Quendi (qya.Mówiący) – określenie wszystkichelfów w stworzonej przezJ.R.R. Tolkienamitologii Śródziemia.
Biogramy elfów zostały przedstawione w artykułachLista Calaquendich orazlista Sindarów i Moriquendich.
Elfowie zostali powołani do istnienia w trzecim temacieAinulindalë. Pojawili się w Śródziemiu nad zatokąCuiviénen podczasLat Drzew, gdy nad Śródziemiem świeciły tylko gwiazdy. Byli pierwszymi, przedludźmi,Dziećmi Iluvatara naArdzie i z tego powodu nazywani byli Pierworodnymi.
Byli jedną z najpotężniejszych ras Ardy. Osiągnąwszy dorosłość praktycznie nie starzeli się, dzięki czemu mogli żyć wiecznie, lecz wielu z nich ginęło, np. w walce. Cenili piękno w różnych jego przejawach – zajmowali się poezją i śpiewem, tworzyli klejnoty i wspaniałe miasta.
Posługiwali się m.in.quenyą isindarinem, które zapisywalisarati,tengwarem lubcirthem.
Wkrótce po przebudzeniu spotkał ich i pokochałValarOromë. Elfowie jednak podchodzili do Oromego z nieufnością, gdyżMelkor wcześniej jako Czarny Jeździec uprowadzał ich i upadlał, a w ten sposób wyhodował rasęorków.
Gdy Oromë zaprosił ich w imieniu Valarów doAmanu, by chronić ich przed wpływami Melkora, rozpoczęła sięWielka Wędrówka, która była jednocześnie początkiem procesu rozpadurasy elfów na poszczególneszczepy. Ci którzy podjęli wędrówkę zwani byli Eldarami, natomiast ci którzy pozostali – Avarimi (qya.Opornymi).
W wyniku utworzeniaOstatniego Sojuszu wspólnie z ludźmi pokonaliSaurona. WeWładcy Pierścieni ostatni z władców elfów opuszczają Śródziemie i odpływają doEldamaru tzw.Prostą Drogą.
Ci, którzy podjęli wyzwanie Wielkiej Wędrówki, to Eldarowie, pozostali zaś – Elfy Oporne (Avari). Część Eldarów nie doszła do Valinoru, a stanowił ich trzon Telerich. Eldarowie, którzy zostali na zawsze w Valinorze, to Vanyarowie. Ci, którzy go opuścili, to Ñoldorowie, a ci, którzy przybyli do Valinoru najpóźniej, to Falmari, część Telerich. Byli oni nazywani Elfami Światła (Calaquendimi). Teleri, którzy nie dotarli do Valinoru podzielili się na Sindarów i Nandorów. Nazywani byli razem z Avarimi Elfami Ciemności (Moriquendimi).
Qya.Niechętni. Jeden z pierwotnych szczepów elfów, którzy obudzili się na brzegach jeziora Cuiviénen. W odróżnieniu od Eldarów nie podjęli oni wędrówki za Oromem na Zachód.
Wielu spośród Avarich zginęło w walkach z Melkorem i jego sługami, a wielu zdołał uprowadzić, stopniowo upodlając ich i zmieniając w orków. Czyn ten był uważany za najgorszą zbrodnię Melkora.
Avari, razem z tymi Eldarami, którzy nie ukończyli Wędrówki do Amanu i nigdy nie widzieli światła rzucanego przezDrzewa Valinoru, zwani byli z tego powoduMoriquendi.
WThe War of the Jewels podane są nazwy sześciu plemion Avarich, kognaty Quendich:Kindi,Cuind,Hwenti,Windan,Kinn-lai,Penni. Są to jedyne pewne słowa w avarinie, języku Avarich, w opublikowanych materiałach o Śródziemiu.
Qya.Lud gwiazd. Początkowo termin ten, nadany przez Oromego przy znalezieniu pierwszych elfów, oznaczał wszystkich Pierworodnych, lecz z czasem został zawężony do trzech plemion, które uczestniczyły w Wielkiej Wędrówce. Elfów, którzy nie chcieli uczestniczyć w Wielkiej Wędrówce, nazwano Avarimi.
Eldarowie nazywani też byliElfami Wysokiego Rodu,Ludem Gwiazd iLudem Wielkiej Wędrówki.
Qya.Elfowie Światła. Są to trzy szczepy Eldarów, które dotarły wcześniej lub później do Amanu (nazywani z tego powodu takżeAmanyar), gdy jeszcze kwitły nad nim Drzewa Valinoru. Należą do nich Vanyarowie i Ñoldorowie, a także ci Teleri, którzy przekroczyli Belegaer.
Król Telerich,Elwë, również był zaliczany do Calaquendich, gdyż był posłem do Amanu przed Wielką Wędrówką, choć później pozostał w Beleriandzie.
Qya.Elfowie Zieloni. Był to szczep elfów, który pod przewodnictwemDenethora odłączył się od Nandorów i osiadł wOssiriandzie. Zostali nazwani Laiquendimi, ponieważ nosili ubrania koloru liści. Po śmierci swojego wodza w bitwie z orkami nie wybrali kolejnego króla. Stali się odtąd bardzo ostrożni i żyli w ukryciu, nie walcząc więcej w otwartym polu.
Są to szczepy elfów, które nie rozpoczęły lub nie ukończyły Wielkiej Wędrówki do Amanu i były nazywane z tego powodu takżeÚmanyar.
Jest to część Telerich, która nie ukończyła Wielkiej Wędrówki do Amanu. Odmówili oni przekroczeniaGór Mglistych i osiedlili się w dolinieAnduiny.
Wiele lat później grupa Nandorów pod przywództwem Denethora przekroczyłaGóry Błękitne i osiedliła się w Ossiriandzie. Kraina, którą zamieszkali od tej pory nazywała sięLindon, a sama grupa została nazwana Laiquendimi.
Ñoldorowie byli drugim hufcem Eldarów w wędrówce z Cuiviénen do Amanu, prowadzonym przezFinwego. Nazwa (l. poj.Ñoldo[1], wsindarinieGolodh) znaczyMądrzy, lecz w sensie posiadania wiedzy, nie zaś rozsądku i rozwagi. Królem Ñoldorów w Amanie był Finwë.
Najbardziej zaprzyjaźnieni byli zAulem, od którego nauczyli się wiele o obróbce kamienia ikruszców (dzięki temu Aulë zyskał mianoPrzyjaciela Ñoldorów). Dzięki przekazanej im wiedzy zasłynęli jako najbieglejsi wśród elfów w rozmaitych umiejętnościach; na swój sposób, na miarę otrzymanych odIlúvatara darów, niejedno dodali do tego, czego ich Aulë nauczył. Kochali się bowiem w kunszcie mowy i pisma, w ozdobnych haftach, rysunkach i rzeźbie. Ñoldorowie też pierwsi opanowali tajniki szlifowania szlachetnych kamieni i wytwarzali przepiękne klejnoty; najpiękniejszymi z ich dzieł byłySilmarile, wykute przezFëanora.
Zwierzchnictwo nad Ñoldorami sprawowali przywódcyRodu Finwego, noszący tytułNajwyższych Królów Ñoldorów (ang.High King of the Noldor).
Pierwszym Najwyższym Królem był Finwë, który został wybrany przezOromego, by zobaczyćAman, a następnie przewodził hufcowi Ñoldorów w drodze zCuiviénen do Amanu i tam został ich władcą. Zginął zabity przezMorgotha wFormenos, a jego następcą został jego najstarszy syn,Fëanor.
Fëanor doprowadził do buntu Ñoldorów iwyprowadził ich z Valinoru z powrotem do Śródziemia. Część Ñoldorów, zniechęcona przezBratobójstwo wAlqualondë, zawróciła jednak i pozostała wTirionie pod zwierzchnictwem młodszego z przyrodnich braci Fëanora,Finarfina, który przyjął tytuł Najwyższego Króla Ñoldorów w Amanie (w odróżnieniu od Najwyższych Królów Ñoldorów w Śródziemiu).
Fëanor zginął jeszcze przed nastaniemLat Słońca po bitwieDagor-nuin-Giliath. Po jego śmierci najstarszy jego synMaedhros w imieniu swoim i swoich braci zrzekł się zwierzchnictwa nad Ñoldorami. Najwyższym Królem Ñoldorów w Śródziemiu okrzyknięty został starszy z przyrodnich braci Fëanora,Fingolfin. Władca ten zginął w pojedynku z Morgothem w czasie bitwyDagor Bragollach, a jego następcą został jego syn,Fingon. Po śmierci Fingona w bitwieNirnaeth Arnoediad Najwyższym Królem został jego młodszy brat,Turgon. Poniósł on śmierć w czasie upadkuGondolinu.
Kolejnym, ostatnim już Najwyższym Królem zostałGil-galad, syn Fingona (w późniejszych tekstach Tolkien uczynił go synemOrodretha, bratankiemFinroda iGaladrieli). Przeżył onWojnę Gniewu i koniec Pierwszej Ery, a następnie panował przez całąDrugą Erę. Zginął w bitwie na stokachOrodruiny w czasie wojnyOstatniego Sojuszu zSauronem w 3441 DE.
Po jego śmierci, wTrzeciej Erze za zwierzchnika Ñoldorów i wszystkichEldarów uchodziłaGaladriela, córka Finarfina, ostatnia przedstawicielka Rodu Finwego w Śródziemiu. Nie używała ona jednak tytułu Najwyższej Królowej Ñoldorów. Odpłynęła zaMorze w 1 rokuCzwartej Ery razem z pozostałymi powiernikamiPierścieni.
Qya.Elfowie Szarzy. Są odłamem Telerich, którzy podróżując z innymi elfami na zachód pozostali w Beleriandzie, a nie popłynęli za Morze. Niektórzy poszukiwali tam swojego króla – Elwego – a pozostali zostali przekonani do pozostania przezMajaraOssego.
Jeszcze przed powrotem Ñoldorów do Śródziemia zamieszkiwali większość terenów Beleriandu. Wszyscy spośród nich uznawali za najwyższego króla Elwego Thingola. Mieli dwa królestwa:Doriath, rządzone przez Thingola iFalas, pod rządamiCírdana. Przez dwa wieki żyli w spokoju, lecz w ostatnim wiekuLat Drzew zło na wschód odGór Błękitnych zaczęło nękać Sindarów. Dopiero wtedy uznali za konieczne posiadanie broni. Rozwinął się handel z krasnoludami zNogrodu i Belegostu, a także rzemiosło kuźnicze.
Qya.Ci, którzy przypłynęli ostatni. Był to jeden z trzech szczepów Eldarów, które wyruszyły do Amanu znad jeziora Cuiviénen. Teleri wyruszyli w Wielką Wędrówkę jako ostatni i ich hufiec był najliczniejszy. Początkowo Telerimi dowodziłElwë, który jako jeden z pierwszych z elfów wraz zIngwem iFinwem odwiedził Aman.
W trakcie wędrówki część Telerich przestraszyła się wielkich czarnych chmur, kłębiących się nadUtumno i zawróciła z obranej drogi. Pierwszy większy rozłam miał miejsce, kiedy Teleri dotarli do brzegówAnduiny. Wówczas część Eldarów pod wodząLenwego postanowiła ruszyć na południe. Elfów tych nazywa się Nandorami. Po przekroczeniu Anduiny niektórzy Eldarowie ociągali się z przeprawą przezGóry Mgliste, aż w końcu udali się na południe, by dołączyć do Nandorów. Reszta Telerich przeprawiła się przez góry i bez większych problemów dotarła doBeleriandu. Udali się do ujściaSirionu, by tam oczekiwać wyspy, na której będą mogli przeprawić się do Amanu.
Ossë i jego żonaUinena często ich odwiedzali i zaprzyjaźnili się z nimi. Ossë siedząc na skale tuż obok krawędzi lądu przemawiał do nich i od niego Teleri nauczyli się wszystkiego, co trzeba wiedzieć o morzu i o muzyce morza. Od początku lubili wodę i umieli śpiewać piękniej niż inne elfy, lecz dzięki przyjaźni z Ossëm zawartej w Beleriandzie rozmiłowali się w morzu, a w ich pieśniach słychać było szum fal bijących o brzegi.
KiedyUlmo dał się ubłagać Ñoldorom i ich królowiFinwemu, którzy cierpieli z powodu długiej rozłąki z przyjaciółmi i prosili, aby przywiódł Telerich do Amanu, jeśli się na to zgodzą. Większość Telerich rzeczywiście tego pragnęła, lecz Ossë bardzo się zmartwił, gdy Ulmo wrócił na wybrzeże Beleriandu, żeby ich zabrać do Valinoru. Ossë bowiem, który się opiekował morzami Śródziemia i brzegami Bliższych Ziem żałował, że jego dziedzina nie będzie rozbrzmiewała głosami Telerich. Część ich zdołał skłonić do pozostania i tych znano później pod mianemFalathrimów, czyli elfów z wybrzeża, zamieszkujących przystanie Brithombar iEglarest, pierwszych w Śródziemiu żeglarzy i szkutników. Władcą ich byłCírdan, Budowniczy Okrętów. Ponadto podczas postoju w pobliżu lasuNan Elmoth Elwë udał się na spacer i na leśnej polance ujrzałMelianę z roduMajarów. Zakochał się w niej ze wzajemnością i nie chciał wrócić do swojego plemienia. Kiedy Teleri nie mogli odnaleźć swojego przywódcy część z nich odmówiła dalszej wędrówki i przybrali imię Eglath, opuszczonego ludu i oddaliła się od morza, gdyż wzbudzało w nich smutek. Po powrocie Elwego nazwali się Sindarami, elfami szarymi. Ci z Telerich, którzy popłynęli na wyspie do Amanu wybrali na swojego przywódcęOlwego, brata Elwego.
Tymczasem podróżujący Teleri, słysząc zew Ossego, poprosili Ulma, aby przerwać podróż. Ulmo wysłuchał ich i pozwolił, żeby Osse przytwierdził wyspę do dna i zakorzenił ją w fundamentach morza. Ulmo zgodził się na to chętnie, bo rozumiał serca Telerich i podczas narady Valarów był przeciwny sprowadzeniu ich do Valinoru sądząc, że dla Quendich stosowniejszym miejscem jest Śródziemie. Valarowie na wieść o takim jego postępku byli niezadowoleni, a Finwe zasmucił się, że Teleri nie dopłynęli do Amanu, a jeszcze bardziej, że nie znaleźli Elwego, pojął bowiem, że nie zobaczy go już nigdy; chyba w Siedzibie Mandosa. Lecz wyspy nie ruszono z miejsca, na którym stała w ZatoceEldamaru; dano jej nazwęTol Eressëa, to znaczy Samotna Wyspa, i na niej zamieszkiwali Teleri tak, jak sami pragnęli: mając nad sobą gwiazdy niebios, a zarazem mając w zasięgu wzroku Aman i wybrzeża krainy nieśmiertelności; żyli długo w odosobnieniu na Samotnej Wyspie, toteż z czasem utworzyli własną mowę (Telerin), odmienną od języka Vanyarów i Ñoldorów. Aby Teleri mogli cieszyć się światłemDwóch Drzew Valarowie przebili w górachPelori przełęczCalaciryę.
Długie wieki spędzili na Tol Eressei, lecz z wolna serca ich się zmieniały i coraz silniej pociągało ich światło dosięgające poprzez morze Samotnej Wyspy. Dręczyła ich rozterka, bo kochali muzykę fal bijących o brzegi, a jednocześnie nękała ich tęsknota do współplemieńców i chęć poznania cudówValinoru; ostatecznie pragnienie światła zwyciężyło. Ulmo ulegając woli innych Valarów wyprawił do Telerich przyjaciela ich, Ossego, a ten, chociaż z żalem, nauczył ich sztuki budowania statków, w której nikt inny już ich nie prześcignął; gdy statki były gotowe, ofiarował im jako pożegnalny dar stado łabędzi o niezwykle mocnych skrzydłach. Ptaki te pociągnęły białe statki po bezwietrznym morzu i w ten sposób Teleri wreszcie, jako ostatni hufiec elfów, dopłynęli do Amanu i wyszli na brzeg Eldamaru. Tak Teleri dotarli do Amanu, gdzie założyli Łabędzią Przystań,Alqualondë, w której zamieszkali. Mogli do syta nacieszyć się światłemDwóch Drzew, chodząc po wyłożonych złotem ulicachValmaru i po kryształowych schodachTirionu na zielonym pagórkuTúna. Najczęściej jednak pływali na swoich śmigłych statkach po wodach Zatoki Eldamaru lub brodzili w przybrzeżnych falach, z głowami lśniącymi od blasku docierającego tutaj spoza gór. Ñoldorowie dali im mnóstwo klejnotów, opali, diamentów, jasnych kryształów, a Teleri rozsiali je po wybrzeżu i rozrzucili w płytkich przybrzeżnych jeziorkach; wyławiali też z morza mnóstwo pereł i zdobili nimi ściany swoich dworów a także pałace Olwego w Alqualonde, oświetlonym przez wiele latarni. Ci z Telerich, którzy ostatecznie dotarli do Amanu przybrali nazwę Falmari.
KiedyFëanor zbuntował się przeciwko Valarom i wraz ze swoim ludem postanowił opuścić Aman zwrócił się do Telerich, aby dołączyli się do nich i użyczyli im swoich statków. Teleri nie przystali na żadną z tych próśb. Wówczas Fëanor ogarnięty szaleńczym zapałem przeprowadził atak na Alqualondë. Wtedy podczasbratobójczej walki wielu Telerich zostało zabitych, ich statki zostały skradzione, a później spalone w miejscu zwanymLosgar.
Teleri nazywali sami siebie Lindarami (śpiewakami). Bywali nazywani również Nelyarami (trzecimi).
Qya.Piękni. Vanyarowie to obok Ñoldorów i Telerich jeden z elfickich szczepów, które zdecydowały się podążyć za Oromem na zachód do Amanu. Cieszyli się wielkimi względami Manwego i Vardy, którzy obdarzyli ich talentem do śpiewu i tańca. Ich przywódcą byłIngwë, uważany również za króla wszystkich elfów. Spędzili oni najmniej czasu na obszarze Śródziemia,ludzie mieli z nimi kontakt tylko raz – podczasWojny Gniewu, kiedy toMelkor został ostatecznie pokonany. Po wojnie wrócili do Valinoru i już nigdy nie opuścili Nieśmiertelnych Krain.
Szczególnie znana była nieprzeciętna uroda Vanyarów: uchodzili oni za niezwykle pięknych nawet wśród elfów (stąd nazwa plemienia), mieli wspaniałe, jasne, złociste włosy,jakby w ich sieci uwięziony został cały blask Laurelinu (epitet ten odnosi się wSilmarillionie doGaladrieli).
Byli nieufni w stosunku do obcych, niezwykle mądrzy, dalekowzroczni i powściągliwi. Gdy Morgoth zaczął po kryjomu buntować elfów w Valinorze przeciwko Valarom, przekonał do siebie dużą część Ñoldorów, udało mu się też omamićFëanora. Wiedział jednak, że Vanyarowie nie dadzą wiary jego kłamstwom, ponieważ poza światłem Drzew nie pragnęli oni niczego więcej.
WTrzeciej Erze zamieszkiwali królestwa rządzone przez znacznie mniej licznych Eldarów: były toLothlórien iLeśne Królestwo. Prawdopodobnie wędrowali także po wschodnichstepach Śródziemia.
Być może należeli do grupy Avarich, z którymi byli nie do odróżnienia (ponieważ nie uczestniczyli w Wielkiej Wędrówce). W ich zaś skład wchodzili Laiquendi oraz część Nandorów. Ich języki były daleko spokrewnione zsindarinem iquenyą.
Nazwa ta obejmowała wszystkich elfów zamieszkujących Lothlórien i w wolnym tłumaczeniu znaczyła w sindarinielud drzew, co odnosiło się do lasów porastających Lothlórien. Byli oni poddanymiGaladrieli, powierniczkiNenyi, iCeleborna.
Sin.lud-klejnotów-kowali zwani byli takżekowalami elfów. Wzmianki o nich pojawiają się wSilmarillionie,Drużynie Pierścienia iPowrocie króla.
Był to ñoldorski lud najlepszych (z wyjątkiemFëanora) kowali Śródziemia. Przybyli doEregionu zLindonu około 750 rokuDrugiej Ery pod wodząCelebrimbora, by pracować w pobliżu żyłymithrilu zKhazad-dûm. W ciągu swojej działalności nawiązali zRodem Durina największą przyjaźń między elfami akrasnoludami.
Od około 1200 roku nieznajomy nazywający siebieAnnatarem (będący początkowo sługąAulego) odwiedzał ich i udzielał im rad. Po około trzystu latach Gwaith-i-Mírdain rozpoczęli pod jego kierunkiem wykuwaniePierścieni Władzy. Gdy skończyli w roku 1590, wybuchła wojna między nimi a Sauronem spowodowana wykuciemJedynego Pierścienia. Większość kowali zginęła, a pozostali założyli siedzibę wRivendell. Prawdopodobnie to oni przekuli w 3018 rokuAndúrila dlaAragorna[2].
