Rezygnacja papieża (łac.renuntiatio) – termin używany do określania dobrowolnego zrzeczenia się urzędupapieża.

Współcześnie wkodeksie prawa kanonicznego sytuacja ta określona jest przez kan. 332 § 2 (analogiczny kan. 44 § 2KKKW):

Na ten kanon powołuje się również art. 77konstytucji apostolskiejUniversi Dominici gregis.

Imię papieża	Imię prawdziwe	Portret	Pontyfikat	Powód rezygnacji
Poncjan	Pontianus		21 lipca230 roku –28 września235 roku (5 lat, 2 miesiące, 7 dni)	Wygnany przez cesarzaMaksymina Traka wraz z innymi przywódcamiKościoła naSardynię, jako następca św. Piotra zrezygnował z funkcji[1].
Liberiusz	Liberius		17 maja352 roku –24 września366 roku (14 lat, 4 miesiące, 7 dni)	Ustąpił z posługi Biskupa Rzymu prawdopodobnie pod naciskiem cesarzaKonstancjusza II, który dążył do potępieniaśw. Atanazego przez papieża Liberiusza i zaszczepieniaarianizmu na zachodzie cesarstwa.
Marcin I	Martinus		5 lipca649 roku –17 czerwca653 roku (3 lata, 11 miesięcy, 12 dni)	Został złożony z urzędu prawdopodobnie rozkazem cesarzaKonstansa II, zarzucającym Marcinowi I bezprawne ogłoszenie się papieżem, składającym go z urzędu i zarzucającym zdradę stanu[2].
Leon V	Leo		lipiec – wrzesień903 roku (1 miesiąc, 10 dni)[3]	Zrezygnował z posługi Biskupa Rzymu, zmuszony do tego przez nadwornego kapelana, późniejszegoantypapieża Krzysztofa.
Benedykt V	Benedictus		22 maja964 roku –23 czerwca964 roku (1 miesiąc, 1 dzień)	Zdjęty z urzędu siłą przez cesarzaOttona I Wielkiego, który nie zgodził się na jego elekcję. Jako papież został zdetronizowany, zdegradowany do rangi diakona i zesłany na wygnanie doHamburga[3].
Jan XVIII	Giovanni Fasano		25 grudnia1003 roku – czerwiec1009 roku (ok. 5 lat, 5 miesięcy)	Zrezygnował z funkcji Biskupa Rzymu w nieznanych okolicznościach, prawdopodobnie został do tego przymuszony.
Benedykt IX	Teofilatto di Tusculo		21 października1032 roku – wrzesień1044 roku (ok. 11 lat, 10 miesięcy, 11 dni) 10 marca –1 maja1045 roku (1 miesiąc, 3 tygodnie) 8 listopada1047 roku –17 lipca1048 roku (3 miesiące, 9 dni)	Pierwszy pontyfikat: 20 stycznia 1045 roku ród Krescencjuszy wprowadził na Tron Piotrowy biskupaJana z Sabiny, jednak Benedykt IX nie został oficjalnie zdetronizowany. Drugi pontyfikat: Benedykt IX zrezygnował z funkcji na rzecz swojego ojca chrzestnego, Jana Gracjana (Grzegorza VI)[4]. Trzeci pontyfikat: Teofilakt został ponownie wybrany papieżem przy pomocy entuzjastycznego ludu i łapownictwa, jednak już 3 miesiące później hrabiaBonifacy z Toskanii podporządkował siękrólowi Henrykowi i usunął przy użyciu siły Benedykta IX z tronu Piotrowego.
Grzegorz VI	Johannes Gratianus Pierleone		1 maja1045 roku –20 grudnia1046 roku (1 rok, 7 miesięcy, 19 dni)	Po udowodnieniu musymonii nasynodzie w Sutri, ogłosił swoją rezygnację. Następnie został zdetronizowany wraz z Benedyktem IX oraz Sylwestrem III[5][6].
Celestyn V	Pietro Angelari dell Murrone		5 lipca –13 grudnia1294 roku (5 miesięcy, 8 dni)	Celestyn V chciał się oddać modlitwie, powierzając rządy nad Kościołem trzem kardynałom. Jego pomysł spotkał się jednak z kategorycznym sprzeciwem. Poprosił więc dwóch kardynałów, by zbadali sprawę rezygnacji z urzędu papieża. Gdy Celestyn otrzymał odpowiedź twierdzącą, zrezygnował, by powrócić do dawnego życia jako pustelnik.
Grzegorz XII	Angelo Correr		30 listopada1406 –4 lipca1415 (8 lat, 7 miesięcy, 4 dni)	Grzegorz XII nie chciał zrezygnować, dopiero interwencjaZygmunta Luksemburskiego go do tego doprowadziła. Rezygnując z godności papieskiej, zakończył w ten sposób trwający od kilkudziesięciu latrozłam w Kościele.
Benedykt XVI	Joseph Aloisius Ratzinger		19 kwietnia2005 roku –28 lutego2013 roku (7 lat, 10 miesięcy, 9 dni)	Zrezygnował z funkcji papieża 28 lutego 2013 roku o 20.00, tak jak zapowiedział 11 lutego podczas spotkania w Sala del Concistoro, odbywającego się podczas zwołanego przez papieżakonsystorza zwyczajnego, wPałacu Apostolskim. W swoim oświadczeniu zwrócił uwagę na podeszły wiek oraz na osłabienie sił fizycznych i duchowych. Zadeklarował jednak, że będzie kontynuował swoją posługę w Kościele[7][8][9]. Po rezygnacji zamieszkał wklasztorze Mater Ecclesiae, gdzie zmarł 31 grudnia 2022 roku.

• Pius VII – w 1804 roku, gdy został zmuszony do podróży do Paryża na koronacjęNapoleona, podpisał dokument, w którym zrzekał się urzędu papieża w razie uwięzienia weFrancji
• Pius XII – w czasieII wojny światowej przygotował dokument swojej ewentualnej rezygnacji, która miała nastąpić w chwili aresztowania go przez Niemców. Polecił kolegium kardynalskiemu, aby w takiej sytuacji zebrało się w neutralnejPortugalii, w celu wyboru nowego papieża
• Paweł VI – dwa lata po wyborze na papieża napisał list, w którym zezwoliłKurii Rzymskiej na zwolnienie go z urzędu, w przypadku gdyby zaistniała u niego długotrwała lub nieuleczalna choroba lub w przypadku innej poważnej przeszkody w sprawowaniu urzędu^[10][11]
• Jan Paweł II – spekuluje się, że napisał on pismo z rezygnacją, która miała nastąpić, gdyby z powodu choroby nie był zdolny wypełniać swych obowiązków^[2].

• emerytowany papież
• sede vacante
• abdykacja

• Historia Kościoła katolickiego
• Prawo kanoniczne

• Szablon cytowania książki – brak numeru strony