Ptolemeusz IV Filopator (ur.246 lub238 p.n.e., zm. 204 p.n.e.) – czwarty władcaEgiptu z dynastiiPtolemeuszy, panował w latach221–204 p.n.e., synPtolemeusza III Euergetesa iBereniki II, mąż swojej siostryArsinoe III, z którą miał synaPtolemeusza V Epifanesa[1].
Jego wychowawcą był znany uczony i ówczesny kierownikBiblioteki AleksandryjskiejEratostenes. Sam władca był człowiekiem o szerokich zainteresowaniach, czego wyrazem jest choćby fakt napisania przez niego tragedii pt.Adonis (niezachowana). Na czasy panowania Ptolemeusza IV przypadł poważny kryzys ekonomiczny, którego początki zaobserwować można już za panowania jego ojca. Spowodowany był on przewartościowaniem monety srebrnej względem brązowej, a jego efektem było załamanie się sprawnie dotąd działającego trójmetalicznego systemu monetarnego.
Pierwsze lata panowania były wypełnione walką zSeleucydami oSyrię w ramachczwartej wojny syryjskiej (219-217 p.n.e.), zakończonej zwycięską dla Egiptubitwą pod Rafią i utrzymaniem egipskiego panowania wCelesyrii (Syria zFenicją).
Jego polityka wewnętrzna naznaczona była walką z opozycją (powstanie nubijskiego wodzaHorunnefera wTebaidzie) oraz stopniowo pogarszającą się sytuacją gospodarczą kraju. Duży wpływ na tego władcę mieli niektórzy dworzanie (Sosibios,Agatokles z Samos,metresa Agatokleja), którzy skupili w swoich rękach znaczną władzę. Pierwszy z nich stał sięszarą eminencją dworu i był odpowiedzialny za serię morderstw, które objęły członków rodziny panującej, m.in. matkę króla –Berenikę II oraz królewskiego brataMagasa.
Za pośrednictwem posłów brał udział w mediacjach pomiędzyRzymianami a królemmacedońskimFilipem[2]. Wojny i konflikty wewnętrzne za panowania tego władcy spowodowały przełom, który zapoczątkował zmierzch potęgi państwa Ptolemeuszy.
| Królewski Protokół |
|---|
| prenomen lubimię tronowe: |
|---|
|
| trl.: (Juaenneczeruimenechui Setepenptah Userkare Sechemanchenamon[3]) |
| tłum.: Dobroczynny Spadkobierca Bogów Wybrany przez Ptaha potężny siłą duszy Re Wszechmocne wcielenie Amona |
| nomen lubimię rodowe: |
|---|
|
| trl.: (Ptulmis Anchdżetmeriaast[3]) |
| tłum.: Ptolemeusz żyjący wiecznie ukochany przez Izydę |
Łącznie znane jest co najmniej siedem różnych wariantów tytułów, jakimi Ptolemeusz IV był honorowany w Egipcie[4]. Grecka tytulatura władcy brzmiałabasileus Ptolemaios IV Theos Philopator I - król Ptolemeusz Bóg Miłujący Ojca[3].
- ↑Walbank 1984 ↓, s. 482, 488.
- ↑Wojny macedońskie, [w:]Appian,Historia rzymska,LudwikL. Piotrowicz (tłum.), t. 1, Wrocław 1957, s. 205 .
- ↑abcKwiatkowski 2021 ↓, s. 1001.
- ↑Jürgen vonJ. Beckerath Jürgen vonJ.,Handbuch der ägyptischen Königsnamen, München ägyptologische Studien, Monachium: Deutscher Kunstverlag, 1984, s. 288-289,ISBN 978-3-422-00832-8 [dostęp 2023-05-27] (niem.).
- Tomasz Grabowski:Ostatni triumf Ptolemeuszy. Czwarta wojna syryjska (221–217 p.n.e.). Kraków: Historia Iagiellonica, 2010
- F.W. Walbank: The Cambridge ancient history, Volume 7, Part 1: The Hellenistic World. Wyd. 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1984.ISBN 0-521-23445-X.
- BogusławB. Kwiatkowski BogusławB.,Poczet faraonów. Życie. Legenda. Odkrycia, wyd. 2, Iskry, 2021,ISBN 978-83-244-1042-2 .
Od okresu predynastycznego do Pierwszego Przejściowego (przed ok. 3150–2133)
| Okres | |
|---|
Predynastyczny
(przed ok. 3150) | |
|---|
Wczesnodynastyczny
(ok. 3150–2686) | |
|---|
Stare Państwo
(ok. 2686–2181) | |
|---|
1. Przejściowy
(ok. 2181–2133) | | VII | - Neferkare (młodszy)
- Neferkare Nebi
- Dżedkare Szemai
- Neferkare Chendu
- Merienhor Neferkamin
- Nikare
- Neferkare Tereru
- Neferkahor
|
|---|
| VIII | - Uadżkare Pepisonbe
- Neferkamin Anu
- Kakare Ibi
- Neferkare
- Neferkauhor Kapuibi
- Neferirkare
|
|---|
| IX | - Meribre Cheti I
- Neferkare Nebkaure
- Cheti II
- Setut
|
|---|
| X | - Merihathor
- Neferkare
- Uachare Cheti III
- Merikare
- Nebkaure Cheti IV
|
|---|
|
|---|
Średnie Państwo i Drugi Okres Przejściowy (ok. 2133–1567)
Nowe Państwo i Trzeci Okres Przejściowy (ok. 1567–730)
Od Epoki Późnej do panowania rzymskiego (od 730)
