Rajder – określenieokrętów używanych w trakcie wojny jakokorsarskie[1], do zwalczania i dezorganizowania żeglugi nieprzyjaciela na jego liniach komunikacyjnych (działania rajderskie lub krążownicze). Nie można w tym wypadku mówić o jakiejś klasie okrętów. Słowo „rajder” określa przeznaczenie okrętu w danej chwili i nie determinuje żadnego z parametrów bojowych okrętu.
Rajdery znane były od dawnych czasów[od kiedy?], lecz nazwa ta zaczęła być używana w obecnym znaczeniu w okresieI wojny światowej, gdy cesarska flota niemiecka (Kaiserliche Marine) wystawiła do służby okręty nawodne mające za zadanie zwalczanie brytyjskiej żeglugi (zniem.Raider).
Koncepcja wojny rajderskiej została opracowana pod koniecXIX wieku przez francuską„młodą szkołę”[potrzebny przypis], jako środek do wyrównania przewagi floty brytyjskiej w ewentualnej wojnie. Zamiast stawiać czoła silnej flocie brytyjskiej w walnej bitwie, koncepcja ta zakładała odcięcie Imperium Brytyjskiego od zaopatrzenia w surowce oraz przecięcie jego szlaków komunikacyjnych z koloniami przez okręty – rajdery. W tym celu też opracowano koncepcjękrążownika pancernego, jako szybkiego okrętu o dużym zasięgu, służącego do takich działań[potrzebny przypis].
Intensywnie rajdery zaczęły być używane[potrzebny przypis] podczaswojny rosyjsko-japońskiej 1904, w czasie której władywostocki zespółkrążowników prowadził działania przeciw żegludze japońskiej naMorzu Japońskim (bitwa pod Ulsan).
W okresieI wojny światowej działania rajderskie prowadzili Niemcy[potrzebny przypis]. Do zwalczania żeglugi używali okrętów klasycznych orazkrążowników pomocniczych, czyli kilkunastu odpowiednio przebudowanychstatków pasażerskich lub statków handlowych, które uzbrojono i dano im odpowiednie maskowanie. Miały za zadanie uzupełniaćU-booty w ich działaniach, nie odniosły jednak wielkich sukcesów[według kogo?]. Nietypowym, lecz skutecznym rajderem byłżaglowiecSMS Seeadler, który w czasie jedynego rejsu zatopił 14 statków[1].
Najbardziej znane[według kogo?] rajdery I wojny spośród okrętów wojennych tokrążowniki lekkie:SMS „Emden”, który w ciągu swojej niedługiej kariery na Oceanie Indyjskim zatopił lub zdobył 23 statki, a zatopiony został 9 listopada 1914 przez krążownikHMAS Sydney, oraz krążownikSMS „Dresden”.
Największy rozmach[według kogo?] w działaniach rajderów przypada na okresII wojny światowej.Kriegsmarine, za pomysłemwielkiego admirałaEricha Raedera[potrzebny przypis], wystawiła do działań korsarskich nie tylko kilkanaściekrążowników pomocniczych, ale i klasyczne duże okręty. Jako rajdery Niemcy wykorzystalipancerniki kieszonkowe – przykładem jest rajd„Admirala Grafa Spee” na Oceanie Atlantyckim, zakończony jego samozatopieniem pobitwie u ujścia La Platy z angielskimikrążownikami. Były też rajdy bardziej udane, jak rajd pancernika kieszonkowego „Admiral Scheer”, czy zespołu pancerników„Scharnhorst” i„Gneisenau”.
Najbardziej znanym[według kogo?] jest jednak nieudany wypad niemieckiego pancernika „Bismarck”, zakończony jego zatopieniem przez ścigające go okręty brytyjskie.