Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Rozbark

Na mapach:50°20′42″N 18°56′02″E/50,345000 18,933889
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rozbark
Dzielnica Bytomia
Ilustracja
Okolice kościoła św. Jacka z lotu ptaka
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Bytom

Data założenia

przed 1250

W granicach Bytomia

1927

Powierzchnia

8,03[1] km²

Populacja (2018)
• liczba ludności


17 061[2]

• gęstość

2125 os./km²

Strefa numeracyjna

32

Tablice rejestracyjne

SY

Położenie na mapie Bytomia
Położenie na mapie
50°20′42″N 18°56′02″E/50,345000 18,933889
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozbark (niem.Rossberg[3]) –dzielnicaBytomia. Do 1927 roku osobna gmina wiejska leżąca na wschód odmurów miejskich Bytomia.

Nazwa

[edytuj |edytuj kod]

Prawdopodobnie pierwsza wzmianka o miejscowości w formieRosenberg pochodzi z 1223 roku[3]. Nazwa była później notowana także w formachRosenbergk (1654)[4]Rozbark (1695),Rozbarg (1724),Rosberg (1743),Rosberg (1780),Rosberg (1783),Rossberg (1845),Rossberg (1864),Rossberg (1886),Rozbork (Rossberg) (1900),Rozbark (Rossberg) (1920)[5].

Nazwa wywodzi się od wschodnio-środkowo-niemieckich wyrazów pospolitychrosen ‘różany’ iberg ‘góra’ (‘góra rózana’). Została ona fonetycznie spolszczona jakoRozbark. W procesie adaptacji nazwy do języka polskiego dokonała się substytucja wschodnio-środkowo-niemieckiej postaci *Ros('en')berg z regularnym przejęciem członu -berg jako –bark. Skrócenie pierwszego członu mogło być skutkiem tendencji do redukcji sylab nieakcentowanych w języku niemieckim[6]. W wymowie gwarowej:rosbark[5].

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Czasy piastowskie

[edytuj |edytuj kod]
Rozbark na mapie z około 1800 roku
„Ul” od strony ulicy Korfantego (2020)
Szyb Barbara zlikwidowanej KWK Rozbark, fot. 2008 r.
Park Mickiewicza w 2018 roku

Według legendy, właśnie naRóżanym Wzgórzu (znanym też jakoSrocze Wzgórze) miał głosić kazaniaświęty Jacek Odrowąż ze szlacheckiegorodu Odrowążów[7]. Dla jego uczczenia powstała w tym miejscu drewniana kaplica (prawdopodobnie około 1740 roku), a następnie murowany kościółek (1801[8]). Obecny kościół św. Jacka powstał w latach 1908–1911.

W 1441 roku spłonęły wszystkie zabudowania wioski Rozbark[9].

6 lipca 1459 roku Rozbark został sprzedanyKonradowi IX Czarnemu za 1700 grzywien przezWacława I cieszyńskiego[10].

W 1474 roku nastąpiło spustoszenie Rozbarku podczas wojny o czeską sukcesję po śmierciJerzego z Podiebradów[9].

Nowożytność

[edytuj |edytuj kod]

16 sierpnia 1459 roku Rozbark znalazł się w granicachWęgier rządzonych podówczas przezMacieja Korwina[10]. Po jego śmierci, na mocypokoju w Ołomuńcu, w 1490 roku Rozbark ponownie należał do Królestwa CzechWładysława II Jagiellończyka[10].

W 1526 roku Rozbark przeszedł we władanie austriackichHabsburgów, a następnieJerzego Hohenzollerna i jego synaJerzego Fryderyka. Po śmierci Jerzego Fryderyka Hohenzollerna Rozbark stanowił od 1603 roku własność elektorów brandenburskich[11].

Kolejny poważny pożar zniszczył zabudowania Rozbarku w 1582 roku[8].

Dalsze zniszczenia wioski wiązały się zwojną trzydziestoletnią, w październiku 1643 roku Szwedzi dokonali napaści na mieszkańców, doszło również do powieszeń kilku z nich[8]. W czasie tejże wojny, dzięki poparciu cesarza Austrii, Rozbark otrzymałŁazarz I Starszy Henckel von Donnersmarck[11].

Na mocypokoju wrocławskiego z 11 czerwca 1742 roku Rozbark otrzymał królPrusFryderyk II Wielki[11].

XIX-XX wiek

[edytuj |edytuj kod]

Najszybszy rozwój miejscowości miał miejsce od początku XIX wieku i wiązał się z wydobyciem tuwęgla kamiennego wkopalni Heinitz oraz rud cynku i ołowiu w kopalni Fiedlersglück[10]. Do uruchomienia w Bytomiukolei, źródłem utrzymania mieszkańców Rozbarku była ponadto spedycja konna.

Dynamiczny rozwój przemysłu wydobywczego wiązał się z piętnastokrotnym wzrostem liczby ludności Rozbarku na przestrzeni lat od 1858 do 1927[10]:

Łaźnia łańcuszkowa w kopalni rud cynku Jenny-Otto

Pierwsza szkoła w Rozbarku, obsługiwana początkowo przez jednego nauczyciela, powstała w 1842 roku.Druga, dwunastoklasowa szkoła została zbudowana w 1885 roku, trzecia, dziesięcioklasowa szkoła powstała w 1895 roku. Czwarta, dwunastoklasowa, została otwarta w 1901 roku, kolejna, dwudziestoklasowa w 1906 roku. W 1911 roku powstała szósta szkoła w Rozbarku[12].

W 1879 roku uruchomiono pierwszy mały pięcioizbowy szpital, który dysponował 8 łóżkami[10].

W 1894 roku uruchomiono pierwszą wąskotorową linię tramwajową biegnącą przez Rozbark, na trasie z Gliwic do Piekar Śląskich[13].

Na początku XX wieku w Rozbarku działały liczne polskie organizacje m.in.Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” założone przez Henryka Wójcika,Związek Towarzystw Polek oraz chórHalka. W 1910 roku w miejscowości mieszkało 868 mieszkańców z czego 834 deklarowało język polski, a 34 niemiecki. W wyborach komunalnych jakie odbyły się w listopadzie 1919 roku 261 głosów oddano na polską listę uzyskując 10 z 12 mandatów. Podczasplebiscytu na Śląsku większość mieszkańców Rozbarku poparła przyłączenie do Polski. Za Polską głosowało w nim 254 wotantów, a za Niemcami 153[14].

Miejscowość objęły walki w czasiepowstań śląskich. 7 maja 1921 roku wIII powstaniu zajęli ją powstańcy z 4 baonu strzeleckiego Karola Brandysa. 25 maja powstańcy ze wsparciem baonu Teodora Mańczyka z Podgrupy „Linke” odparli natarcie sił niemieckich Wilhelma Schustera idące z terenów zachodniego Górnego Śląska. Miejscowość do końca powstania pozostała w rękach powstańców jednak po jego zakończeniu znalazła się w granicach Niemiec. Z powodu skomplikowanego przebiegu linii granicznej w latach 1922–1937 przez dzielnicę przejeżdżał polski tramwaj, nie zatrzymując się jednak na niemieckim terytorium[15]. W 1925 roku przy obecnej ul. Siemianowickiej rozpoczęto budowękopalni rud cynku i ołowiu Deutsch-Bleischarleygrube.

Rozbark, podówczas częśćRepubliki Weimarskiej, został przyłączony do Bytomia w 1927 roku[10][14].

W 1945 roku Bytom wraz z resztą Górnego Śląska został przyznany Polsce[16]. W sierpniu 2014 roku otwartoTeatr Tańca i Ruchu Rozbark[3].

W dzielnicy Rozbark znajdują się trzy powojenne, dużeosiedla: Pogoda, Osiedle Zawadzkiego i Osiedle Arki Bożka.

Zabytki

[edytuj |edytuj kod]
Kościół św. Jacka

Słynni mieszkańcy

[edytuj |edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Michał Brzezinka, Wojciech Brol: Prognoza oddziaływania na środowisko projektu strategii rozwoju miasta Bytom 2020+. Bytom: 2014-07, s. 49.
  2. http://44mpa.pl/wp-content/uploads/2018/10/BYTOM_MPA_dokument.pdf
  3. abcS.S. Dąbrowski S.S.,Bytom : Rozbark - historia i współczesność. Jak bardzo zmieniła się dzielnica? [online], Bytom Nasze Miasto, 28 sierpnia 2014 [dostęp 2022-12-12] (pol.).
  4. Archiwum Państwowe wA.P. Katowicach Archiwum Państwowe wA.P., „Zbiór dokumentów byłego Archiwum Miejskiego miasta Bytomia” (12/650/0/2/487) [dostęp 2020-05-20] , 1654, 10 III, Świerklaniec: Gabriel hr. Henckel do NN burmistrza miasta Bytomia nakazuje przesłuchanie Walentego Niko („Nyko”), chłopa z Rozbarku („Rosenbergk”), i ślusarza, Józefa Packmauera („Pakmauer”), odnośnie do poranienia tegoż Niko podczas strzelania; podejrzanym jest (b. im.) Żyłka.
  5. abStanisławyS. Sochackiej StanisławyS. (red.),Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, tom 11, Poż-Roz, Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski, 2004, s. 145,ISBN 83-7126-190-X .
  6. BarbaraB. Czopek-Kopciuch BarbaraB.,Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, 1995, s. 54,ISBN 83-85579-33-8 .
  7. Drabina 1991 ↓, s. 107.
  8. abcDrabina 1991 ↓, s. 110.
  9. abDrabina 1991 ↓, s. 108.
  10. abcdefgDrabina 1991 ↓, s. 113.
  11. abcDrabina 1991 ↓, s. 114.
  12. Drabina 1991 ↓, s. 111.
  13. Soczówka 2012 ↓.
  14. abEncyklopedia powstań... 1982 ↓.
  15. Dziwna granica ↓.
  16. Drabina 1991 ↓, s. 114–115.

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]
  • Dziwna granica [online], Georg Eckert Institut / Technische Universität Braunschweig [dostęp 2017-01-09] [zarchiwizowane zadresu 2015-02-12] .
  • Idzi Panic: Wczesnośredniowieczne osadnictwo w kasztelanii bytomskiej. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.
  • Jan Drabina: Rozbark. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.
  • Hasło „Rozbark”. W: Encyklopedia powstań śląskich. Franciszek Hawranek (red.). Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego, 1982, s. 484.
  • Andrzej Soczówka. Zarys historii komunikacji tramwajowej na obszarze konurbacji katowickiej. „Acta Geographica Silesiana”, s. 61, 65, 2012. Uniwersytet Śląski. Wydział Nauk o Ziemi / Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego. Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego. ISSN 1897-5100. 
DzielniceBytomia

Herb Bytomia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rozbark&oldid=73611110
Kategoria:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp