyktatura dyktatura faszystowska), nieprzerwane używanie nazwy „Rzesza” miało podkreślić, że kolejne formy państwa niemieckiego, pomimo zmian ustrojowych, są kontynuacją tego samego organizmu państwowego, a nie zupełnie nowymi tworami. Nazwa ta miała również na celu wzmocnienie idei narodowej i legitymizacji władzy w danym okresie.

Nazwa wyszła z oficjalnego użycia poII wojnie światowej, na skutek procesudenazyfikacji, ponieważ kojarzyła się z imperialistycznymi ambicjami inacjonalistycznym światopoglądem. Powstanie w 1949 roku dwóch państw niemieckich –Republiki Federalnej Niemiec (RFN) iNiemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD) – ostatecznie utrwaliło koniec „Rzeszy” jako oficjalnego określenia Niemiec.

Etymologia oraz użycie w innych językach

[edytuj |edytuj kod]

Etymologia:Germańskie słowo*rikaz zostało zapożyczone zjęzyków celtyckich i pochodzi od słowa*rīxs – „król”, to zaś wywodzi się zpraindoeuropejskiego tematu*reg, oznaczającego „rządzić, władać”.

Pokrewieństwo z innymi językami indoeuropejskimi

łac.rex (od słowaregis) – „król”^[1]
staroirl.ri (od słowarig) – „król”
skt.radża – „król, władca”

Słowo „rzesza” w innychjęzykach germańskich

pragerm.*rikijaz
staronord.rikr – „władza, bogactwo”
staro-wysoko-niem.rihhi – „władca, potęga, bogactwo”
got.reiks – „władca, władza, bogactwo”
dun.rige – „państwo, królestwo”
szw.rike – „państwo, królestwo” (zobacz niżej),rik – „bogactwo, zamożność”
starofryz.rike
niderl.rijk,
frank.*riki – „potęga”
starofr.riche – „bogactwo, zamożność”
staroang.rice – „bogactwo, zamożność, potęga”
ang.rich – „bogactwo, zamożność, żyzność”^[2]

Słowo „rzesza” występuje w nazwach państw

Austria (niem.Österreich,staro-wysoko-niem.ôstarrîhhi) – „Państwo na wschodzie” (nazwa wzięła się stąd, że zalążkiem Austrii była niemiecka Marchia Wschodnia)
Szwecja (szw.Sverige,staronord.Sviariki) – „Imperium/Państwo Szwedów”
w języku niemieckim m.in.:
- Francja (niem. "Frankreich" – „Imperium/PaństwoFranków”)
- jako ogólne określenie królestwa (niem. "Königreich"), carstwa (niem. "Zarenreich"), cesarstwa (niem. "Kaiserreich") lub imperium kolonialnego (niem. "Weltreich")
- jako określenie starożytnych imperiów m.in. rzymskiego (niem. "Römisches Reich"), bizantyńskiego (niem. "Byzantinisches Reich"), azteckiego (niem. "Aztekenreich"), inkaskiego (niem. "Inkareich"), mongolskiego (niem. "Mongolisches Reich") itp.
- jako określenie dawnych imperiów muzułmańskich m.in. umajadzkiego (niem. "Umayyadenreich"), fatymidzkiego (niem. "Fatimidenreich"), ajjuwidzkiego (niem. "Ayyubidenreich"), abbasydzkiego (niem. "Abbasydenreich"), Wielkich Seldżuków (niem. "Großseldschukenreich"), Wielkich Mogołów (niem. "Mogulreich"), mameluckiego (niem. "Mamlukenreich"), osmańskiego (niem. "Osmanisches Reich") itp.