| wieś | |||
 Rossosz — widok ogólny centrum miejscowości | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Liczba ludności (2021) | |||
| Strefa numeracyjna | 83 | ||
| Kod pocztowy | 21-533[4] | ||
| Tablice rejestracyjne | LBI | ||
| SIMC | 0018721[5] | ||
Położenie na mapie gminy Rossosz  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu bialskiego  | |||
 51°51′27″N 23°08′08″E/51,857500 23,135556[1] | |||
| |||
Rossosz –wieś wPolsce położona wwojewództwie lubelskim, wpowiecie bialskim, wgminie Rossosz[5][6]. Przez miejscowość przepływaZielawa, rzeka dorzeczaBugu, dopływKrzny oraz Muława. Przez wieś przebiegadroga wojewódzka nr 812.
Dawniejmiasto; uzyskałalokację miejską w 1551 roku, zdegradowana w 1869 roku[7]. Miasto prywatne uzyskałoprawo magdeburskie około 1599 roku, wznowienie praw miejskich w 1645 roku, położone było wziemi mielnickiej wwojewództwie podlaskim. Prawa miejskie do 1888 roku[8].W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie dowojewództwa bialskopodlaskiego.
Rossosz jest siedzibą gminy orazrzymskokatolickiejparafii św. Stanisława należącej dodekanatu Wisznice. Administracyjnie jest podzielona na dwa sołectwaRossosz I iRossosz II[9]. WedługNarodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła mieszkańców[10].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0018738 | Brzozówka | kolonia |
| 0018744 | Karaczony | kolonia |
| 0018750 | Kątek | część wsi |
| 1023799 | Miasto | część wsi |
| 1023871 | Rynek | część wsi |
| 1023902 | Wygon | część wsi |
| 0018767 | Zabaszta | kolonia |
NazwaRossosz wywodzi się do rozsochy (drzewa rozgałęziającego się na dwa konary z jednego pnia; tu rozchodzą się w formie rozsochy dwie główne rzeki Zielawa i Muława).
Rossosz aliasRossosze, w wieku XIX opisano jako osadę miejską, dawne miasto przy źródłach rzeki Zielonej (dopływKrzny) w powiecie bialskim, gminie i parafii obrzędu wschodniego Rossosz, odległe 21 wiorst na południe odBiałej[11]. Osada posiadała wówczas cerkiew parafialną oraz kaplicę katolicką znajdującą się na cmentarzu, szkołę początkową, Urząd Gminny. W roku 1883 było tu 235 domy i 1903 mieszkańców oraz 361 osad i 8998 mórg ziemi należącej do osady Rossosz.
W wieku XVI Rossosz była w rękach Dębickich, którzy założyli tu parafię, wznieśli kościół (1599 r. Kacper Dębicki z żoną Maryą Kopciówną fundują mansyonarzy) i zapewne oni współcześnie uzyskali przywilej miejski dla osady[11].
W roku 1624Stanisław Koniecpolski, hetman, odstępuje dobra RossoszMikołajowi Firlejowi, kasztelanowi wojnickiemu. Miasto miało wtedy 242 domy na części dziedzica i kilkanaście na kościelnych placach a także 3 młyny, 13 rzemieślników palących gorzałkę i 2 warzących piwo.
Po spaleniu i rabunku przezLisowczyków w 1640 r.Zbigniew Firlej ponowił dawne przywileje miasta co stało się w 1645 r. Dobra wraz z miastem przechodziły kolejno do Rysińskich, Potockich, Ossolińskich.
Rozwój miasta przerwałpotop szwedzki z lat 1655-1660. Rossosz został zniszczony i ograbiony przez wojska szwedzkie z następnie przez oddziały księcia siedmiogrodzkiegoRakoczego. Wojny i panujące w tamtym okresie epidemie spowodowały, że znacznie spadła liczba mieszkańców Rossosza.
Z początkiem XVIII w. Rossosz stał się własnością Potockich, a następnie Ossolińskich. Pod koniec XVIII w. rozpoczął się spór mieszczan rossoskich z dziedzicami miasta, którzy nie chcieli uznać przywilejów mieszczan wynikających z prawa magdeburskiego. Procesy sądowe trwały kilkadziesiąt lat[12].
Kongres wiedeński z lat 1814-1815 potwierdził przynależność Rossosza dozaboru rosyjskiego (częśćKrólestwa Kongresowego w składzieImperium Rosyjskiego).
W 1827 r. było 176 domów i 1092 mieszkańców.
W 1861 r. parafia Rossosz obejmowała 5639 katolików (rzymskich i greckich) i 270 izraelitów. Rossosz jako gmina obejmuje wówczas tylko samą osadę Rossosz. Graniczy z osadą Łomazy, ma 1896 mieszkańców i 9750 mórg. Sąd gminny okręgu II w osadzieŁomazy (oddalonej o 6wiorst). Najbliższa stacja pocztowa i droga żelazna wBiałej Podlaskiej.
Około 1862 r. posiadał miasto i dobra Jan Skibiczewski. Kościół katolicki pw. św. Stanisława biskupa został zniszczony przez pożar około 1861 r. nabożeństwo odprawiane było potem w kaplicy cmentarnej[11].
17 listopada 1863 r. w Rossoszu doszło dozwycięskiej bitwy powstańców styczniowych z pod dowództwemKarola Krysińskiego z wojskami rosyjskiego zaborcy. W walkach zginęło 13 powstańców i 65 Rosjan. Zbiorowa mogiła poległych powstańców znajduje się na starym cmentarzu w Rossoszu[13].
1 stycznia 1870 r. Rossoszowi odebrano prawa miejskie za uczestnictwo mieszkańców w powstaniu styczniowym przeciwkoImperium Rosyjskiemu i zamieniono na osadę. W latach nasilonej rusyfikacji Rossosz był miejscem prześladowań religijnych, co skutkowało m.in. bojkotem szkoły prawosławnej. Po upadku powstania styczniowego, wskutek represji, ludność zmuszano do przechodzenia na prawosławie (zwłaszcza po 1875 roku)[14].
W 1905 r. ludność Rossosza wzięła udział w zjeździe polityczno-religijnym w lesie Sumierz. Manifestowano przywiązanie do mowy polskiej i religii rzymskokatolickiej. W tym czasie zdecydowana większość mieszkańców wyznawało rzymski katolicyzm, ale do 1947 r. istniała też mniejszość prawosławna[15].
W 1915 roku wycofujące się zaborcze wojska rosyjskie spaliły Rossosz. Spłonęła większość budynków mieszkalnych i gospodarskich. Rossosz znalazł się pod zarządem niemieckiej wojskowej Komendy EtapówOber-Ost. Wielu mieszkańców Rossosza należało do powołanej w 1916 r.Polskiej Organizacji Wojskowej.
W latachII wojny światowej Rossosz był aktywnym ośrodkiem konspiracyjnym. To tu powstały pierwsze wokupowanej Polsce konspiracyjne gazetki „Polska Ludowa" i „Nowa Chłopska Wieś". Działały Ludowy Związek Kobiet. Rossosz był miejscem zakonspirowanej komórkiZWZ, a następnieAK. Proboszcz parafii ks. dr Stanisław Foryś był inicjatorem, a później komendantem podlaskim organizacji Kadra Powstańców Niepodległościowych. Na plebanii funkcjonowała tajna radiostacja. Rossosz był silnym ośrodkiem działalnościBatalionów Chłopskich. W 1944 r. w okolicach Rossosza powstała i działała leśna Szkoła Podchorążych BCh. Założycielem i pierwszym komendantem był Stefan Skoczylas. Jego imię nosi Szkoła Podstawowa w Rossoszu[16].
W 1973 r. Rossosz włączono do gminy Łomazy. Po wielu latach starań mieszkańców 1 stycznia 1984 r. ponownie utworzono gminę Rossosz.
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie urodzeni w Rossoszu (powiat bialski).
_Rossosz_3.JPG)
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Integralne części wsi |
|
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta |
|
| Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
