Eriador – kraina ze stworzonej przezJ.R.R. Tolkienamitologii Śródziemia.
WPierwszej Erze żyli tam elfowie ze szczepuNandorów oraz plemiona ludzi, z których część wkroczyła doBeleriandu. WDrugiej Erze i prawdopodobnie wcześniej Eriador był w większości zalesiony, leczDúnedainowie zNúmenoru ścięli większość drzew na statki.
Po upadku NúmenoruElendil założył tamArnor, zajmujący większą jego część. W roku 861Trzeciej Ery Arnor podzielił się na części:Arthedain,Cardolan iRhudaur, a kilka stuleci później do Eriadoru zaczęli migrowaćhobbici, zmierzając się coraz dalej na zachód, aż w końcu osiedlili wShire.
W latach ok. 1300–1975 w Eriadorze trwały wojny Dunedainów zCzarnoksiężnikiem z Angmaru, a ludność jego wciąż malała. Czarnoksiężnik stopniowo przejął kontrolę nad Rhudaurem, czyniąc z niego państwo wasalne Angmaru, a gdy król Arthedainu Argeleb I zaczął wysuwać roszczenia do panowania nad całym dawnym obszarem Arnoru, połączone siły Rhudauru i Angmaru zaatakowały go w 1356 roku. Jego syn, z pomocąLindonu i Cardolanu, powstrzymał ich natarcie na liniiWichrowych Wzgórz. Przez najbliższe kilkadziesiąt lat Dúnedainowie strzegli całej granicy przed następnymi atakami.
W 1409 roku nastąpił kolejny najazd Angmaru. Wojska Arvelega poniosły klęskę, a on sam zginął. Terytorium Cardolanu zostało spustoszone (jedynie naKurhanach obronili się nieliczni Dúnedainowie), natomiast Rhudaur dostał się pod kontrolę popleczników Czarnoksiężnika. Ostatecznie jednak armia Angmaru została zmuszona do odwrotu przez królaAraphora, syna Arvelega, którego wsparł posiłkamiCírdan. Wkrótce potem oddziałyelfów z Lindonu, Rivendell iLothlórien na dłuższy czas powstrzymały napór sił Czarnoksiężnika. Przez następne pięćset lat nie przeprowadzał ataku podobnego do tego z 1409 roku. Najprawdopodobniej w tym czasie miały miejsce głównie niewielkie najazdy.
PoWielkim Morze z 1637 roku, kiedy to wymarła większość mieszkańców Cardolanu i państwo upadło,złe duchy z Angmaru opanowały teren Kurhanów. W 1851 roku Czarnoksiężnik zaatakował Arthedain, lecz został pokonany przez królaAravala. Mimo to udało mu się utrzymać terytorium Cardolanu, odparł bowiem wyprawę elfów i Dúnedainów na te ziemie[1]. Potęga Angmaru ponownie wzrosła, kiedy w Arthedainie rządziłAraphant, który starał się stawiać opór przed coraz silniejszymi atakami.
Ostatecznie w 1974 roku, za panowaniaArvedui, syna Araphanta, Czarnoksiężnik zgromadził ogromne siły i przypuścił atak na Arthedain, zdobywając jego stolicęFornost i całkowicie niszcząc ostatnie królestwo Dúnedainów. Pokonany Arvedui uciekł na północ, gdzie później poniósł śmierć w wodachZatoki Forochel.
Od upadku Arthedainu, ludność Eriadoru stanowili głównie hobbici z Shire iBree, ludzie z Bree, resztki Dúnedainów i prymitywne plemiona zMinhiriathu. W roku 2747 Trzeciej Ery do Eriadoru zapuściły się oddziały orków zGór Mglistych, którzy wdarli się aż do Shire.
W 2912 roku Trzeciej Ery wielka powódź spustoszyła Minhiriath i Enedwaith[2].
Granice Eriadoru to: od wschoduGóry Mgliste, od zachoduGóry Błękitne, od północyForochel i morze, a od południa –Gwathló oraz Enedwaith.
W Eriadorze znajdowało się równieżRivendell.
Ważniejsze rzeki toLhûn iBaranduina.
Minhiriath (sin.Międzyrzecze) był częścią Eriadoru, znajdującą się pomiędzyGwathló aBaranduiną. Leżał w obrębieArnoru, późniejCardolanu. PoWielkim Morze w 1636Trzeciej Ery Minhiriath opustoszało, lecz w lasach nadal ukrywały się plemiona myśliwych[2].
Była to równina, wDrugiej i Trzeciej Erze porośnięta bujnymi lasami[2][3].
Enedwaith (sin.Pustkowie Zachodnie) leżał międzyIseną na południu,morzem na zachodzie,Górami Mglistymi na wschodzie iCardolanem na północy. WDrugiej Erze był początkowo zarośnięta gęstą puszczą, która została jednak wycięta przezNúmenoryjczyków pod wodząTar-Aldariona[2]. WTrzeciej Erze na wschodzie Enedwaith, w Dunlandzie, osiedliły się plemiona zwane później Dunlendingami[2].
Dunland leżał na zachód odGór Mglistych i na południe odGlanduiny. W czasachWojny o Pierścień był zamieszkiwany głównie przez pasterzy i górali.
Ludy, które żyły na tych terenach jeszcze przed założeniemGondoru, były nazywane Dunlendingami. Około 1150 rokuTrzeciej Ery osiedliły się tam grupyStoorów, następnie po pięciuset latach przeniosły się na północ doShire. Od 2770 do 2800 w Dunlandzie żylikrasnoludowie zEreboru pod wodząThróra.
Dunlendingowie prowadzili wojny zRohirrimami, którzy przybywszy w 2510 roku doCalenardhonu zajęli zamieszkiwane przez nich ziemie przyległe do północnej częściEred Nimrais. W czasach Wojny o Pierścień Dunlendingowie sprzymierzyli się zSarumanem - wraz zUruk-hai najechali ziemie Rohirrimów i brali udział wbitwie o Rogaty Gród.
Angmar był państwemCzarnoksiężnika – wodzaNazguli, będącego najpotężniejszym sługąSaurona.
Angmar został założony około 1300 rokuTrzeciej Ery[4], na północnym krańcuGór Mglistych, przezWodza Nazgûli, którego odtąd nazywanoCzarnoksiężnikiem z Angmaru. Większość jego poddanych stanowili ludzie z gór iorkowie. Państwo to sięgało swoim obszarem w okolice Ettenmoors. Jego stolicą byłoCarn Dûm. Celem Czarnoksiężnika, jako sługiSaurona, było zniszczenie państwDúnedainów, powstałych w wyniku podziału królestwaArnoru naArthedain,Cardolan iRhudaur.
Angmar walczył z Dúnedainami przez ponad sześćset lat - koniec wojen nadszedł dopiero w 1975 roku, gdy WojskaEärnura (wspomagane przez oddziały elfów z Lindonu i Rivendell pod wodząGlorfindela) zmiażdżyły armię Angmaru wbitwie pod Fornostem i państwo to przestało istnieć, lecz Czarnoksiężnika nie udało się zabić – uciekł doMordoru i nigdy już nie powrócił do swego królestwa. Większość jego poddanych zginęła, jedynie garstce udało się przedostać na wschodnią stronę Gór Mglistych, na ziemie u podnóżaEred Mithrin i okolice źródełAnduiny. Szybko jednak zostali stamtąd wyparci (w 1977 roku) przez plemięÉothéodów. Ziemie Angmaru pozostały opuszczone przez resztę Trzeciej Ery.
Nazwa Angmar pochodzi zsindarinu i znaczy w tej mowieŻelazny dom[5],Żelazna siedziba[6].
Arnor był pierwszym królestwemDunedainów, założonym jeszcze przedGondorem. Zajmował większą część Eriadoru, nie obejmując jednak np. Hollinu. Z czasem państwo to rozpadło się na Arthedain, Cardolan i Rhudaur. Te z kolei stopniowo uległy potędzeAngmaru.
Arthedain (sin.Królestwo Edainów,Kraj Edainów) był jednym z trzech państw powstałych po rozpadzie Arnoru i tym, które przetrwało z nich najdłużej. Władcy Arthedainu byli przodkamiAragorna - należeli do głównej linii roduIsildura.
Cardolan zajmował południowo-wschodnią część ziem dawnego Arnoru. Jego ostatni książę zmarł w 1409 roku TE[7].
Rhudaur był najmniejszym z państw powstałych w wyniku rozpadu Arnoru. Podobnie jak Angmar, leżał u stóp Gór Mglistych i stał się z czasem jego wasalem.
Eregion był krajem elfów, rządzonym przezCelebrimbora - twórcęPierścieni Władzy. Znajdował się na południowy wschód od terenów późniejszego Arnoru.
Królestwo elfów zwane Lindonem zajmowało nie tylko obszar o tej samej nazwie, znajdujący się na zachód od Gór Błękitnych, lecz także zachodnie krańce Eriadoru, sąsiadując z Arnorem, a później Arthedainem.
Osobny artykuł:Rivendell.Rivendell, siedzibaElronda, znajdowało się na wschodnim krańcu Eriadoru, w dolinie u stóp Gór Mglistych.
Osobny artykuł:Shire (Śródziemie).Shire było krainąhobbitów i ich państwem, istniejącym długo po tym jak królestwa Dunedainów upadły.
Ann Catherine Darcy z serwisu Gamerant, w artykule o Arnorze i królestwach powstałych po jego rozpadzie, uznała że przestały one istnieć w wyniku kombinacji różnych czynników, poczynając od rozpadu Arnoru, przez konflikt między państwami w jego wyniku, zarazę i śmierć królów na polach bitew. Uznała jednak, że historia północnego królestwa mogła mieć szczęśliwe zakończenie, gdyżAragorn doprowadził do odrodzenia Arnoru w unii zGondorem[8].
John Ellison w artykule o twierdzach Eriadoru, porównuje jego historię do przeszłości Brytanii, porównując zwłaszcza dawne umocnienia obu krain[7].
Matthew T. Dickerson nazwał swą książkę o środowisku ŚródziemiaEnts, Elves, and Eriador: The Environmental Vision of J.R.R. Tolkien. Napisał w niej m.in. o wylesianiu Eriadoru przez Numenoryjczyków[9].
