Urodził się w Kutamie w dystrykcie Zvimba miasta Salisbury (obecneHarare) w ówczesnejbrytyjskiejkolonii,Rodezji Południowej. Był synem ubogiego cieśli zMalawi[7] pochodzącego z plemieniaSzona[8]. Wczesną edukację pobierał w misjijezuickiej, co ukształtowało go na gorliwegokatolika[7]. Naukę kontynuował na University College of Fort Hare wRepublice Południowej Afryki, gdzie poznał działaczyAfrykańskiego Kongresu Narodowego[7] i przyjąłnacjonalistyczne poglądy polityczne[8][9]. W latach 1956–1960 pracował jako nauczyciel wGhanie[9][10]. W czasie pobytu w Ghanie, znalazł się pod ideologicznym wpływem ówczesnego premiera kraju,Kwame Nkrumaha. Ponadto wraz z niektórymi działaczami rodezyjskim przeszedł przeszkolenie na Instytucie Ideologicznym Kwame Nkrumaha w miejscowościWinneba na południu Ghany[11]. Do Rodezji powrócił w 1960 roku[9].
W 1963 roku był współzałożycielemAfrykańskiego Narodowego Związku Zimbabwe (ZANU)[9][10]. W 1964 roku za działalność opozycyjną względem reżimu białej mniejszości, został aresztowany i skazany na więzienie, gdzie spędził dziesięć lat[9]. Do 1966 roku formalnie zostawał sekretarzem generalnym partii, którą zakładał[8]. Po wyjściu na wolność w 1974 roku wyjechał z kraju i udał się na emigrację doLondynu. Tam ukończył studia prawnicze[9]. W 1975 roku został politycznym liderem partyzanckiej Afrykańskiej Armii Narodowego Wyzwolenia Zimbabwe biorącej udział wwojnie rodezyjskiej[8]. Od 1976 roku objął przywództwo w ZANU[8]. W latach wojny podjął współpracę z konkurencyjną grupą narodowowyzwoleńcząAfrykański Ludowy Związek Zimbabwe (ZAPU) i wziął udział w spotkaniu z jej lideremJoshuą Nkomo zorganizowanym przez prezydentaTanzanii,Juliusa Nyerere[12].
Pierwsze wolne wybory w 1980 roku przyniosły zwycięstwo ZANU, które uzyskało poparcie największej narodowości kraju –Szona (24% głosów w skali kraju) i Mugabe otrzymał urząd premiera. Władzę objęła koalicja ZANU, ZAPU i partii białych – Frontu Zimbabwe[13]. Większość ważnych stanowisk pozostało w rękach białych. Premier, w celu zminimalizowania skutków rozbicia czarnych mieszkańców kraju, dążył do porozumienia z konkurencyjnym ruchem ZAPU reprezentującym ludnośćNdebele. Ten okres rządów Mugabe cechował pragmatyzm polityczny, ostrożność i staranie o dobry wizerunek państwa[14]. W polityce gospodarczej, choć pozostawał krytykiem zagranicznych modeli gospodarczych (uważał, że „gospodarcza dominacja jest gorszym zjawiskiem niż dominacja polityczna”), jedynie nieznacznie zwiększył kontrolę państwa w ekonomii, zarzucając jakiekolwiek planynacjonalizacji. Ekipa rządowa, choć wywodziła się z kręgówmarksistowskich, wspierała także wielkie plantacje białych (posiadających 70% ziemi w kraju) oraz drobne gospodarstwa i prywatne własności czarnych[14]. Większe reformy przeprowadzano głównie w dziedzinie oświaty i zdrowia. Próbowano realizować programyMiędzynarodowego Funduszu Walutowego. Pierwsze lata rządów Mugabe wiązały się z wysokim stopniem rozwoju gospodarczego[15]. Jako premier podjął się reform mających wymazać kolonialną przeszłość Zimbabwe i przeprowadził nieznaczny proces afrykanizacji kraju, który objął jedynie nazewnictwo – wiele nazw miast zostało zmienionych np. z Salisbury na Harare[14]. W polityce zagranicznej prowadził politykę wspierania rządu sąsiedniegoMozambiku, wspierając tamtejszyFront Wyzwolenia Mozambiku wwalkach z opozycyjnymNarodowym Ruchem Oporu Mozambiku. Na gruncie tej polityki doszło do starć zimbabweńskiej armii z partyzantką mozambicką na terenach przygranicznych[16].
Pomimo prób załagodzenia napięcia wewnętrznego przez Mugabe, w kraju narastał konflikt zaostrzony poprzez działalność radykalnych frakcji Alfreda „Nikity” Mangeny w ZAPU i Edgara Tekerego w ZANU. W 1982 roku rozpadła się rządowa koalicja, a ZANU przejęła pełnię władzy. Od 1982 do 1987 miały miejsce starcia zbrojne wojska z powstańcami Ndebele. Walki spowodowała ucieczka Nkomo, reprezentującego Ndebele z kraju po tym, gdy ujawniono gromadzenie broni przez jego ugrupowanie oraz kontakty zRPA iZSRR w celu możliwego zamachu stanu skierowanego przeciw Mugabe. Kryzys doprowadził do wzrostu poparcia dla Mugabe[17][18]. W celu ochrony rządu Mugabe powołał paramilitarne zaplecze partii – Młodzieżowe Brygady ZANU-PF działające na przełomie lat 1984–1985. W 1985 roku odbyły się wybory parlamentarne wygrane przez ZANU z wynikiem 19%. ZAPU dostała niewielki procent głosów, co skłoniło jej przywódców do rozmów na temat zjednoczenia ZAPU i ZANU. Kompromis z 1987 roku obejmował połączenie ZANU i ZAPU w jednolitą partięAfrykański Narodowy Związek Zimbabwe – Front Patriotyczny (ZANU-PF) i zmianę ustroju na prezydencki. Mugabe został w 1987 roku prezydentem kraju, a dotychczas opozycyjny Nkomo został ministrem, ogłoszono również amnestię dla wszystkich dysydentów[19].
Zakończenie walk międzyplemiennych ustabilizowało sytuację Zimbabwe. W 1988 roku kraj w ramach pielgrzymki odwiedził papieżJan Paweł II. Robert Mugabe utrzymał rząd w kolejnych wyborach w 1990 roku, partia Mugabe zyskała również przewagę w wyborach parlamentarnych, w których opozycyjny Zimbabweński Ruch Jedności zdobył 18%. Rok później w Harare miał miejsce szczyt państw członkowskichbrytyjskiejWspólnoty Narodów (Zimbabwe było członkiem organizacji), na którym przyjęto „Deklarację z Harare” definiującą normy przestrzegania praw człowieka w krajach Wspólnoty[20]. W tym samym roku Mugabe i jego rząd zrezygnowali zlewicowych haseł przyjętych w 1984 roku. W 1995 roku w wyborach parlamentarnych zdecydowaną większość zdobyła ZANU-PF, natomiast główna siła opozycji ZANU-Ndonga jedynie 7%[21]. W 1996 roku Mugabe ponownie został wybrany prezydentem. W 1997 roku w związku z niezrealizowaną reformą rolną i słabnącą gospodarką doszło do strajku generalnego kierowanego przez Kongres Związków Zawodowych Zimbabwe, na czele którego stałMorgan Tsvangirai[22]. W 1998 roku w trakcieII wojny domowej w Kongu, rząd Zimbabwe wysłał wojska na pomoc rządowiLaurenta-Désiré Kabili[23]. Decyzja o wysłaniu do Konga wojsk (około 11 tysięcy żołnierzy) podzieliła w znaczący sposób zwolenników rządu i opozycji oraz przyczyniła się do powstania zjednoczonej opozycji (główniezwiązków zawodowych) –Ruchu na rzecz Demokratycznej Zmiany z Tsvangiraiem na czele[24].
Robert Mugabe z żoną Grace, 4 sierpnia 2013Robert Mugabe, 19 października 1979
W ostatnich latach (od 1999) Mugabe zradykalizował stanowisko, próbując siłą odebrać białym farmerom ziemię i popierając dawnych towarzyszy broni – partyzantów, urządzających okupacje gospodarstw białych. Wskutek tego nastąpił poważny gospodarczy kryzys i wzrost napięć społecznych. Po wyborach w 2002 roku, w których zdobył 56,2% (główny kontrkandydat zdobył 42%)[25], silny Mugabe przystąpił do zwalczania opozycji. Był oskarżany przez wiele rządów i organizacji międzynarodowych (także afrykańskich) o łamanie praw człowieka czy brakwolności słowa (aresztowania dziennikarzy). Sam Mugabe uważał jednak swoich przeciwników za inspirowanych przez kolonialistów, którzy chcą zachować ziemię zagrabioną rdzennym mieszkańcom kraju. W 2004 roku Zimbabwe wdało się wkonflikt w prowincji Kiwu, w którym poparłoDemokratyczną Republikę Konga[26]. W związku z krytyką prezydenta,Stany Zjednoczone iUnia Europejska wprowadziły u progu XXI wieku ograniczone sankcje, co jednak nie zmniejszyło wpływów Zimbabwe w regionie ze względu na poparcie 79 państw tzw. „biednego południa” orazRosji iChin[14][27].
29 marca 2008 w Zimbabwe odbyły się połączonewybory prezydenckie iparlamentarne. Kandydowali w nich Mugabe, lider opozycyjnej partii Ruch na rzecz Demokratycznej ZmianyMorgan Tsvangirai oraz kandydat niezależnySimba Makoni. Opozycja oraz niezależni obserwatorzy na własną rękę policzyli głosy. Na tej podstawie ogłosili, że Morgan Tsvangirai uzyskał w granicach 48–49% głosów i powinien spotkać się w II rundzie z Mugabe, którego wynik wyniósł 41–43% głosów. Komisja Wyborcza do 2 kwietnia ogłosiła jedynie wyniki z połowy okręgów wskazujące na nieznaczną przewagę opozycji[28]. Druga runda wyborów prezydenckich miała się odbyć 27 czerwca. W tym czasie Robert Mugabe zdecydował się na zakup 3 mln chińskich karabinówAK-47 i 3 tys. moździerzy[29]. Przed drugą turą wyborów Morgan Tsvangirai w obawie o swe życie przebywał czasowo w RPA, a następnie wobec nasilającej się fali przemocy wobec jego zwolenników – zamordowano około 90 opozycyjnych działaczy – wycofał się z kandydowania. Komisja Wyborcza pozostawiła jednak nazwisko Tsvangiraia na listach, aby zachować pozory legalności głosowania[30]. Druga tura wyborów odbyła się 28 czerwca 2008. Według oficjalnych wyników Robert Mugabe zdobył 85,51% głosów i pozostał prezydentem na kolejną kadencję. Liczenie głosów po pierwszej turze wyborów zajęło cztery miesiące, po drugiej 48 godzin. Wybory opozycja nazwała „farsą”, a wspólnota międzynarodowa uznała je za nielegalne[30]. W efekcie sytuacji politycznej w ZimbabweUnia Europejska wprowadziła sankcje polityczne polegające na zamrożeniu aktywów zimbabweńskich notabli i objęcia ich zakazem wjazdu na teren Unii[31].
W 2011 roku rząd Mugabe wysłał wojskowe wsparcie rządowilibijskiemu w czasie trwającej w tym krajuwojny domowej[32]. 16 marca 2013 z inicjatywy Mugabe odbyło się referendum konstytucyjne, w którym około 95% głosujących opowiedziało się za nową ustawą zasadniczą. Według nowej konstytucji jedna osoba może być prezydentem tylko przez dwie kadencje. Zmniejszono także uprawnienia prezydenta[33]. 31 lipca 2013 Mugabe zwyciężył już w I turzewyborów prezydenckich, zapewniając sobie siódmą reelekcję. Pokonał Morgana Tsvangiraia (33,94%) uzyskując 61,09% głosów. Wybory zostały uznane przez niezależnych obserwatorów za sfałszowane[34].
30 stycznia 2015 został wybrany na okres jednego roku przewodniczącymUnii Afrykańskiej[6].
15 listopada 2017 wskutek przeprowadzonego przez armięzamachu stanu, prezydent Mugabe został umieszczony wareszcie domowym wHarare. Rozpoczęto próby negocjacji w celu pokojowego zrzeczenia się przez niego urzędu[35]. 18 listopada w Harare doszło do masowych demonstracji przeciwko prezydentowi Mugabe[36]. 19 listopada władze partiiZANU-PF odwołały prezydenta Mugabe z funkcji przewodniczącego ugrupowania, jednocześnie mianując na ten urząd byłego wiceprezydentaEmmersona Mnangagwę[37]. 21 listopada 2017 w oficjalnym liście doparlamentu, Robert Mugabe ogłosił swoją rezygnację ze stanowiska prezydenta[38]. Zmarł 6 września 2019 wSingapurze w wieku 95 lat, po długiej chorobie[39].
Prawdopodobnie to on był pierwowzorem postaci Edmunda Zuwanie, prezydenta fikcyjnego państwa Matobo (w rzeczywistości park narodowy na terenie Zimbabwe), który jako przywódca przeszedł drogę od idola i bohatera-wyzwoliciela do znienawidzonego tyrana, ukazanej w filmieTłumaczka w reżyseriiSydneya Pollacka z 2005 roku[42].
↑ShelleyS.KleinShelleyS.,Najgroźniejsi dyktatorzy w historii,JolantaJ.Sawicka (tłum.), Warszawa: Wyd. Muza SA, 2008, s. 202,ISBN 978-83-7495-323-8,OCLC749811259.
↑H. Zins,Historia Zimbabwe, Warszawa 2003, s. 252–253.
↑Audrey Kalley, Jacqueline.Southern African Political History: a chronological of key political events from independence to Mid-1997, 1999, s. 739.
↑H. Zins,Historia Zimbabwe, Warszawa 2003, s. 254.
↑M. Meredith,The State of Africa. A History of Fifty Years of Independence, London 2006, s. 620–621.
↑M. Meredith,The State of Africa. A History of Fifty Years of Independence, London 2006, s. 620–621.
↑T. M. Mashingaidze,The Zimbabwean Entrapment: An Analysis of the Nexus between Domestic and Foreign Policies in a „Collapsing” Militant State, 1990s – 2006, w: „Alternatives. Turkish Journal Of International Relations”, Vol. 5, Nr 4, Wiosna 2006, s. 58.
↑M. W. Solarz,Walka o władzę w Zimbabwe w latach 2000–2002, Warszawa 2006, s. 18.
↑D. Blair,Degrees in Violence. Robert Mugabe and the struggle for power in Zimbabwe, London–New York 2002, s. 40.
.jpg)
_-_ribbon_bar.png)
_-_ribbon_bar.png)
_-_ribbon_bar.png)
