Rogatywka –czapka z charakterystycznym kwadratowym denkiem, element tradycyjnegopolskiego stroju narodowego imunduru wojskowego[1].
Forma czapki z futrzanymotokiem i sukiennym wierzchem różnych kształtów, między innymi kwadratowym, występowała na terenach Polski, Rusi i Skandynawii już we wczesnym średniowieczu i w początkach XVIII wieku weszła do ówczesnej mody polskiej, zastępując czapkę futrzaną przeciętą z przodu i tyłu. Czapki z kwadratowym denkiem noszone były od co najmniej XIII w., m.in. we Francji (biret), a od wieku XIV wTurkiestanie iTurcji. Wczesne formy czapek z kwadratowym denkiem pojawiały się w polskiej lekkiej jeździe w XVI wieku m.in. dzięki silnym kontaktom polsko-węgierskim (czapka magierka). Miękka rogatywka rozpowszechniła się w Polsce jako nakrycie głowy patriotycznego ruchukonfederatów barskich w 1768, stąd nazywana była konfederatką. Była to sukiennaczapka męska, bez daszka, o główce z kwadratowym denkiem, koloru zwykle karmazynowego, obszyta barankiem, czarnym lub siwym. Przy lewym boku przypinano kokardę, rozetę lub krzyż kawalerski i pióra lub kitę. Rogatywka, znana alternatywnie jako krakuska lub ułanka, została następnie zaadaptowana jako nakrycie głowy w regularnejKawalerii Narodowej. W latach 80.-90. XVIII wieku ukształtowała się jako wysoka usztywniona czapka rogata z daszkiem, stanowiąca nakrycie głowyułanów, przy czym baranka zastępowano sukiennym otokiem. Istniały też inne jej odmiany. Utożsamiana z polskim nakryciem głowy i nazywana nawet czapką polską, używana była już szerzej przez różne formacje podczasinsurekcji kościuszkowskiej, także piechotę, milicję ikosynierów. W sformowanych następnieLegionach Polskich we Włoszech wprowadzono jako standardowe nakrycie głowy wszystkich formacji wysoką usztywnioną rogatywkę z daszkiem.
Wysoka rogatywka z daszkiem, zbliżona do czapek z końca XVIII wieku, używana była następnie w części formacji jazdy i piechotyKsięstwa Warszawskiego i innych wojsk polskich epoki napoleońskiej, m.in. przezSzwoleżerów Gwardii. Według przepisów z 1810, rogatywki ułanów i piechoty (woltyżerów ifizylierów) były wykonane z czarnego filcu i płótna ze skórzanym daszkiem, miały wysokość 9 cali (22,5 cm) i szerokość boków 10 cali (25 cm), zdobione były okuciami, kitami, kokardami i kordonami.
Po 1815 rogatywki w dalszym ciągu używane były jedynie przez ułanówKrólestwa Polskiego. Szerzej były używane przez różne formacje podczaspowstania listopadowego 1830-1831, m.in. przezGwardię Narodową.
Rogatywki o różnych formach, postrzegane jako symbol narodowy, pojawiały się podczas kolejnych polskich zrywów przeciw zaborcom, m.in.powstania krakowskiego 1846 iWiosny Ludów 1848, w tym Legionu Polskiego na Węgrzech 1848-1849 i Legionu Polskiego we Włoszech 1848. Były one często jedynym narodowym elementem umundurowania. Rogatywki dla piechoty i jazdy przewidywały wytyczne Rządu Narodowego podczaspowstania styczniowego 1863, jednak mogły być one realizowane w niewielkim stopniu z powodu improwizowanego charakteru działań.
W czasie Amerykańskiej Wojny Secesyjnej58 Ochotniczy Pułk Piechoty Nowego Jorku zwany Polskim Legionem (58th New York Volunteer Infantry "Polish Legion") również używał rogatywek.
Rogatywka, jako sukienna czapka męska, była używana przez niektóre polskie formacje zbrojne w czasieI wojny światowej (II Brygada Legionów Polskich,Armia gen. Hallera,Wojska Wielkopolskie).
_strzelcy_podhala%25C5%2584scy.jpg)
Po odzyskaniu niepodległości Komisja Ubiorcza Ministerstwa Spraw Wojskowych zdecydowała 21 września 1919 wprowadzić rogatywkę jako standardowe nakrycie głowy o typie polskim dla wszystkich rodzajów wojsk i stopni (przeciwko czapce okrągłej i forsowanej przez oficerówlegionowychmaciejówce). Czapki okrągłe pozostawiono jedynie dla trzech pułków szwoleżerów iKorpusu Ochrony Pogranicza, poza tym odrębne umundurowanie miała Marynarka Wojenna. Wprowadzono wówczas niską nieusztywnianąrogatywkę wzór 1919, z sukna w kolorze ochronnym (szaro-brunatno-zielonym), z daszkiem z brązowej skóry okutym blachą, bezbarwnego otoku i wypustek. Uzupełniająco noszonofurażerkę.
Podczas reformy mundurowej w 1935 dotychczasową rogatywkę zastąpiła czapka garnizonowa o nowym kroju, o usztywnionym kwadratowym denku, przechylonym na prawą stronę. Wzór rogatywki usztywnionej noszony był do wszystkich odmian munduru garnizonowego. Wykonana zszewiotu dlapodoficerów iszeregowców, ztkanin czesankowych (diagonal,krepa,kamgarn) dla starszych podoficerów ioficerów. Rogatywki oficerów, chorążych i podchorążych zawodowych miały daszki okuteciemnooksydowaną blachą. Rogatywki oficerów były obszywanegalonem srebrnym, chorążych taśmąbawełnianąkarmazynową.Otoki rogatywek były barwne – barwa odpowiadała rodzajowi broni lub służby. Wdywizjonach górskich noszono rogatywkę z orlim piórem, a w11 Karpackiej Dywizji Piechoty rogatywkę z pęczkiem piórcietrzewich.
W 1937 czapkę garnizonową uzupełniła miękka, nieusztywniona rogatywka polowa dla wojska, z wyjątkiem lotnictwa, marynarki, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Wg regulaminu z 1937 r. wykonana była z sukna mundurowego dla szeregowców, a z kamgarnu dla oficerów. Daszek był usztywniony, z tego samego materiału, co czapka. Otok był składany, można było go opuszczać chroniąc uszy i kark.Godło na rogatywce haftowano w tym czasie szarą nicią na owalnej podkładce sukiennej. Czapki polowe w okresieII wojny światowej używane były w różnych oddziałachpartyzanckich.
W tworzonym w ZSRR od 1943ludowym Wojsku Polskim wprowadzono miękką czapkę polową wzorowaną na przedwojennej. W powojennej Polsce ponownie używane były przedwojenne rogatywki garnizonowe. Usztywnione rogatywki noszone były jedynie do ok. 1950, kiedy zastąpiły je całkowicie czapki okrągłe. Rogatywki zachowano w ubiorach polowych. Noszona była ona powszechnie po zakończeniu wojny do 1952 roku, kiedy to pozostawiono ją jedynie kadrze[2]. Przywrócona została w 1961 roku dla wszystkich żołnierzy jako lekka, bawełniana rogatywka ze specjalnej tkaniny[2] we wzorach maskującychdeszczyk. W 1969 roku zastosowanomoro. Używane też były w oddziałachMO orazStraży Pożarnej.
W 1982 wKompanii Reprezentacyjnej WP przywrócono usztywniane rogatywki garnizonowe, wzorowane na wzorze z 1935 roku.
Od 1990 roku w Wojsku Polskim powszechnie przywrócono rogatywki usztywniane do mundurów garnizonowych. Natomiast w umundurowaniu polowym miękka rogatywka została wyparta przezberet. Mimo to niekiedy postulowane są pomysły o potrzebie przywrócenia w umundurowaniu polowym czapki z daszkiem (w formie rogatywki)[3].
Współcześnie w Wojskach Lądowych na rogatywkach noszone są otoki oznaczające poszczególne korpusy osobowe:[4]
granatowy – generałowie, w jednostkach zmechanizowanych, zabezpieczenia materiałowego, Pułku Reprezentacyjnym Wojska Polskiego, żołnierze korpusu osobowego sprawiedliwości i obsługi prawnej. (Kolor ten nawiązuje do barwy granatowego munduru piechoty od XVIII wieku)
pomarańczowy – w jednostkach pancernych, rozpoznawczych,10 Warszawskim Pułku Samochodowym. (Kolor ten nawiązuje do barwy korpusów tych wojsk obowiązujących do roku 1951)
ciemnozielony – w jednostkach rakietowych i artylerii, obrony przeciwlotniczej. (Kolor ten nawiązuje do barwy mundurów artylerii od XVII wieku i otoków artylerzystów do roku 1951)
czarny – w jednostkachinżynieryjnych,chemicznych, zabezpieczenia technicznego, służby kartograficznej i topogeodezyjnej, a także słuchaczyWojskowej Akademii Technicznej. (Kolor ten nawiązuje do barw wyłogów i wypustek na mundurach wojsk inżynieryjnych od XVIII wieku)
chabrowy – w jednostkach łączności i informatyki, rozpoznania i walki radioelektronicznej, dowodzenia, radiotechnicznych. (Kolor ten nawiązuje do barw wypustek na mundurach noszonych przez żołnierzy łączności po roku 1919)
wiśniowy – w jednostkach medycznych oraz wszyscy oficerowie korpusu osobowego medycznego, słuchaczeWojskowej Akademii Medycznej. (Kolor ten nawiązuje do barwy otoków służby medycznej do roku 1951)
fioletowy – żołnierze korpusu osobowego duszpasterstwa. (Kolor ten nawiązuje do barwy wypustek służby duszpasterskiej do roku 1951)
żółty – żołnierze1 Warszawskiej Brygady Pancernej.
W poprzednich latach nosili również otoki w kolorach:
amarantowy – żołnierzeSzwadronu Kawalerii Wojska Polskiego (wszedł w skład Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego[5]), żołnierze noszą otoki w kolorze amarantowym podczas pokazów i uroczystości w formie rekonstrukcji, inscenizacji.
szkarłatny – żołnierzeŻandarmerii Wojskowej (kolor otoku nawiązywał do barwy otoków żandarmerii II RP) od 6 lutego 2009 roku dla żołnierzy Żandarmerii Wojskowej podstawowym przedmiotem umundurowania stanowiącym zestaw ubioru galowego jest beret w kolorze szkarłatnym; od tego czasu czapki rogatywki z otokiem koloru szkarłatnego przestały być użytkowane przez żołnierzy ŻW[6].
Oficerowie igenerałowie noszą rogatywki z krzyżującym się srebrnym galonem na denku.
Oficerowie młodsi i chorążowie na rogatywce powyżej otoku mają obszycie z jednego srebrnego galonu, oficerowie starsi z dwóch galonów, a generałowie mają na otoku obszycie z jednego srebrnego galonu i wężyka generalskiego.
Na daszku oficerów młodszych znajduje się jeden srebrny galon, a na daszku oficerów starszych i generałów dwa galony.
Zgodnie z rozporządzeniem ministra Obrony Narodowej żołnierzeWojsk Specjalnych,Wojsk Obrony Terytorialnej,Żandarmerii Wojskowej,6 Brygady Powietrznodesantowej,25 Brygady Kawalerii Powietrznej,7 Brygady Obrony Wybrzeża i11 Dywizji Kawalerii Pancernej do ubioru galowego zamiast rogatywki noszą beret.
Rogatywki stanowią również część mundurów galowychpaństwowej iochotniczejstraży pożarnej, a od lipca 2018 r. takżeStraży Marszałkowskiej.
Wharcerstwie rogatywka to nieusztywniona czapka w kolorzemunduru zlilijką.
_(41885746281).jpg)
Analogiczna do czapki wojskowej usztywniona rogatywka noszona jest do mundurów kolejarzy (najczęściej jednak w wersji nieusztywnionej), strażaków oraz kompanii reprezentacyjnej Straży Miejskiej i Gminnej.Wykorzystywane również przez kombatantów i osoby reprezentujące to środowisko np. członków pocztów sztandarowych (jeśli nie są harcerzami).
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Rogatywka |
 | Zobacz hasłorogatywka w Wikisłowniku |
