Rolnictwo można podzielić narolnictwo ekstensywne (zwane drobnotowarowym lub tradycyjnym) irolnictwo intensywne (znane też jako wysokotowarowe lub uprzemysłowione) w zależności od jego cech: wysokości nakładów, ilości plonów, a także średniej powierzchnigospodarstw rolnych i powierzchni obszaru rolniczego kraju.
Rolnictwo ekstensywne występuje tam, gdzie wykorzystuje się jeszcze tradycyjne formy uprawy, a państwo jest słabo rozwinięte (np. kraje Afryki). Są jednak wyjątki, np. Egipt – przez kontrolowane wylewyNilu (dzięki tamie w Asuanie) plony uzyskuje od 2 do 4 razy w roku, więc są one dosyć wysokie, lecz samo rolnictwo ma charakter ekstensywny. W strefie klimatów umiarkowanych w klimacie ciepłym i w strefie klimatów podzwrotnikowych o typie śródziemnomorskim rolnictwo jest bardziej intensywne wtedy, jeśli na terenie kraju występują uprawy pszenicy, ziemniaków i buraków cukrowych przynoszących znaczące plony. Rolnictwo intensywne występuje w szczególności w krajach wysoko rozwiniętych, lecz które nie mają zbyt dużej powierzchni (np. Stany Zjednoczone charakteryzują się rolnictwem ekstensywnym ze względu na dużą powierzchnię obszaru rolniczego i wysoką średnią powierzchnię gospodarstw rolnych pomimo wysokich nakładów na nawożenie i nawadnianie), będą to więc wysoko rozwinięte kraje zachodniej Europy (np.Holandia,Włochy i wspomniana wcześniejFrancja).
W ostatnich dziesięcioleciach obserwowany jest wzrostproduktywności w rolnictwie przy jednoczesnym zmniejszaniu się odsetka osób zatrudnionych i wartości produktów wytwarzanych w rolnictwie wdochodzie narodowym większości państw[1].
Początki rolnictwa datuje się naneolit – 10 000 do 3000 lat p.n.e., chociaż pojawiają się doniesienia o przypadkach wcześniejszego pojawienia się upraw[2]. Przejście odłowiectwa izbieractwa do uprawy roli stopniowo przyniosło rewolucyjne zmiany gospodarcze i społeczne (tzw.rewolucja neolityczna), przy czym za początkową fazę rozwoju rolnictwa uważa sięgospodarkę kopieniaczą polegającą na tworzeniu przydomowych ogrodów, które służyły jako tymczasowe zabezpieczenie dla społeczeństw zbieracko-łowieckich na wypadek nieurodzaju. Zmienił się tryb życia ludzi zkoczowniczego na osiadły, powstały bardziej złożone formy społeczne, doszło do rozwoju bogatejkultury. Zmienił się stosunek człowieka doprzyrody, którą zaczął człowiek zmieniać na coraz szerszą skalę i dostosowywać do własnych potrzeb.
Nieco wcześniej doszło do udomowienia niektórych zwierząt:owiec ikóz – ok. 10 000–7000 lat p.n.e., późniejbydło domowe iświnie – ok. 6000 lat p.n.e. Doszło do tego także na Bliskim Wschodzie, skąd zarówno uprawa roślin, jak i hodowla zwierząt rozprzestrzeniły się po całymStarym Świecie.
Uczeni przypuszczają, że rozwój rolnictwa doprowadził do wznoszenia dużych osiedlimiejskich oraz wielkichświątyń. Jednak najnowsze odkrycia na stanowiskuGöbekli Tepe w południowo-wschodniejTurcji skłoniły niemieckiegoarcheologaKlausa Schmidta(inne języki) do zrewidowania dotychczasowych poglądów. Według niego mogło być zupełnie na odwrót. Najpierw powstawały świątynie, a dopiero potem miasta wokół nich. Na wspomnianym stanowisku odkryto monumentalną świątynię pochodzącą sprzed około 9500 lat p.n.e., która została wzniesiona nie przez ludność osiadłą, lecz przez wędrowne społeczności zbieracko-myśliwskie. Uczony uważa, że konieczność zorganizowania długotrwałych prac budowlanych wokół świątyni niejako zmusiła robotników do wynalezienia rolnictwa, ponieważ nie mieli innej możliwości zaopatrywania się w potrzebne im większe ilości pożywienia[3]. Także inne najnowsze odkrycia zdają się potwierdzać podobne przypuszczenia. Najwcześniejsze osady o charakterze częściowo rolniczym toAbu Hurejra w Syrii,Gandż Dareh w Iraku,Netiw ha-Gedud w okolicachJerycha czyÇayönü Tepesi w Turcji.
Pasące się stadobydłaUdział gruntów ornych w powierzchni (%)
Rolnictwo należy do sektorów gospodarki o największym wpływie na środowisko naturalne i zdrowie w tym także możliwość działania szkodliwego. Unia Europejska podejmuje skoordynowane działania na rzecz ograniczenia szkodliwego wpływu rolnictwa poprzez integrację polityki rolnej i wiejskiej z polityką ekologiczną.
Polityka rolna oznacza zespół środków, regulacji i działań, które podejmuje państwo, aby wpływać na rozmiar produkcji rolnej i jej opłacalność. We współczesnychgospodarkach rynkowych jej celem jest koncentracja i specjalizacja rolnictwa oraz przyspieszanie postępu technologicznego i agrotechnicznego, który zapewniać ma efektywność tego działu gospodarki, a także przeciwdziałanie wyludnianiu wsi.
Ukształtowanie powierzchni – najbardziej sprzyjające rolnictwu są tereny równinne lub pagórkowate o łagodnych stokach. Takie warunki występują na Nizinach Środkowopolskich, Kotlinach Podkarpackich, a także w pasie pobrzeży. Najmniej korzystne warunki panują w górach (praca maszyn rolniczych na stromych stokach jest bardzo utrudniona, konieczne jest wykonywanie orki w tradycyjny sposób. Stanowi to problem w mechanizacji robót polowych) oraz w pasie pojezierzy.
Warunki klimatyczne – od nich zależą ilość opadów atmosferycznych, temperatura powietrza oraz długość trwania okresu wegetacyjnego. Różne rośliny uprawne wymagają różnych warunków wilgotnościowych czy termicznych, stąd tak duże znaczenie klimatu dla możliwości rozwoju rolnictwa.
Warunki wodne – rośliny potrzebują odpowiedniej ilości wilgoci. Uprawa jest niemożliwa, jeśli na danym obszarze jest zbyt sucho, wtedy bowiem rośliny wysychają, zwłaszcza na terenach zbyt wilgotnych, gdyż wówczas rośliny gniją. Czynnik ten jest ściśle powiązany z warunkami klimatycznymi, od których zależą ilość opadów atmosferycznych oraz parowanie, a także zależy od głębokości zalegania wód gruntowych.
Gleby – od rodzaju gleby zależy w dużej mierze rodzaj uprawianych roślin i wielkość plonów. Największy obszar w Polsce zajmują gleby średniej i słabej jakości (np. bielicowe). Gdzieniegdzie występują także gleby bardzo żyzne (np. brunatne). Najżyźniejsze gleby zajmują niewielki obszar.
Struktura wielkości gospodarstw rolnych – większość gospodarstw rolnych w Polsce nie przekracza 5 ha[4], więc nie przynoszą dużych zysków. W takim przypadku nie można zainwestować w ich rozbudowę czy też mechanizację.
Forma własności gospodarstw – w Polsce przeważają gospodarstwa indywidualne, najczęściej rodzinne (ich właścicielami są pojedyncze osoby lub rodziny). Pomimo procesu „odrodzinniania” polskiego rolnictwa gospodarstwa rodzinne nadal pozostają podstawą funkcjonowania sektora rolnego[5]. Znacznie mniej jest gospodarstw spółdzielczych (będących wspólną własnością grupy rolników).
Mechanizacja rolnictwa – ma duży wpływ na efektywność gospodarki rolnej. W Polsce poziom mechanizacji nie jest zbyt wysoki. Rolników często nie stać na zakup nowych urządzeń.
.jpg)
