| Anas marecula | |||
| Olson & Jouventin, 1996 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | rożeniec krótkodzioby | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |||
 | |||
Rożeniec krótkodzioby (Anas marecula) – gatunek wymarłego ptaka z rodzinykaczkowatych. Występował na wyspieAmsterdam i, być może,Wyspie Świętego Pawła. Znany jest zeszczątków subfosylnych i starych doniesień.
Po raz pierwszy gatunek opisaliStorrs L. Olson iPierre Jouventin w 1996 na łamach „The Condor”. Nadali munazwęAnas marecula[2]. Nazwa jest podtrzymywana m.in. przez autorówHandbook of the Birds of the World[3] iKompletnej listy ptaków świata[4].Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza go w rodzajuMareca[5]. Gatunek znany jest ze szczątków kopalnych oraz niejasnych opisów dawnych marynarzy. Możliwe, że po raz pierwszy wspomniał o nimWillem de Vlamingh, który w 1696 miał wspomnieć o czworonożnych zwierzętach w trzcinowisku (dwóch czworonożnych zwierzętach przypominających łasicę lub lisa[2]); na wyspie nie ma jednak żadnych rdzennych gatunków ssaków, więc musiały to być ptaki lub introdukowane szczury. Obydwie wyspy,Amsterdam iWyspa Świętego Pawła, zostały odwiedzone w lutym 1793 przez brytyjską wyprawę doChin pod dowództwemLorda Macartneya.John Barrow w swojej relacji z podróży wspomniał o małych, brązowych kaczkach żyjących na Wyspie Świętego Pawła, prawdopodobnie nie były to jednak te same ptaki, co na Amsterdamie. Wyspa Amsterdam nie była odwiedzana przez przyrodników aż do 1874; do tamtego czasu wyspa była już regularnie odwiedzana przez marynarzy i zawleczono już na niąszczury. U wybrzeży było już kilka wraków. W latach 1955–1956 Patrice Paulian odnalazł na wyspie kilkasubfosylnych kości i zmumifikowane truchło ptaka, którego uznano zachruściela; rozpadło się jednak szybko. Kości najbardziej podobne były do tychcyranek (Spatula querquedula);Jouanin i Paulian uznali, że ptaki te musiałyby zabłądzić[6]. Olson i Jouventin potwierdzili istnienie wymarłego gatunku kaczki; zbadali kości opisane wcześniej przez Martineza, który przebadał tysiące okazów z jaskini w skałachbazaltowych na Amsterdamie. Wśród nich były kości małej kaczki, których obecność stwierdzano od poziomu morza do 500 m n.p.m. Kaczka należała do rodzajuAnas; tylko ptaki z tego rodzaju przystosowały się do życia w głębi oceanicznych wysp[6].
Rożeńce krótkodziobe wyróżniały się mocnymi nogami oraz słabymi skrzydłami, których budowa wskazuje na brak zdolności do lotu[6];obręcz kończyny górnej i kości skrzydła były silnie zredukowane[2].Gruczoły solne były słabo rozwinięte, co świadczy o tym, że ptaki te żyły raczej w interiorze wyspy, a nie na wybrzeżu[6]. Według doniesienia o małej brązowej kaczce (1793) rożeńce krótkodziobe miały byćniewiele większe od drozda[2].
IUCN uznaje gatunek za wymarły (EX,Extinct). Najprawdopodobniej wymarł krótko po 1793, kiedy po raz ostatni go odnotowano[7]. Wyspa Świętego Pawła i Amsterdam były strategicznymi punktami międzyAfryką iAustralią, w związku z czym często odwiedzały je statki z zaopatrzeniem, a później wielorybnicy i łowcy fok. Wskutek wypalania rdzennej roślinności i wprowadzenia zwierząt hodowlanych oraz towarzyszących przekształcali ekosystem wyspy. Doprowadziło to do wymarcia wszystkich lądowych ptaków tych wysp, nim zostały one opisane. Według doniesienia z 1793małe brązowe kaczki z Wyspy Świętego Pawła miały być ulubionym pokarmem żeglarzy[2].