 | |
 majordyplomowany pilot | |
| Data i miejsce urodzenia | 6 lutego 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 26 kwietnia 1985 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1928–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | szef wywiaduInteralliee we Francji |
| Główne wojny i bitwy | II wojna światowa: |
| Odznaczenia | |
    | |
Roman Czerniawski (ur.6 lutego1910 wToustem, zm.26 kwietnia1985 wLondynie) –majordyplomowany pilotPolskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, kawaler Krzyża SrebrnegoOrderu Wojennego Virtuti Militari, mianowanypodpułkownikiem przez władze II RP na uchodźstwie, minister w trzech kolejnych rządachKazimierza Sabbata (1978–1985).
UkończyłSzkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. 15 sierpnia 1931 roku Prezydent RPIgnacy Mościcki mianował gopodporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia tego roku i 4. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych, a Minister Spraw Wojskowych wcielił do1 pułku lotniczego w Warszawie[1]. 5 marca 1934 awansował naporucznika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 r. i 8. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki[2]. W latach 1936–1938 był słuchaczem XVII KursuWyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Na stopieńkapitana został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 54. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[3]. W tym samym miesiącu pełnił służbę wDowództwie Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie na stanowisku kierownika referatu w Wydziale Organizacyjnym[4].
W czasiekampanii wrześniowej 1939 roku służył w Warszawie. Poagresji ZSRR na Polskę wraz z personelem lotnictwa polskiego przekroczył granicę polsko-rumuńską, następnie ewakuowany doFrancji. Ponieważ zamierzano go przenieść do wywiadu, w listopadzie 1939 roku został skierowany na kurs specjalny doÉcole supérieure de guerre w celu zapoznania się ze strukturą i organizacjąWehrmachtu.
W marcu 1940 roku przydzielony został do sztabu1. Dywizji Grenadierów na stanowisko szefa Oddziału II. Na tym stanowisku wziął udział wkampanii francuskiej. Po klęsce armii francuskiej Czerniawski usiłował przedrzeć się doWielkiej Brytanii posługując się autentycznymi dokumentami zmarłego Armanda Borni, które uzyskał od jego żony Renee. WTuluzie nawiązał kontakt z oficerem polskiego wywiadu, majoremMieczysławem Słowikowskim, który polecił mu zorganizować placówkę Oddziału IIInteralliee (INT) wParyżu. Nowy zwierzchnik uznał, iż Czerniawski jest oficerem pełnym zapału i dużej ambicji, o bystrej inteligencji, przyzwyczajonym do niebezpieczeństw.
Czerniawskiemu udało się wykonać postawione zadanie w listopadzie 1940 roku. Meldunki wywiadowcze wysyłał z Tuluzy w skrytkach wagonów kolejowych, a następnie, od początku maja 1941 roku, drogą radiową doLondynu. We wrześniu 1941 roku został tam wezwany, aby przyjąć instrukcje od kierownictwa wywiadu. Wrócił 10 października, zrzucono go w okolicyTours. W tym czasieAbwehra, w wyniku nieostrożności jednego z agentówINT, Emila, była już na tropie siatki. Kolejno aresztowano (wówczas kapitana) Czerniawskiego i jego najbliższe współpracownice, m.in. Renee Borni i Mathildę Carre (ps. La Chatte). Załamanie się tej ostatniej (Mathilda Carre poszła na współpracę z Abwehrą, straszona torturami pracowała dla Niemców pod ps.Victoire), a także ujawnienie archiwum, umożliwiło kontrwywiadowi niemieckiemu rozgromienie ekspozytury. Czerniawski, aby ratować swoich ludzi, w zamian za gwarancję ich bezpieczeństwa, po długiej rozmowie z pułkownikiem Abwehry Oscarem Reile, podjął współpracę z Abwehrą. Abwehra pomogła Czerniawskiemu zbiec z więziennego konwoju podczas przewozu do innego więzienia 14 lipca 1942 roku, jednak zamiast Czerniawskiego wystąpił dubler, gdyż obawiano się, że może on zostać postrzelony podczas ucieczki[5][6]. Kilka dni po ucieczce Roman Czerniawski nawiązał kontakt z członkami dawnej organizacji. Wszyscy słyszeli o śmiałej ucieczce więźnia na Avenue Foch.
Na początku sierpnia 1942 roku Roman Czerniawski, przemycony przez granicę hiszpańską, dotarł doMadrytu, gdzie natychmiast zameldował się w brytyjskiej ambasadzie iattaché wojskowemu wyjawił, że podjął współpracę z Abwehrą. Wyjaśniał, że nie miał zamiaru być niemieckim szpiegiem, lecz dostrzegał okazję uratowania swoich towarzyszy i podjęcia współpracy z wywiadem brytyjskim. Czerniawskiego przewieziono doLondynu, gdzie wrześniowego dnia 1942 roku stanął przed szefemOddziału II Sztabu Naczelnego Wodza, podpułkownikiemStanisławem Gano.SOE za zgodą generałaWładysława Sikorskiego wykorzystała Czerniawskiego w celu dezinformacji Niemców co do czasu i miejsca lądowania wEuropie. Jako podwójny agent (ps.Brutus) przekazywał Abwehrze wysoko cenione i uznawane za wiarygodne informacje, odczytywane samemu Hitlerowi, o przygotowaniachinwazji aliantów na Francję (operacja Fortitude). Oficjalnie służył wPolskich Siłach Powietrznych, miał numer służbowyRAF P-2554[7]. Czerniawski po wojnie pozostał na emigracji w Londynie.
12 lipca 1978 roku Prezydent RzeczypospolitejStanisław Ostrowski mianował go ministrem wdrugim rządzie Kazimierza Sabbata[8]. 9 kwietnia 1979 roku Prezydent RzeczypospolitejEdward Raczyński zwolnił go z urzędu ministra i powierzył sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowego rządu. 20 czerwca tego roku prezydent Raczyński mianował go ministrem wtrzecim rządzie Kazimierza Sabbata[9]. 17 grudnia 1983 roku prezydent Raczyński zwolnił go z urzędu ministra i powierzył sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowego rządu[10]. 17 stycznia 1984 roku prezydent Raczyński mianował go ministrem informacji wczwartym rządzie Kazimierza Sabbata[11].
Zmarł 26 kwietnia 1985 r. w wieku 75 lat w Londynie. Został pochowany nacmentarzu w Newark-on-Trent (SG 312)[12].
.svg)
