Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, tuż przy granicy zCzechami, na skraju Obniżenia Prudnickiego. Należy doEuroregionu Pradziad[8]. Leży na terenieNadleśnictwa Prudnik (obrębPrudnik)[9]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Osobłoga. Na południowy zachód od miejscowości znajduje się ujście rzekiPrudnik do Osobłogi, w pobliżu tak zwanej „czeskiej tamy”[10].
W Racławicach Śląskich panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Racławic Śląskich wynoszą 623 mm. Dominują wiatry zachodnie[11].
Nazwa wsi miała pochodzeniesłowiańskie. Ma ona wywodzić się od jej założyciela, Czecha o imieniu Racław lub Razlav. Wieś nazywana byłaRaßlawicz major (Racławice Wielkie). Niemiecka nazwaRassilwicz pojawia się po raz pierwszy w 1417. W 1531 wieś nazywanoRaßlawitz teutonicalis (Racławice Niemieckie), natomiast w 1534 używana była niemiecka nazwaDeutsch Rasselwitz, która przetrwała do 1945[12].
WSpisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwąRacławice[13]. 12 listopada 1946 nadano miejscowości nazwęRacławice Śląskie[14].
W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach:Insuper nostram uillam Razlawiz (1252),Rasslawicz (1317),Raszlawicz, Rasslawicz (1319),Raslawicz (1371),Major Rasslawicz (1387),Rassilwicz (1408),Raslawicz (1409),Raslawicz (1447),Raslawicz teutonicalis (1531),Deutsch Raselwitz (1534),Rasselwitz (1571),Ratzlawitz (1580),Deutsch Rasslawitz (1635),in villa Deutsch-Rasselwitz (1679),ex pago Teutonicali Raslaviensi (1686),postea Teuto-Raslavitii (1687),in pago Deutsch-Rosslawitz (1687),Teutsch Raslwitz (1736),Deutsch Raschelwitz (1743),Deutsch-Raßelwitz (1784),Rasselwitz, Deutsch- (1845),Racławice Niemieckie, niem. Rasselwitz deutsch (1888),Racławice – Deutsch Rasselwitz (1939),Deutsch Rasselwitz – Racławice Śląskie, -ic, racławicki (1946),Racławice Śląskie, -wic, -kich (1982)[15].
Według sołtysa racławickiego Mykuschiusa Sedlnitzky’ego, wzmiankowanego w dokumencie księżnej opolskiej i pani naGłogówkuEufemii z 1417, osada słowiańska o nazwie Razlawiz została zniszczona w latach 1240–1241 przezMongołów wycofujących się spodLegnicy w kierunkuBramy Morawskiej, a w latach 1241–1252 została zasiedlona na prawie niemieckim na zlecenie biskupa Bruna ze Schauenburga. W 1337 król czeskiJan Luksemburski przekazał ziemię prudnicką księciu niemodlińskiemuBolesławowi Pierworodnemu[17]. Proboszcz Johannes z Racławic Śląskich wzmiankowany jest w 1371, co oznacza, że już wtedy stał tu kościół[18]. W XV wieku wieś znalazła się w granicachksięstwa głogówecko-prudnickiego[19]. Według urbarza z 1534, w Racławicach Śląskich były 84 łany dziedziczne, co wskazuje na to, że w czasie lokacji znajdowały się tutaj 84 gospodarstwa chłopskie[12].
Pieczęć Racławic Śląskich (1723)
W czasiewojny trzydziestoletniej przez Racławice Śląskie wielokrotnie przechodziły szwedzkie wojska, które dręczyły mieszkańców m.in. paląc domy i żądając wyżywienia[20]. Około 1643 roku (niemieckie kroniki błędnie podają rok 1633) na pagórku znajdującym się na granicy Racławic Śląskich,Laskowic orazSlezskich Pavlovic, w miejscu, gdzie według legendy pochowany został szwedzki oficer, wzniesiona została trójboczna kolumna o wysokości 4,5 m nazywana „Szwedzkim Słupem”, odrestaurowana w 2001[21].
Racławice Śląskie (T. Rashwitz) wśród miejscowościziemi prudnickiej na polskojęzycznej mapie z 1772
Na podstawie karolińskiego katastru z 1723, w Racławicach Śląskich było 57 chłopów, 37 zagrodników i 15 chałupników na błoniach. Sołtys hodował 72 owce, 7 krów i 2 maciory, zaś chłopi hodowali razem 1146 owiec, 173 krowy i 56 macior, a pozostali mieszkańcy 76 krów i 3 maciory. Do 1742 wieś należała dopowiatu sądowego głogóweckiego wMonarchii Habsburgów[22]. PoI wojnie śląskiej znalazła się w granicachKrólestwa Prus i weszła w składpowiatu prudnickiego wprowincji Śląsk[23]. Z mapy wojennej królaFryderyka Wielkiego z 1753 wynika, że we wsi było 112 koni. Na wiosnę 1789 roku rozpoczęto budowę nowego kościoła[24].
Pieczęć Racławic Śląskich (1897)
Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu na kartuszu lemiesz pługa w pas, nad nim ostrze kosy w pas, po prawej stronie kartusza G, po lewej stronie kartusza S, pod literami rośliny, a w otoku napis:DEUTSCH-RASSELWITZ / NEUSTÄDTER KREIS (pol.Racławice Śląskie / Powiat Prudnicki)[25]. Proboszcz Karl Hauschke założył w 1876 nowy cmentarz[24]. W tym samym roku w Racławicach Śląskich została otwartastacja kolejowa znajdująca się na trasieKatowice–Legnica.Pierwszy kamienny most kolejowy w Racławicach zbudowany w 1875 runął 28 lat później, w wynikupowodzi w 1903.Obecna, stalowa konstrukcja, została wykonana w 1904[26].
Zniszczony most kolejowy nad Osobłogą
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 2931 mieszkańców Racławic Śląskich 2862 posługiwało sięjęzykiem niemieckim, 50językiem polskim, a 19 było dwujęzycznych[27]. PoI wojnie światowej w Racławicach Śląskich, na skrzyżowaniu dróg doPrudnika,Głogówka iGłubczyc, powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas wojny[28].
W 1921 w zasięguplebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko częśćpowiatu prudnickiego. Racławice Śląskie znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[29]. Do głosowania uprawnionych było w Racławicach Śląskich 2530 osób, z czego 1635, ok. 64,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 1580, ok. 62,5% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 2496 głosów (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 2491 (ok. 99,8%) ważne; za Niemcami głosowało 2476 osób (ok. 99,2%), a za Polską 15 osób (ok. 0,6%)[30]. W Racławicach Śląskich działało przejście graniczne na czas głosowania[31]. W nocy 3 maja 1921 roku, na początkuIII powstania śląskiego w ramachakcji „mosty” przeprowadzonej przezgrupę Wawelberg pięcioosobowy zespół powstańczy pod dowództwem pchor. Józefa Sibera podjął próbę wysadzenia mostu kolejowego w Racławicach Śląskich. Ładunek wybuchowy umieszczony przez powstańców eksplodował powodując uszkodzenia, ale konstrukcja nie zawaliła się. Część oddziału została po incydencie złapana, ale z braku dowodów wypuszczono ich na wolność[26]. W okresie III powstania śląskiego, Racławice Śląskie były jednym z miejsc zakwaterowania członkówFreikorpsu „Oberland”, którzy 11 maja 1921 przybyli do Prudnika zBawarii[32]. We wsi utworzono lokalny oddział Prudnickiej Powiatowej Kasy Oszczędności[33].
W okresieII wojny światowej w Racławicach Śląskich pracowalirobotnicy przymusowi z Polski, m.in. z miejscowości:Goleszów,Poręba,Dąbrowa Górnicza,Dobrogościce,Zagórze,Myszków,Cieszyn,Sopotnia Wielka,Czeladź iSosnowiec[34]. W styczniu 1945 przez Racławice Śląskie przeszły kolumny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. W toku tzw. „marszu śmierci” wiele osób zmarło lub zostało zamordowanych przez Niemców. Na trasie między Racławicami Śląskimi i Laskowicami w ciągu jednego dnia zastrzelono 10 więźniów[35]. W wyniku działań wojennych zginęło 231 żołnierzy z Racławic Śląskich, a także 161 cywilów[36]. W marcu 1945 wieś była jedną z miejscowości powiatu prudnickiego, które zostały przystosowane przez Niemców do obrony przedArmią Czerwoną. Została ona otoczona rowem[37]. Zajęli ją zmierzający do Prudnika żołnierze1 Frontu Ukraińskiego[38]. Zabudowa miejscowości została zniszczona w 30%[39].
Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[40]. Wówczas w Racławicach Śląskich rozpoczęło się wysiedlanie ludności niemieckiej i napływ ludności polskiej z centralnej i wschodniej Polski (Kresów Wschodnich). W większości byli to mieszkańcy miast:Rożyszcze iHorodenka oraz wsi:Baranówka,Kozowa iKozówka. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód 27 czerwca 1946[41].
W Racławicach Śląskich znajdował się posterunekMilicji Obywatelskiej[44]. W 1946 w Racławicach Śląskich znajdowała się siedziba jednego z okręgów sanitarnych Powiatowego Urzędu Zdrowia w Prudniku[45]. W 1950 dyrektorstwoszpitala w Prudniku utworzyło izbę porodową w Racławicach Śląskich[46]. W latach 60. XX wieku wzniesiono nowy budynek szkoły, a w latach 70. powstała spółdzielnia rolnicza i kino[47].
Tablica z herbem wsi
Racławice Śląskie, szczególnie dolna część wsi, ucierpiały w wynikupowodzi tysiąclecia w lipcu 1997. Zamknięta została droga doKlisina. 7 lipca lokalne jednostki OSP oraz zawodowa straż pożarna z Prudnika iStrzelec Opolskich prowadziły ewakuację mieszkańców i zwierząt. Do pomocy sprowadzonoamfibię z jednostki wojskowej wBrzegu[48]. W 1998 Racławice Śląskie przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[49]. 22 lutego 2019 na placu szkolnym w Racławicach Śląskich odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary marszu śmierci z 1945[50].
Uchwałą z 21 grudnia 2020 Rady Miejskiej Głogówka wyznaczono na terenie gminy Głogówek aglomerację Głogówek o równoważnej liczbie mieszkańców 8057 oraz zlokalizowaną na terenie miejscowości: Głogówek,Dzierżysławice,Mochów, Racławice Śląskie,Rzepcze z oczyszczalnią ścieków w Głogówku[51].
Podczaspowodzi we wrześniu 2024 przez rzekę Osobłoga oraz potok Prega zostały zalane ulice Ogrodowa, Zwycięstwa, Głubczycka, Konopnickiej, a także boisko. Mieszkańcy zostali pozbawieni bieżącej wody pitnej[52]. Zniszczony został odcinek drogi do Klisina[53].
Głaz XX-lecia Polski Ludowej – pamiątkowy głaz na początku wsi, przy ul. Prudnickiej, naprzeciwko domu nr 47. Na głazie inskrypcja: „Dla uczczenia 20 lecia Polski Ludowej 20 dębów koło ZBOWiD Racławice Śląskie”[64].
Pomnik w hołdzie ofiarom II wojny światowej – pomnik na placu przykościelnym, upamiętniający ofiary II wojny światowej[65].
Pomnik ofiar marszu śmierci – pomnik na placu przed szkołą podstawową w Racławicach Śląskich, powstały w 2019 jako upamiętnienie więźniów obozuAuschwitz-Birkenau, którzy stracili życie podczas marszu śmierci w okolicy wsi w styczniu 1945[66].
Obiekty nieistniejące
Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik na skrzyżowaniu dróg w Racławicach Śląskich, powstały między rokiem 1919 i 1922 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Na pomniku znajdował się orzeł, a na jego bokach wyrzeźbionoKrzyż Żelazny. Został przewrócony po II wojnie światowej[28].
We wsi znajdują się m.in. placówki handlowe sieci:Dino Polska[67],Lewiatan,Euro Sklep. Znajdowała się tu również filia Banku Spółdzielczego w Głogówku, która ostatecznie została zlikwidowana we wrześniu 2020 roku[68].
Racławice Śląskie wraz z całą gminą Głogówek podlegają pod inspektoratZUS w Prudniku[69].
W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują siędrogi powiatowe: nr 1203O relacji Racławice Śląskie – stacja kolejowa Racławice Śląskie oraz nr 1209O relacji Mochów – Dzierżysławice – Racławice Śląskie[70].
Racławice Śląskie posiadają połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głubczycami,Głuchołazami,Kędzierzynem-Koźlem, Klisinem, Prudnikiem. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – „Racławice Śląskie”, „Racławice Śl. I”, „Racławice Śl. Kościół”[71].
Linia kolejowa nr 137 relacjiKatowice –Legnica, zwana magistralą podsudecką, została doprowadzona do Racławic Śląskich w 1876[73]. Połączyła ona uprzemysłowione miastaPrzedgórza Sudeckiego z kopalniami Górnego Śląska[74]. Została zaliczona do linii pierwszorzędnych o najważniejszym znaczeniu państwowym[75].
W 1876 otwarta zostałalinia kolejowa nr 294 łącząca Racławice Śląskie z Głubczycami. W 2000 zawieszono ruch pasażerski na linii, a w 2006 ruch towarowy[76].
Przy ul. Prudnickiej znajduje się Dom Ludowy, służący mieszkańcom do organizacji zabaw, spotkań rodzinnych i uroczystości wiejskich. W budynku przedszkola mieści się biblioteka publiczna[79]. Działa tu m.in. Koło Gospodyń Wiejskich, Grupa Odnowy Wsi, Stowarzyszenie Racławicka Orkiestra Dęta, Stowarzyszenie Miłośników Kolei i Koło Pszczelarskie[80]. W 2013 we wsi odbyły siędożynki wojewódzkie[81].
Co roku w czerwcu na stacji w Racławicach Śląskich odbywa się piknik kolejowy „Koleją po pograniczu polsko-czeskim”[82]. W lutym 2020 na stacji nagrywano reklamę piwaTyskie[83]. W dniach 19 i 20 czerwca 2023 na terenie stacji kolejowej kręcono zdjęcia do filmuSami swoi. Początek. Dworzec w Racławicach Śląskich zagrał dworzec wTrembowli w scenachwywózek na Sybir i repatriacji naZiemie Zachodnie. W filmie wystąpili statyści z Racławic Śląskich[84].
W szkole podstawowej w Racławicach Śląskich swoją siedzibę ma Obwodowa Komisja Wyborcza, do której należy sołectwo Racławice Śląskie. Wreferendum w 2003 mieszkańcy Racławic Śląskich opowiedzieli się za przystąpieniem Polski doUnii Europejskiej[92].
W Racławicach Śląskich, przy ul. Zwycięstwa 60, znajduje się przychodnia lekarska, w której usługi medyczne świadczy firma Optima Medycyna[107]. Przy ul. Zwycięstwa 34 znajduje się Ośrodek Rehabilitacji i Opieki Psychiatrycznej, działający od 1997. Do 1999 stanowił filię Domu Pomocy Społecznej w Prudniku, następnie przekształcony w samodzielną jednostkę organizacyjną, podległą powiatowi prudnickiemu[108].
↑Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑AndrzejA.DereńAndrzejA.,XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17,ISSN1231-904X.
↑AntoniA.WeigtAntoniA.,Nie była to łatwa praca, „Głos Włókniarza”, Opole: Opolskie Wydawnictwo Prasowe, 15 grudnia 1987, s. 8.
↑Organizacja służby zdrowia w powiecie, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 stycznia 1946, s. 5.
↑AdamA.KasprowiczAdamA.,Miałem pełne ręce roboty, „Głos Włókniarza”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 538, Prudnik: Samorząd Robotniczego PZPB, 1 maja 1985, s. 9.
↑Po powodzi, „Życie Głogówka”, Ryszard Nowak – redaktor naczelny, 9 (22), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks” na zlecenie Urzędu Miejskiego, sierpień 1997, s. 1–3,ISSN1425-9591.
↑Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10,ISSN1231-904X.
↑JanuszJ.StefankoJanuszJ.,DamianD.WicherDamianD.,Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19,ISSN1231-904X.
↑Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
↑PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].
Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020.ISBN 978-83-954314-5-6.
50°18′44″N 17°46′28″E/50,312222 17,774444[1]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Osobny artykuł:Przejście graniczne Racławice Śląskie-Osoblaha.
Trasa rowerowa PTTK nr 34-n:Głogówek –Mochów –Dzierżysławice – Racławice Śląskie
.svg)
_i_CUKMANTL_1934_300dpi.jpg){kind=link}