Reprezentacja Portugalii w piłce nożnej mężczyzn – zespółpiłkarski, biorący udział w imieniuPortugalii wmeczach i międzynarodowych turniejachsportowych, powoływany przez selekcjonera, w którym mogą występować wyłącznie zawodnicy posiadającyobywatelstwo portugalskie. Za jego funkcjonowanie odpowiedzialny jestPortugalski Związek Piłki Nożnej.
Obecnie Portugalia zajmuje 6. miejsce w rankingu FIFA[1] i 7. miejsce w rankingu UEFA[2].
Reprezentacja Portugalii pierwszy mecz rozegrała w 1921, aż do 2016 roku nie triumfowała w żadnym znaczącym międzynarodowym turnieju.
Po przegraniu pierwszych czterech meczów międzypaństwowych (zHiszpanią), Portugalia wygrała po raz pierwszy dopiero w 1925 roku zWłochami 1:0. Zwycięstwo nad Hiszpanią Portugalczycy odnieśli w swoim trzynastym spotkaniu.
Do 1966 roku Portugalia ani razu nie zdołała zakwalifikować się dofinałów mistrzostw świata. W swoim debiucie, drużyna prowadzona przezBrazylijczykaOtto Glórię, której liderem na boisku był przyszły król strzelców turniejuEusébio, dotarła do półfinału. Wcześniej wyeliminowałaBrazylię,Bułgarię oraz po emocjonującym meczu (do 25 minuty przegrywała 0:3, ostatecznie zwyciężyła 5:3)Koreę Północną. W półfinale uległa przyszłym mistrzom świataAnglikom, a w meczu o 3. miejsce wygrała 2:1 zeZwiązkiem Radzieckim.
Na kolejny awans Portugalczycy musieli czekać dwadzieścia lat. W 1986 roku, mimo iż w pierwszym meczu ograliAnglię, rozczarowali i po porażkach zPolską 0:1 iMarokiem 1:3 odpadli już po fazie grupowej. Swoich kibiców zawiedli tym bardziej, że doMeksyku jechali jako jedni z faworytów po tym, jak dwa lata wcześniej w efektownym stylu stanęli na podiummistrzostw Europy (ulegli w nich dopiero w półfinale gospodarzom i przyszłym triumfatorom tej imprezy – reprezentacji Francji 2:3).
Druga połowalat 80. ilata 90. to, nie licząc startu naEuro 1996 (ćwierćfinał), okres, w którym reprezentacja znów stopniowo popadała w przeciętność. Ciągłe zmiany selekcjonerów, kłótnie i brak dyscypliny wśród zawodników (trenerArtur Jorge w 1997 roku podał się do dymisji, kiedy został pobity przez piłkarzaRicardo Sá Pinto) spowodowały, że Portugalczycy przegrywali najważniejsze mecze. Zdaniem obserwatorów najbardziej zawiodło tzw. „Złote pokolenie”, piłkarze, który na początku lat 90. pod wodząCarlosa Queiróza dwukrotnie zdobyli młodzieżowe mistrzostwo świata (w 1989 i 1991 roku). Mimo sukcesów odnoszonych w klubach, nie byli w stanie powtórzyć z dorosłą reprezentacją wyników kadry U-20. Większość z nich pożegnała się z drużyną narodową po nieudanymMundialu 2002 (Portugalczycy odpadli już po fazie grupowej), chociaż kilku –Luís Figo,Rui Costa iFernando Couto – doczekało jeszcze srebrnego medaluEuro 2004.
Od 2000 roku Portugalia obecna jest na każdym ważnym turnieju międzynarodowym. NaMundialu 2006 podopiecznibrazylijskiego szkoleniowcaLuiza Felipe Scolariego awansowali bez problemów, jako jedni z pierwszych na Starym Kontynencie. Naniemieckich boiskach nowe pokolenie portugalskich zawodników (bramkarzRicardo,Cristiano Ronaldo,Deco,Ricardo Carvalho), w czterdzieści lat po pamiętnym Mundialu, również dotarło do półfinału, w którym uległo 0:1Francji. Inaczej niż Eusébio i jego koledzy, piłkarze Felipão przegrali w meczu o trzecie miejsce, z gospodarzami imprezy Niemcami 1:3.
Dwa lata później Portugalia zakończyła mistrzostwa Europy na ćwierćfinale. W tej fazie uległa (podobnie jak w meczu o trzecie miejsce MŚ 2006) Niemcom tym razem jednak 2:3. Mistrzostwa Świata 2010 portugalscy piłkarze zakończyli na 1/8 finału po porażce z Hiszpanami 0:1. Europejski czempionat w 2012 roku Portugalczycy zakończyli na półfinale, w którym (podobnie jak w 1/8 finału mistrzostw świata dwa lata wcześniej) ulegli Hiszpanom tym razem jednak po rzutach karnych stosunkiem 2:4. Mundial w Brazylii z kolei zakończyli już na fazie grupowej, zajmując trzecie miejsce w grupie z czterema punktami na koncie.
NaEuro 2016 zespół prowadzony przezFernando Santosa po raz pierwszy w swojej historii triumfował na ważnym turnieju międzynarodowym zdobywając mistrzostwo Europy. W swojej grupie Portugalczycy odnieśli trzy remisy (zIslandią,Austrią iWęgrami) w trzech meczach co pozwoliło jednak wyjść z grupy z 3. miejsca. W 1/8 finału po dogrywce zwyciężyli zChorwacją 1:0, potem w ćwierćfinale wygrali zPolską po rzutach karnych (zarówno w regulaminowym czasie, jak i po dogrywce był wynik 1:1), a następnie w półfinale pokonaliWalię 2:0 co było jedynym zwycięstwem Portugalii w regulaminowym czasie gry na tych mistrzostwach. W meczu finałowym wygrali z gospodarzami mistrzostwFrancją po dogrywce 1:0. Bramkę na wagę tytułu mistrzowskiego zdobył w 109. minucieÉder.
Portugalczycy jako triumfatorzy Euro 2016 wzięli również udział w Pucharze Konfederacji 2017 w Rosji. W pierwszym meczu tego turnieju Portugalia zremisowała z Meksykiem 2:2. W drugim wygrała z Rosjanami 1:0. W trzecim mecz turnieju Portugalczycy zwyciężyli z reprezentacją Nowej Zelandii 4:0. Awansowali tym samym z pierwszego miejsca w swojej grupie z siedmioma punktami do półfinałów. Spotkali się w nich z reprezentacją Chile z którą przegrali po serii rzutów karnych stosunkiem 0:3 (w regulaminowym czasie gry i po dogrywce 0:0). W meczu o trzecie miejsce zmierzyli się z reprezentacją Meksyku, z którą wygrali po dogrywce 2:1. Zajęli tym samym trzecie miejsce w turnieju.
Portugalczycy awansowali również do Mistrzostw Świata 2018 w Rosji. Na tym turnieju zmierzyli się z Hiszpanią, Marokiem, oraz Iranem. Po remisie 3:3 z Hiszpanami w pierwszym meczu przyszła minimalna wygrana z Marokańczykami 1:0, oraz remis 1:1 z Irańczykami. Pozwoliło im to ostatecznie zająć drugie miejsce w grupie i awansować do 1/8 finału. W tej fazie turnieju rywalem podopiecznych Fernando Santosa była reprezentacja Urugwaju. Portugalia przegrała ostatecznie ten mecz 1:2 i odpadła z mistrzostw.
Ekipa portugalska to również triumfator pierwszej edycji Ligi Narodów. Wygrywając swoją grupę w Dywizji A z ośmioma punktami po dwóch zwycięstwach i dwóch remisach, awansowała do turnieju finałowego będąc jednocześnie jego gospodarzem. Po zwycięstwie 3:1 z ekipą Szwajcarii w meczu półfinałowym dotarła do finału w którym wygrała 1:0 z Holendrami.
Nieudany występ Portugalczyków naMundialu w 2002 roku (zwycięstwo z reprezentacją Polski 4:0 po trzech golach Paulety i jednym trafieniu Rui Costy), oraz dwie porażki (2:3 ze Stanami Zjednoczonymi i 0:1 zKoreą Południową), oznaczał pożegnanie z kadrą nie tylko dla selekcjoneraAntónio Oliveiry, ale także dla większości piłkarzy z tzw. „Złotego pokolenia”, czyli zawodników, którzy na początkulat 90. dwukrotnie zdobyli młodzieżowe mistrzostwo świata. Średnia wieku piłkarzy powołanych nakoreańsko-japoński Mundial wynosiła 29 lat. Słaby występ na mistrzostwach podopiecznych Oliveiry, którzy w przedmundialowych sondażach wymieniani byli wśród głównych kandydatów do strefy medalowej (ostatecznie nie wyszli nawet z grupy), przyspieszyło odkładane od dawna odmłodzenie drużyny narodowej. Konieczność radykalnych i szybkich zmian potęgował fakt, żePortugalczycy byli gospodarzami kolejnej imprezy –Euro 2004.
Prezes federacjiGilberto Madaíl uznał, że chaos, jaki od kilku lat panował w portugalskiej kadrze (brak dyscypliny, podporządkowanie gry zespołu kilku zawodnikom, jawne kwestionowanie poleceń trenera), może posprzątać tylko ktoś z zewnątrz. Nowym selekcjonerem w styczniu 2003 roku został więcBrazylijczykLuiz Felipe Scolari, który kilka miesięcy wcześniej doprowadziłreprezentację „canarinhos” do złotego medalu mistrzostw świata.
Początki pracy Scolariego zbiegły się w czasie z renesansem klubówportugalskich naeuropejskiej arenie.FC Porto, prowadzone przez młodego treneraJosé Mourinho, zdobyło w czerwcu 2003 rokuPuchar UEFA, a rok później –Puchar Mistrzów. Wprowadzona przez Mourinho nowa szkoła trenerska, podporządkowana żelaznej dyscyplinie taktycznej i skuteczności kosztem efektownego stylu gry oraz zaproponowany przez niego model trenera-wizjonera, który bierze pełną odpowiedzialność za wyniki zespołu, sprawdził się również w drużynie narodowej. Scolari podjął wiele niepopularnych, krytykowanych przez kibiców decyzji, np. zrezygnował z usług piłkarzy, którzy jeszcze do niedawna mieli niepodważalną pozycję w drużynie, jak napastnikJoão Pinto, obrońcaJorge Costa, czy – przede wszystkim – bramkarzVítor Baía. Inny internacjonałRui Costa musiał zadowolić się rolą rezerwowego. Brazylijczyk stwierdził, że od skupiska indywidualności woli zespół rzemieślników, który będzie bezwzględnie wykonywał jego polecenia. Nawet kapitan zespołuLuís Figo musiał podporządkować się trenerowi.
W miejsce odsuniętych piłkarzy Scolari wprowadził do kadry zawodników wypromowanych przez Mourinho w FC Porto. Nowy blok defensywny tworzyło zwykle aż pięciu graczy tego klubu: obrońcyPaulo Ferreira (25 lat),Ricardo Carvalho (26) iNuno Valente (30) oraz dwaj defensywni pomocnicyCostinha (30) iManiche (27). Najwięcej kontrowersji oraz sprzeciw samych piłkarzy wywołała zmiana dotychczasowego rozgrywającego;Rui Costę (32) zastąpiłDeco (27), Brazylijczyk przekonany przez Scolariego do zmiany obywatelstwa, także wychowanek Mourinho. W swoim debiucie strzelił gola z rzutu wolnego, ale jeszcze w czasie przygotowań do mistrzostw Europy grupa zawodników z Figo na czele groziła buntem, jeśli selekcjoner da mu miejsce w wyjściowej jedenastce.
Przed rozpoczęciem mistrzostw, w okresie od lutego 2003 do czerwca 2004, Portugalia rozegrała siedemnaście meczów towarzyskich, z tak różnymi przeciwnikami jak np.Macedonia,Boliwia,Kazachstan,Kuwejt,Brazylia,Włochy,Anglia, czyHolandia. Zanotowała tylko trzy porażki, dwukrotnie z Włochami i raz (0:3) zHiszpanią. Selekcjoner rozpoczął swoją kadencję od licznych eksperymentów, nie tylko kadrowych, ale też i taktycznych. Początkowo stosował ustawienie 3-5-2, które prowadzoną przez niegoreprezentację Brazylii doprowadziło do mistrzostwa świata, ale ostatecznie wybrał 4-2-1-2-1, czyli tzw. „diament”.
Podstawowe ustawienie reprezentacji Portugalii w czasie Euro 2004
Na inaugurację mistrzostw Portugalczycy niespodziewanie ulegli wPortoGrecji 1:2. Scolari postawił w tym meczu na starszych zawodników, w obronie zagrali piłkarze ze „Złotego pokolenia”Fernando Couto (35) iRui Jorge (31), a na środku pomocyRui Costa. Dziennikarze w obawie przed kolejnym szybkim odpadnięciem z turnieju zażądali od trenera radykalnych zmian. Przed następnym, decydującym meczem zRosją, Scolari dokonał aż czterech roszad w składzie; Couto zastąpiłRicardo Carvalho, Rui Jorge’aNuno Valente, Rui CostęDeco, a zamiast prawego obrońcyPaulo Ferreiry, który popełnił poważny błąd przy pierwszym golu dlaGreków, wybiegłMiguel (26,SL Benfica). Na prawnym skrzydle trener wciąż widziałSimão Sabrosę (25, Benfica), chociaż prasa domagała się wprowadzenia efektownegoCristiano Ronaldo, dziewiętnastolatka, kupionego właśnie przezManchester United. Odmienieni Portugalczycy wygrali z podopiecznymiGieorgija Jarcewa 2:0. W ostatnim spotkaniu, w którym po raz pierwszy szansę od pierwszej minuty dostał Ronaldo, ograli 1:0Hiszpanię, i dzięki porażce Grecji z Rosjanami, zajęli pierwsze miejsce w grupie. Jedenastka, która wybiegła na boisko w meczu z Hiszpanią, grała w niezmienionym składzie aż do końca turnieju, a także w dużym stopniu naMundialu 2006.
W ćwierćfinale Portugalczycy spotkali się zAnglią. Po dziewięćdziesięciu minutach utrzymywał się remis 1:1, a jeden gol dla każdego zespołu padł także w dogrywce. W konkursierzutów karnych lepsi okazali się podopieczni Scolariego (6:5), a bohaterem spotkania był bramkarzRicardo (28,Sporting CP), który nie tylko obronił jedną jedenastkę (bez rękawic), ale także – tę decydującą o zwycięstwie – samodzielnie wykonał. Ricardo, któremu kibice wielokrotnie zarzucali chimeryczność i nieprzewidywalność, i głośno domagali się powrotu do kadry Vítora Baí, został nowym bohaterem narodowym Portugalii. Rywalem Portugalczyków w półfinale byliHolendrzy, którzy swój poprzedni mecz wygrali także po karnych. Gospodarze turnieju zwyciężyli 2:1; strzelili w tym spotkaniu wszystkie trzy bramki, ponieważ gola dla Holandii zdobyłJorge Andrade. Mecz finałowy z Grecją określany był z jednej strony jako wielki rewanż, a z drugiej jako spotkanie dwu różnych sposobów myślenia o futbolu: koncepcji piłki defensywnej, nieefektownej, podporządkowanej strzeleniu gola i kurczowemu bronieniu wyniku, hołdowanej przez selekcjonera GrekówOtto Rehhagela, i żywiołowości, radości i akcentowaniu przede wszystkim widowiskowości i piękna gry, za której przedstawicieli uważani byli Portugalczycy. Skuteczniejsza okazała się filozofia Rehhagela. Grecy wygrali 1:0 po bramce zdobytej w '57 minucie przezAngelosa Charisteasa.
System diamentowy, którego zwolennikiem był Scolari, cieszył się podczas Euro 2004 dużym zainteresowaniem, chociaż z powodzeniem był już stosowany wcześniej (np. przezFrancję w czasieEuro 2000). W koncepcji Brazylijczyka „diament” wyglądał następująco: czterech obrońców, dwu defensywnych pomocników, rozgrywający, dwu skrzydłowych i napastnik (4-2-1-2-1, patrz grafika). Najaktywniejszym z obrońców byłMiguel, jedno z odkryć turnieju, mimo iż wcześniej typowany był jako zmiennik Paulo Ferreiry. Tylko on włączał się do ataków. Wysocy stoperzyRicardo Carvalho iJorge Andrade (26,Deportivo La Coruña) stawiali się na polu karnym przeciwnika tylko w czasie wykonywania stałych fragmentów gry.
Zadaniem dwójki defensywnych pomocnikówCostinhi iManiche'a było powstrzymywanie ataków rywala już na jego połowie oraz jak najszybsze przekazanie piłki rozgrywającemuDeco. Rzadko angażowali się w akcje zaczepne (jeśli już, to częściej Maniche, który nawet strzelił dwa gole, w tym decydujący o zwycięstwie w meczu z Holandią), najwyżej zaskakiwali bramkarza drużyny przeciwnej strzałami z daleka. „Mózgiem” zespołu był Deco, któremu dobre występy na portugalskich boiskach otworzyły drogę doBarcelony, której liderem był przez wiele kolejnych lat. Dobrze wyszkolony technicznie pomocnik czasem angażował się w akcje destrukcyjne, ale przede wszystkim był odpowiedzialny za rozpoczęcie ataku, zwykle podaniem do jego ze skrzydłowych.
Na skrzydłach graliLuís Figo (32,Real Madryt) iCristiano Ronaldo, którzy wymieniali się pozycjami. Spokojny Figo, często cofający się pod swoją bramkę, częściej rozgrywający piłkę, aniżeli atakujący, był zdaniem wielu obserwatorów cennym dopełnieniem dla żywiołowego i efektownego, zainteresowanego tylko strzelaniem goli Cristiano Ronaldo. To właśnie Ronaldo zazwyczaj spełniał funkcję ostatniego napastnika-egzekutora, podczas gdy nominalny napastnikPauleta (31,Paris Saint Germain) cofał się przed pole karne i odciągał uwagę obrońców rywali. Energiczne ataki z flanek, wspomagane przez Deco i Miguela, powodowały zamknięcie przeciwnika w jego własnym polu karnym jak w kleszczach.
Drugie miejsce zostało w Portugalii uznane za duży sukces, chociaż kibice i dziennikarze odczuwali spory niedosyt. Przypominano, że jest to najlepszy wynik drużyny w historii jej występów w finałach mistrzostw Europy oraz podkreślano, że nowe pokolenie piłkarzy nie jest wcale gorsze od tego, które właśnie kończyło reprezentacyjne kariery. A Luiz Felipe Scolari spełnił dane na samym początku swojej kadencji przyrzeczenie, że jego podopieczni awansują do finału Euro 2004. Dodał wtedy: „Rodacy w Brazylii wiedzą, że dotrzymuję słowa.”[3]
Po zdobyciu wicemistrzostwaEuropy reprezentacyjne kariery zakończyli rezerwowi na tamtym turniejuFernando Couto (35 lat),Rui Jorge (31) iRui Costa (32). Rozbrat z kadrą ogłosił również kapitan drużynyLuís Figo, ale jego rozłąka z reprezentacją trwała tylko osiem miesięcy; dał się namówićScolariemu na powrót przed spotkaniem eliminacyjnym doMundialu 2006 zeSłowacją w marcu 2005 roku. W czasie jego nieobecności, kiedy na prawej flance występował najczęściejSimão Sabrosa (25), Portugalczycy rozegrali sześć spotkań w kwalifikacjach; zanotowali cztery zwycięstwa (w tym 7:1 zRosją), ale także dwa remisy ze znacznie niżej notowanymi rywalami: Słowacją iLiechtensteinem (2:2). Ostatecznie rozgrywki zakończyli na pierwszym miejscu i po raz czwarty (a drugi z rzędu) awansowali dofinałów mistrzostw świata. Chociaż Scolari w eliminacjach często pozwalał sobie na eksperymenty kadrowe, to zasadniczo pierwsza jedenastka pozostawała niezmieniona.Brazylijczyk konsekwentnie stawiał na piłkarzy, którzy dotarli do finałuEuro 2004.
Niedługo przed Mundialemportugalskich kibiców zelektryzowały dwie niepokojące wiadomości. Bohaterem pierwszej był selekcjoner Scolari, który otrzymał propozycję pracy zreprezentacją Anglii. Brazylijczyk miał po mistrzostwach zastąpić na tym stanowiskuSzwedaSvena-Görana Erikssona, ale odmówił, tłumacząc się względami moralnymi; nie mógł sobie wyobrazić sytuacji, w której na mistrzostwach Portugalczycy spotkaliby się z Anglikami. Druga wiadomość dotyczyła jednego z liderów formacji defensywnejJorge’a Andrade (28). ZawodnikDeportivo La Coruña w lutym doznał poważnej kontuzjikolana, która – jak się okazało – wyeliminowała go z udziału w turnieju. Jego miejsce w jedenastce zajął jego rówieśnikFernando Meira zVfB Stuttgart.
W 2006 do pierwszego meczu Mundialu Portugalczycy rozegrali jedynie trzy spotkania sparingowe, z drużynami znacznie niżej rozstawionymi:Arabią Saudyjską (3:0),Wyspami Zielonego Przylądka (4:1) iLuksemburgiem (3:0). Zresztą wydaje się, że specyficzny dobór rywali był jednym z elementów długoterminowego planu taktycznego Scolariego, bowiem od czasu zakończenia Euro 2004 jego podopieczni ani razu nie zmierzyli się z zespołem ze światowej lub europejskiej czołówki. Ich rywalami w meczach towarzyskich byliIrlandczycy,Kanadyjczycy,Egipcjanie iIrlandczycy z Ulsteru.
Podstawowe ustawienie reprezentacji Portugalii w czasie Mundialu 2006
Być może wybór słabszych reprezentacji w przygotowaniach, związany był z poziomem przeciwników Portugalczyków na mistrzostwach. Po losowaniu grup komentatorzy zgodnie orzekli, że podopieczni Scolariego nie mogli lepiej trafić; w pierwszej rundzie mieli zmierzyć się zMeksykanami,Irańczykami oraz debiutującą na MundialuAngolą. Scolari chciał wygrać grupę jak najmniejszym nakładem sił, ale jednocześnie pamiętał o porażce sprzed czterech lat, kiedy Portugalczycy również byli faworytem, a ostatecznie ulegliStanom Zjednoczonym iKorei Południowej. W pierwszym spotkaniu (rozegranym bez kontuzjowanegoDeco) wygrali 1:0 z Angolą; po szybko strzelonym golu (w '4 minucie przezPauletę) atakowali z coraz mniejszym impetem, oszczędzając energię. Po drugiej wygranej – 2:0 z Iranem – mieli już zapewniony awans do 1/8 finału, więc na ostatni mecz Scolari desygnował jedenastkę złożoną w dużej mierze z dublerów. BezNuno Valente,Costinhi,Cristiano Ronaldo i Paulety Portugalczycy ograli 2:1 Meksyk. Mimo trzech zwycięstw, wielu komentatorów narzekało, że wicemistrzowie Europy ponad efektowny styl gry, z którego do niedawna słynęli, przedłożyli piłkarską kalkulację, czyli jak najszybsze zdobycie gola i bronienie wyniku do końca meczu.
Spotkanie drugiej rundy zHolendrami zapisało się w historii jako najbrutalniejszy mecz tych mistrzostw;rosyjski sędziaWalentin Iwanow pokazał aż szesnaście żółtych kartek i cztery czerwone, w tym dwie dla Portugalczyków Costinhi i Deco. Jedyny gol padł w 23. minucie, a jego strzelcem – tak jak w spotkaniu tych drużyn na Euro 2004 – byłManiche. W ćwierćfinale rywalem Portugalii był inny zespół, z którym, zresztą na tym samym etapie rozgrywek, zmierzyli się na ostatnich mistrzostwachEuropy –Anglia. Identycznie jak przed dwoma laty o zwycięstwie podopiecznych Scolariego zdecydowałyrzuty karne (0:0, k. 3:1), a w nich znów dobrze spisał sięRicardo, który obronił trzy jedenastki. To była trzecia z rzędu porażkaSynów Albionu na wielkim turnieju z drużyną prowadzoną przez Scolariego, bowiem naMundialu 2002 ulegli przyszłym mistrzom świataBrazylijczykom. Półfinał również miał być rewanżem za mecze z przeszłości; oba zespoły, Portugalia iFrancja, mierzyły się ze sobą – także w półfinałach – naEuro 1984 iEuro 2000, i za każdym razem górą byliTrójkolorowi. Tym razem również wygrali (1:0), po goluZinédine’a Zidane’a z rzutu karnego. Portugalczykom pozostał mecz o trzecie miejsce, i gdyby zdobyli brązowy medal, to powtórzyliby sukcesEusébio i jego kolegów zMundialu 1966. Jednak gospodarze mistrzostwNiemcy okazali się za silni, i, głównie dzięki skutecznościBastiana Schweisteigera i słabszej dyspozycji Ricardo (przepuścił gole z 20 i 30 metrów), zwyciężyli 3:1.
Scolari nie wprowadził prawie żadnych modyfikacji do systemu gry od czasuEuro 2004. Portugalia, tak jak dwa lata wcześniej, grała „diamentem”, czyli ustawieniem 1-4-2-1-2-1 (patrz grafika oraz analiza gry na mistrzostwach Europy). W jedenastce zaszła tylko jedna – zresztą wymuszona przez kontuzję – zmiana:Jorge’a Andrade na środku defensywy zastąpiłFernando Meira. Jego partnerem byłRicardo Carvalho oraz na lewej stronieNuno Valente (32,Everton), a na prawejMiguel (Valencia CF), który po raz kolejny stasował cieszącego się większą renomąPaulo Ferreirę. GraczChelsea F.C. zagrał tylko w dwu meczach, w tym w jednym od początku, kiedy z powodu kontuzji zabrakło Miguela. Wydaje się, że na Mundialu to właśnie defensywa była najsilniejszą oraz najrówniej i najspokojniej grającą formacją Portugalii. W porównaniu z mistrzostwami Europy portugalscy obrońcy, szczególnie Nuno Valente, częściej włączali się do akcji ofensywnych.
Liderem drugiej linii byłDeco, który jednak dobre mecze przeplatał ze słabymi (półfinał zFrancją), a wytłumaczeniem jego chimerycznej postawy mogło być zmęczenie po ciężkim i owocnym (Puchar Mistrzów i mistrzostwoHiszpanii) sezonie zBarceloną oraz lekka kontuzja, jakiej nabawił się tuż przed turniejem. Za plecami miał solidnychManiche'a oraz doświadczonegoCostinhę (32,Dinamo Moskwa), którego trzykrotnie w pierwszej jedenastce zastępował młodszy o dwa lataPetit (SL Benfica). Defensywni pomocnicy odciążyli Deco od walki o odzyskanie piłki, dlatego pomocnik Barcelony mógł skupić się na konstruowaniu akcji, strzałach z daleka (w spotkaniu zIranem zdobył gola z 25 metrów) i dyrygowaniem skrzydłowymi –Luísem Figo (34) iCristiano Ronaldo (21). Kapitan Figo, dla którego mistrzostwa były pożegnaniem z reprezentacją, bazował głównie na rutynie i piłkarskim wyrachowaniu, ale to pozwoliło mu zebrać pozytywne recenzje. Jego vis-à-vis, który zresztą – jako jedyny Portugalczyk – trafił do najlepszej jedenastki turnieju, znów wyróżniał się efektywnym stylem gry i zamiłowaniem dodryblingu.
Portugalczycy w siedmiu meczach strzelili zaledwie siedem goli, w tym pięć w rundzie grupowej. Najlepszym strzelcem okazał się defensywny pomocnikManiche, który dwukrotnie pokonał bramkarza rywali. Najbardziej krytykowanym piłkarzem portugalskiej jedenastki był niewidocznyPauleta (33). Widząc jego słabą postawę, Scolari często w czasie meczu wprowadzał za niegoSimão Sabrosę, który następnie zmieniał się pozycjami ze skrzydłowymCristiano Ronaldo. Jednak selekcjoner konsekwentnie od początku meczu wystawiał napastnikaPSG, chociaż obserwatorzy i kibice domagali się sprawdzeniaNuno Gomesa (30). ZawodnikBenfiki Lizbona dostał swoją szansę dopiero w ostatnim spotkaniu; wszedł na boisko w '69 minucie i strzelił gola.
Chociaż Scolari przed turniejem zapowiedział, że po Mundialu złoży dymisję, pozostał na swoim stanowisku i prowadził zespół w eliminacjach doEuro 2008, w których Portugalczycy musieli już sobie radzić bez Figo i Paulety.
Czas kwalifikacji doEuro 2008 upłynął pod znakiem długiej i nerwowej walki o udział w turnieju oraz licznych eksperymentów kadrowych. Portugalczycy zanotowali aż sześć remisów (m.in. dwukrotnie zFinlandią orazSerbią i raz zArmenią), a ze zwycięzcą grupy –Polską zdobyli tylko jeden punkt (1:2 i 2:2). Do ostatniego meczu rywalizowali o miejsce gwarantujące start w turnieju z Serbami i Finami. Podobnie jak nieskuteczność zawodników, komentarze wywoływało zachowanie Scolariego, który na konferencjach prasowych wyzywał dziennikarzy, a w spotkaniu z Serbią rzucił się z pięściami na jednego z zawodników rywali, za co został zawieszony na trzy mecze[4]. Humorów piłkarzom i kibicom nie poprawiły wyniki w sparingach przed turniejem; Portugalia uległa zarówno mistrzom świataWłochom (1:3), jak i aktualnym mistrzomEuropyGrekom (1:2).
Brazylijski selekcjoner przed mistrzostwami dokonał znacznych i odważnych zmian w reprezentacji. Odsunął od kadryNuno Valente,Tiago iCostinhę, a także – co wzbudziło największe kontrowersje –Maniche’a. Brak powołania dla dotychczasowego lidera drugiej linii Scolari tłumaczył tym, że zawodnik przez cały sezon był tylko rezerwowym wInterze Mediolan. Inne przesunięcia w jedenastce zostały wymuszone –Luis Figo iPauleta po mistrzostwach świata zakończyli reprezentacyjne kariery. Ich miejsca w kadrze zajęli ich dotychczasowi zmiennicy, tj.Simão Sabrosa (29) iNuno Gomes (32). Obaj zresztą byli krytykowani za nieskuteczność, a wśród słabszych stron drużyny podawano właśnie brak klasowych napastników[4]. Maniche’a zaś zastąpił 22-letniJoão Moutinho (Sporting CP), jeden z częściej chwalonych graczy portugalskich podczas turnieju[5]. Losu pomocnika Interu nie podzielił bramkarzRicardo (32), chociaż ostatni sezon również spędził głównie na ławce rezerwowych, gdyż po przejściu doRealu Betis nie udało mu się wygrać rywalizacji zCasto.
Podstawowe ustawienie reprezentacji Portugalii w czasie Euro 2008
Scolari jeszcze w czasie eliminacji długo konstruował linię obrony. W czternastu spotkaniach w defensywie grało piętnastu różnych zawodników, najczęściej:Miguel (28 lat),Ricardo Carvalho (30) iPaulo Ferreira (29). Selekcjoner największy kłopot miał z obsadą lewej strony: dotychczasowy podstawowy gracz na tej pozycjiNuno Valente (34) nie grał w swoim klubieEvertonie i wypadł z kadry już w październiku 2006 roku, po przegranym 1:2 meczu z Polską. Początkowo jego następcą zostałMarco Caneira zValencii, jednakże Scolari coraz częściej przesuwał na lewą flankę prawonożnego Paulo Ferreirę.
I na taki właśnie wariant zdecydował się podczas mistrzostw. Partnerami Ferreiry w linii defensywy byli: doświadczony Ricardo Carvalho, jedyny piłkarz z tej formacji, który grał w podstawowej jedenastce na ostatnim Mundialu, oraz dwaj młodzi i nie ograni graczeRealu Madryt: 25-letni naturalizowany Brazylijczyk, który miał za sobą udany sezon w hiszpańskim klubie,Pepe (środek) oraz urodzony wKongu 26-letniBosingwa (prawa strona), nowy nabytekChelsea F.C. Obecność dwu debiutantów na tych pozycjach została również spowodowana przez kontuzjęJorge’a Andrade, który po raz drugi z rzędu przez problemy zdrowotne nie pojechał na międzynarodowy turniej. Nowi defensorzy oprócz obowiązków obronnych wywiązywali się również z zadań stricte ofensywnych – Bosingwa, przy aktywnym i stale zmieniającym pozycjeCristiano Ronaldo, właściwie pełnił rolę skrzydłowego, zaś Pepe był częstym gościem na polu karnym przeciwnika, i to nie tylko podczas stałych fragmentów gry, ale także w czasie ataków pozycyjnych. Dowodem jego zaangażowania w akcje linii napadu są dwa gole (tylko jeden został uznany), jakie strzelił w pierwszym spotkaniu zTurcją. Jeden z nich padł po dwójkowej akcji zNuno Gomesem. Tak jak i w dwu poprzednich turniejach najczęściej krytykowana była lewa strona – Paulo Ferreira często popełniał błędy (mecz zeSzwajcarią, w którym opuścił boisko już po pierwszej połowie) oraz rzadko angażował się w akcje ofensywne.
Rozgrywki grupowe Portugalczycy zainaugurowali zwycięstwem 2:0 z Turcją. Następnie pokonali 3:1 najgroźniejszego rywala w walce o awans do ćwierćfinału –Czechy. Jedną z bramek dla podopiecznych Scolariego strzeliłCristiano Ronaldo (23), najskuteczniejszy strzelec w eliminacjach (5 goli) i – przynajmniej w opiniiJohana Cruyffa – najlepszy piłkarz globu[6]. Był to pierwszy i ostatni gol napastnikaManchesteru United, któremu dziennikarze zarzucali, że bardziej interesuje się doglądaniem transferu doRealu Madryt niż przygotowywaniem do kolejnych zawodów[7]. Zdaniem wielu komentatorów król strzelcówPremiership nie zdołał podczas mistrzostw wziąć na siebie ciężaru rozgrywania akcji i nie potwierdził wysokiej klasy z rozgrywek ligowych iChampions League. W ostatnim spotkaniu grupowym podopieczni Scolariego ulegli 0:2 współgospodarzom imprezySzwajcarom. Brazylijski szkoleniowiec w porównaniu z poprzednimi meczami dokonał w tym spotkaniu aż ośmiu zmian personalnych.
Portugalczycy zakończyli swój udział w mistrzostwach na ćwierćfinale. Zmierzyli się w nim zNiemcami, z którymi grali już podczas ostatniego Mundialu. I tak jak zawsze za czasów Scolariego wygrywali zAnglią, tak i podtrzymali tradycję przegranych spotkań z Niemcami. PodopieczniJoachima Löwa, który z powodu czerwonej kartki musiał oglądać ten mecz z trybun (na boisku jego obowiązki pełniłHansi Flick), już po pół godzinie gry prowadzili 2:0. Ostatecznie wygrali 3:2, a bramki dla Portugalii zdobyli kapitan drużyny Nuno Gomes oraz rezerwowyHélder Postiga (26).
Ćwierćfinałowy mecz z Niemcami był siedemdziesiątym czwartym i ostatnim w selekcjonerskiej przygodzie Scolariego. Jeszcze w czasie trwania turnieju ogłoszono, że od nowego sezonuBrazylijczyk będzie pracował wChelsea F.C., gdzie spotkał swoich podopiecznych z kadry: Paulo Ferreirę, Bosingwę, Ricardo Carvalho, a takżeMichaela Ballacka, który zdobył zwycięskiego gola dla Niemiec. Scolari w ciągu pięciu lat pracy z drużyną narodową Portugalii wprowadził ją do czołówki drużyneuropejskich: zdobył wicemistrzostwo Starego Kontynentu oraz doprowadził do czwartego miejsca na mistrzostwach świata. Miał swój udział w wykreowaniu jednej z najlepszych generacji zawodników w historii futbolu portugalskiego. Jego następcą jeszcze w tym samym (2008) roku zostałCarlos Queiroz
W eliminacjach do Mistrzostw Świata 2010 w RPA Portugalczycy znaleźli się w grupie 1, razem z Danią, Szwecją, Węgrami, Albanią i Maltą. Zajęli w niej drugie miejsce z dziewiętnastoma punktami po pięciu zwycięstwach, czterech remisach i jednej porażce. ustępując o dwa punkty reprezentacji Danii. Oznaczało to grę w barażach, w których to spotkali się z reprezentacją Bośni i Hercegowiny. Po dwóch skromnych zwycięstwach (po 1:0) awansowali oni do turnieju głównego
Podstawowe ustawienie reprezentacji Portugalii w czasie Mistrzostw Świata 2010 w RPA
Na MŚ 2010 reprezentacja Portugalii znalazła się w grupie G razem z Brazylią, Wybrzeżem Kości Słoniowej i Koreą Północną. Po jednym zwycięstwie (z Koreą Północną 7:0), oraz dwóch remisach (z Wybrzeżem kości Słoniowej oraz z Brazylią po 0:0) awansowała ona do 1/8 finału. Zmierzyła się tam z reprezentacją Hiszpanii z którą przegrała 0:1 po golu Davida Villi. Odpadła tym samym z turnieju.
Po Mundialu 2010 Queiroz został zawieszony na pół roku za obrażenie kontrolerów antydopingowych. W tym czasie Portugalczycy (prowadzeni na boisku de facto przezAgostinho Oliveirę) rozpoczęli eliminacje doEuro 2012; po dwóch pierwszych meczach mieli na koncie tylko jeden punkt, po remisie zCyprem (4:4) i porażce zNorwegią (0:1). 9 września, dwa dni po tym ostatnim spotkaniu, portugalska federacja postanowiła rozwiązać kontrakt z trenerem. Jego następcą zostałPaulo Bento. Pod jego wodzą reprezentacja zajęła ostatecznie drugie miejsce w grupie eliminacyjnej i poprzez baraże z Bośnią i Hercegowiną (0:0 i 6:2), awansowała do Mistrzostw Europy w Polsce i na Ukrainie.
Na tych mistrzostwach Portugalczycy grali w grupie B razem z Niemcami, Danią i Holandią. Po dwóch zwycięstwach (z Danią 3:2 i Holandią 2:1) i jednej porażce (z Niemcami 0:1) z sześcioma punktami na koncie awansowali do ćwierćfinału gdzie zmierzyli się z reprezentacją Czech. Wygrali ten mecz 1:0 po bramce Cristiano Ronaldo. Awansowali tym samym do półfinału w którym to zagrali z reprezentacją Hiszpanii. Po regulaminowych 90 minutach spotkania, a także dodatkowych 30 minutach dogrywki utrzymał się wynik 0:0. Do wyłonienia finalisty potrzebne były zatem rzuty karne w których lepsi okazali się Hiszpanie (wygrali 4:2). Portugalczycy musieli więc pożegnać się z turniejem.
W kwalifikacjach do brazylijskiego Mundialu podopieczniPaulo Bento zajęli w swojej grupie eliminacyjnej (Rosja, Izrael, Azerbejdżan, Irlandia Północna i Luksemburg) drugie miejsce z dorobkiem dwudziestu jeden punktów tuż za plecami reprezentacji Rosji. Skutkowalo to koniecznością ponownego grania w barażach, tym razem z reprezentacją Szwecji. Po dwóch zwycięstwach (1:0 i 3:2) udało im się awansować do Mundialu.
Na turnieju Portugalczycy zostali przydzieleni do grupy G razem z Niemcami, Stanami Zjednoczonymi, oraz Ghaną. Po jednym zwycięstwie (z Ghaną 2:1), jednym remisie (z USA 2:2) i porażce z Niemcami (0:4) zakończyli swój udział w mistrzostwach na fazie grupowej.
W eliminacjach do turnieju we Francji podopieczniFernando Santosa (Paulo Bento został zwolniony po meczu eliminacyjnym z Albanią) zajęli pierwsze miejsce z 21 punktami, odnosząc siedem zwycięstw (dwukrotnie z Danią, Serbią, oraz Armenią i jednokrotnie z Albanią) i tylko raz przegrywając (z Albańczykami).
Na Euro 2016 Portugalczycy grali w grupie razem z Węgrami, Islandią i Austrią. Po trzech remisach kolejno z: Islandią (1:1), Austrią (0:0) i Węgrami (3:3), z trzema punktami na koncie i bilansem bramkowym 4:4 awansowali ostatecznie do kolejnej fazy turnieju. W 1/8 finału spotkali się z reprezentacją Chorwacji, z którą wygrali po dogrywce 1:0. Gola na wagę awansu do ćwierćfinału zdobyłRicardo Quaresma. W 1/4 finału reprezentacja Portugalii zmierzyła się z reprezentacją Polski. Po regulaminowych 90 minutach, oraz dodatkowych 30 minutach dogrywki na tablicy wyników widniał remis 1:1. Do wyłonienia zwycięzcy potrzebne były więc rzuty karne, które Portugalczycy wygrali 5:3. W półfinale reprezentacja Portugalii zmierzyła się z reprezentacją Walii. Wygrała ten mecz 2:0 po golachCristiano Ronaldo iNaniego. Awansowała tym samym do finału, w którym zmierzyła się z gospodarzem turnieju, Francją. Portugalia pokonała Francję po dogrywce 1:0 po golu strzelonym przezÉdera. Był to pierwszy finał Portugalczyków od czasuEuro 2004, którego byli gospodarzami.
Portugalia została przydzielona do grupy B weliminacjach do Mistrzostw Świata 2018. W grupie tej rywalizowała zeSzwajcarią,Węgrami,Wyspami Owczymi,Łotwą orazAndorą. Mimo że Portugalczycy, świeżo upieczeni mistrzowie Europy, przegrali pierwszy mecz eliminacyjny ze Szwajcarią, później rozegrali spokojne eliminacje, wygrywając pozostałe spotkania. Szczególnie wyróżniał sięCristiano Ronaldo, który zdobył aż 10 z 32 goli zespołu, co przyczyniło się do zajęcia przez Portugalię pierwszego miejsca w grupie, ex aequo ze Szwajcarią, ale z lepszym bilansem bramkowym.
NaMistrzostwa Świata odbywających się wRosji, Portugalia trafiła do grupy B wraz zHiszpanią,Iranem iMarokiem. Mecze odbywały się kolejno wSoczi,Moskwie iSarańsku. W pierwszym spotkaniu Portugalia zremisowała z Hiszpanią 3:3, aCristiano Ronaldo zdobył w nim hat-tricka[8]. W drugim meczu pokonała Maroko 1:0[9]. W ostatnim spotkaniu grupowym Portugalia zremisowała z Iranem i zajęła drugie miejsce w grupie. W meczu 1/8 finału Portugalia przegrała zUrugwajem 1:2, pomimo wyrównującego golaPepe. Urugwajczycy zdobyli zwycięskiego gola i tym samym odpadli Portugalczycy z turnieju.
Weliminacjach do Euro 2020 zajęli drugie miejsce w grupie B zaUkrainą, zdobywając 20 punktów. Odnieśli siedem zwycięstw, dwa remisy (z Ukrainą iSerbią) oraz jedną porażkę (z Ukrainą).
W losowaniu grup finałowych, które miało miejsce 30 listopada 2019 roku, Portugalia znalazła się w grupie C zFrancją,Niemcami oraz zwycięzcą baraży grupy AWęgrami. Grupa ta była uznawana za "grupę śmierci", a mecze rozgrywano wMonachium iBudapeszcie. Z powodu pandemii COVID-19, faza finałowa Euro została przełożona na czerwiec 2021 roku.
Na Euro 2020 pierwszym rywalem Portugalii były Węgry naPuskás Aréna wBudapeszcie[10]. Portugalia wygrała 3:0 po golachGuerreiro i dwukrotnieRonaldo. W drugim meczu fazy grupowej Portugalia przegrała 2:4 zNiemcami naAllianz Arenie wMonachium[11]. W ostatnim meczu grupy, ponownie w Budapeszcie, Portugalia zremisowała 2:2 zFrancją[12]. Kończąc fazę grupową na trzecim miejscu. W 1/8 finału, zmierzyła się zBelgią wSewilli. Mecz był bardzo wyrównany i taktycznie ostrożny, jednak Belgowie objęli prowadzenie tuż przed przerwą dzięki bramceThorgana Hazarda. Pomimo licznych ataków Portugalii w drugiej połowie, wynik nie uległ zmianie i Portugalczycy odpadli z turnieju[13].
Eliminacje do Mistrzostw Świata 2022 rozpoczęły się dla Portugalii losowaniem 7 grudnia, kiedy to drużyna została przydzielona do grupy A wraz z Serbią, Irlandią, Luksemburgiem oraz Azerbejdżanem. Zajęli drugie miejsce w grupie w efekcie zmuszeni byli do gry w barażach, gdzie pokonali Turcję[14], a następnie Macedonię Północną, zapewniając sobie awans na mundial w Katarze.
NaMistrzostwach Świata 2022 Portugalia trafiła do grupy H zGhaną,Urugwajem iKoreą Południową. W pierwszym meczu pokonała Ghanę 3:2, a Cristiano Ronaldo został pierwszym piłkarzem w historii, który strzelał gole na pięciu mundialach[15]. W kolejnym spotkaniu Portugalia wygrała 2:0 z Urugwajem i zapewniła sobie awans do 1/8 finału. W ostatnim meczu grupowym, występując w rezerwowym składzie, przegrała 1:2 z Koreą Południową, ale zachowała pierwsze miejsce w grupie.
W 1/8 finału Portugalia rozbiłaSzwajcarię 6:1, a hat-trickiem popisał sięGonçalo Ramos. W ćwierćfinale przegrała 0:1 zMarokiem, mimo wielu okazji bramkowych. Kilka dni po odpadnięciu z turnieju ogłoszono zakończenie pracyFernando Santosa jako selekcjonera.
Weliminacjach do Euro 2024 Portugalia trafiła do grupy J zBośnią i Hercegowiną,Islandią,Luksemburgiem,Słowacją iLiechtensteinem[16]. Zespół prowadzony przezRoberto Martíneza wygrał wszystkie 10 spotkań, ustanawiając nowy rekord bramkowy w historii swoich eliminacji. Wysoko wygrywał m.in. 6:0 z Luksemburgiem na wyjeździe czy 9:0 u siebie co było najwyższym zwycięstwem w dziejach portugalskiej reprezentacji. Cristiano Ronaldo został w tym czasie rekordzistą pod względem liczby występów i strzelił kilka kluczowych goli, w tym w swoim 200. meczu dla kadry.
NaEuro 2024 Portugalia rozpoczęła od zwycięstwa 2:1 nadCzechami[17], zapewnionego golemFrancisco Conceição w doliczonym czasie gry. W kolejnym meczu drużyna wygrała 3:0 zTurcją po spokojnym i kontrolowanym występie. Trzecie spotkanie, rozgrywane w rezerwowym składzie, zakończyło się niespodziewaną porażką 0:2 zGruzją, choć nie wpłynęło to na pierwsze miejsce w grupie. W 1/8 finału Portugalia po bezbramkowym remisie zeSłowenią awansowała po serii rzutów karnych, w którejDiogo Costa obronił wszystkie trzy strzały rywali[18]. W ćwierćfinale rywalem byłaFrancja. Po kolejnym bezbramkowym meczu decydowały rzuty karne tym razemJoão Félix trafił w słupek, a Portugalczycy pożegnali się z turniejem[19]. Kilka tygodni po zakończeniu mistrzostwPepe ogłosił zakończenie kariery reprezentacyjnej, kończąc ją z dorobkiem 141 występów[20].
