Movatterモバイル変換

[0]ホーム

Przejdź do zawartości

Rzesza

Edytuj linki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Zobacz też:inne znaczenia.

Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoRzesza

„Proklamacja Cesarstwa Niemieckiego” (obraz olejny,Anton von Werner, 1885)

Rzesza (niem.Reich) – historyczne określenie państwaniemieckiego, stosowane dla podkreślenia jednościautonomicznych niemieckich regionów lub państw regionalnych.

Można wyróżnić cztery okresy historyczne, w których państwowość niemiecka określana była w ten sposób:

Święte Cesarstwo Rzymskie (niem. Heiliges Römisches Reich); w historiografii używana jest także nazwaŚwięte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego (niem. Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation), w tym stanowiące jego trzonKrólestwo Niemieckie (niem. Reich der Deutschen) – państwo istniejące w latach 962–1806, określane potocznie:Stara Rzesza (niem. Altes Reich),Pierwsza Rzesza,I Rzesza (niem. Erstes Reich)
Cesarstwo Niemieckie,Rzesza Niemiecka (niem. Deutsches Reich,Deutsches Kaiserreich), potocznie:Druga Rzesza,II Rzesza (niem. Zweites Reich) – państwo istniejące w latach 1871–1918
Rzesza Niemiecka (niem. Deutsches Reich), potocznie:Republika Weimarska (niem. Weimarer Republik) – państwo istniejące w latach 1918–1933
Rzesza Niemiecka (niem. Deutsches Reich), poaneksji Austrii w 1938 r. takżeRzesza Wielkoniemiecka (niem. Großdeutsches Reich), potocznie:Trzecia Rzesza,III Rzesza (niem. Drittes Reich), inna używana nazwa toNiemcy hitlerowskie (niem. Nazi-Deutschland,Nazideutschland) – państwo istniejące w latach 1933–1945

Pod względem prawnym pierwszy z powyższych organizmów przestał istnieć w 1806 r., natomiast trzy kolejne nazwy odnoszą się do pojedynczegopodmiotu prawa międzynarodowego, utworzonego w 1867 r. jakoZwiązek Północnoniemiecki (niem. Norddeutscher Bund) i pomimo kilkukrotnych zmian terytorium, ustroju oraz nazwy, zachowującego odtąd ciągłość prawną, istniejąc po dzień dzisiejszy jakoNiemcy.

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Nazwa zrodziła się wŚredniowieczu, kiedy wskutek podziałówplemiennych ifeudalnych Królestwo Niemieckie, będące rdzeniemŚwiętego Cesarstwa Rzymskiego, przybrało postać związku kilkuset księstw, biskupstw, opactw, miast, hrabstw i drobniejszych majątków, cieszących się szeroką autonomią, ale uznających zwierzchnictwoelekcyjnego króla niemieckiego, będącego równieżcesarzem rzymskim.

Cesarstwo Niemieckie powstałe w 1871 roku przyjęło formułę „Rzesza Niemiecka” za swoją urzędową nazwę, dla podkreślenia ciągłości historycznej względem Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Nazwa wyszła z oficjalnego użycia poII wojnie światowej, na skutek procesudenazyfikacji, ponieważ kojarzyła się z imperialistycznymi ambicjami inacjonalistycznym światopoglądem.

Etymologia oraz użycie w innych językach

[edytuj |edytuj kod]

Etymologia:Germańskie słowo*rikaz zostało zapożyczone zjęzyków celtyckich i pochodzi od słowa*rīxs – „król”, to zaś wywodzi się zpraindoeuropejskiego tematu*reg, oznaczającego „rządzić, władać”.

Pokrewieństwo z innymi językami indoeuropejskimi

łac.rex (od słowaregis) – „król”^[1]
staroirl.ri (od słowarig) – „król”
skt.radża – „król, władca”

Słowo „rzesza” w innychjęzykach germańskich

pragerm.*rikijaz
staronord.rikr – „władza, bogactwo”
staro-wysoko-niem.rihhi – „władca, potęga, bogactwo”
got.reiks – „władca, władza, bogactwo”
dun.rige – „państwo, królestwo”
szw.rike – „państwo, królestwo” (zobacz niżej),rik – „bogactwo, zamożność”
starofryz.rike
niderl.rijk,
frank.*riki – „potęga”
starofr.riche – „bogactwo, zamożność”
staroang.rice – „bogactwo, zamożność, potęga”
ang.rich – „bogactwo, zamożność, żyzność”^[2]

Słowo „rzesza” występuje w nazwach państw

Austria (niem.Österreich,staro-wysoko-niem.ôstarrîhhi) – „Państwo na wschodzie” (nazwa wzięła się stąd, że zalążkiem Austrii była niemiecka Marchia Wschodnia)
Szwecja (szw.Sverige,staronord.Sviariki) – „Imperium/Państwo Szwedów”
w języku niemieckim m.in.:
- Francja (niem. "Frankreich" – „Imperium/PaństwoFranków”)
- jako ogólne określenie królestwa (niem. "Königreich"), carstwa (niem. "Zarenreich"), cesarstwa (niem. "Kaiserreich") lub imperium kolonialnego (niem. "Weltreich")
- jako określenie starożytnych imperiów m.in. rzymskiego (niem. "Römisches Reich"), bizantyńskiego (niem. "Byzantinisches Reich"), azteckiego (niem. "Aztekenreich"), inkaskiego (niem. "Inkareich"), mongolskiego (niem. "Mongolisches Reich") itp.
- jako określenie dawnych imperiów muzułmańskich m.in. umajadzkiego (niem. "Umayyadenreich"), fatymidzkiego (niem. "Fatimidenreich"), ajjuwidzkiego (niem. "Ayyubidenreich"), abbasydzkiego (niem. "Abbasydenreich"), Wielkich Seldżuków (niem. "Großseldschukenreich"), Wielkich Mogołów (niem. "Mogulreich"), mameluckiego (niem. "Mamlukenreich"), osmańskiego (niem. "Osmanisches Reich") itp.