Nasięźrzałowe[3] (Ophioglossidae) –podklasaroślin, jedna z czterechlinii rozwojowych w obrębie klasypaprociPolypodiopsida, młodsza odskrzypowychEquisetidae, a starsza odstrzelichowychMarattiidae. Odpowiada psylotowymPsilotopsida wyróżnianym w niektórych systemach z początków XXI wieku w takim samym ujęciu[4][5]. Obejmuje dwamonotypowe rzędy współczesnenasięźrzałowceOphioglossales ipsylotowcePsilotales, z 12 rodzajami i ok. 129 gatunkami[2]. Rośliny te mają niemal kosmopolityczny zasięg (przy czym nasięźrzałowce są najbardziej zróżnicowane w strefach umiarkowanych i borealnych[4], a psylotowce koncentrują się wstrefie międzyzwrotnikowej)[6]. Ichgametofit rozwija się pod ziemią i jest bezzieleniowymmyko-heterotrofem, asporofit jest asymilującą rośliną naziemną (głównie u nasięźrzałowców) lubepifitem (głównie psylotowce)[7].
Znaczenie użytkowe jest ograniczone. Niektóre nasieźrzałowce wykorzystywane były jako rośliny lecznicze i jadalne. Zarodnikipsylota wykorzystywano naOceanii jako środek przeciw otarciom, a same rośliny uprawiano wJaponii początkowo jako święte, a współcześnie rozpowszechnione zostały jako ozdobne[6].
Gametofit rozwija się pod ziemią jako bezzieleniowa, mięsista roślinamyko-heterotroficzna[6][4]. Wplemniach powstają wielowiciowe komórki plemnikowe[6].Sporofity są zielone, ołodygach płożących lub wznoszących się[7]. Płożące łodygi (kłącza) mięsiste, u psylotowców pozbawione są korzeni, a u nasięźrzałowców korzenie się wykształcają, ale pozbawionewłośników. U psylotowców liście są silnie zredukowane, pozbawione żyłek lub z pojedynczymi żyłkami. U nasięźrzałowców liście składają się z mięsistego ogonka i blaszki, często podzielonej. U psylotowców na górnej (doosiowej) stronie liścia rozwijają się dwie lub trzyzarodnie skupione wsynangium. U nasięźrzałowców zarodnie skupione są wzdłuż sporoforu wyrastającej z nasady lub ogonka liścia asymilacyjnego[6][4]. W zarodniach rozwija się bardzo wiele (ponad tysiąc) jednakowychzarodników. U nasięźrzałowców są one kulistawo piramidalne i trójbruzdowe, a u psylotowców nerkowate i jednobruzdowe[4].
PsylotowcePsilotales przez długi czas postrzegane były jako najbardziej prymitywne spośródroślin naczyniowych[7]. Uznawano je za blisko spokrewnione z kopalnymiryniofitami ipsylofitami[6]. Dopiero badania molekularne dowiodły, że są onesiostrzane dla nasięźrzałowców. Pozycja systematyczna tej grupy nie jest wciąż jednoznaczna. W niektórych wynikach analiz molekularnych wskazywana jest jakosiostrzana dla wszystkich pozostałychmonilofitów (w tymskrzypów istrzelichowych)[8][9], według innych bardziejbazalną pozycję zajmują skrzypy[10][2].
Pierwszy system klasyfikacyjny obejmujący taksony najwyższych rang w obrębiepaproci (monilofitów) uwzględniający wynikianaliz filogenetycznych zaproponowali Smith i in. (2006)[4]. Zaliczyli oni do jednej klasyPsilotopsida rzędyPsilotales iOphioglossales[4].Mark W. Chase iJames L. Reveal w 2009 podnieśli te rzędy do rangi podklasyPsilotidae iOphioglossidae w obrębie szeroko ujmowanej klasyEquisetopsida[11]. W 2011Maarten Christenhusz i in. ponownie połączyli rzędyOphioglossales iPsilotales, ale w podklasieOphioglossidae[12]. To ujęcie powtórzone zostało w 2014 przez Christenhusza i Chase'a[13], w systemie Ruggiero i in. z 2015[1] oraz w systemie klasyfikacyjnym PPG I z 2016[2]. W 2022 nasięźrzałowe umieszczone zostały w pozycji siostrzanej względem skrzypów, wraz z którymi tworząklad bazalny paproci[14].
Pozycja systematyczna nasięźrzałowych w systemie Nitta i in. (2022)[14]
↑abcdefgThe Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016.DOI:10.1111/jse.12229.
↑Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. 10. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 269.ISBN 83-01-10951-3.
↑Kathleen M. Pryer & Eric Schuettpelz: Ferns. [w:]The Timetree of Life [on-line]. Oxford Biology, 2009. [dostęp 2013-12-29]. (ang.).
↑abcdefMaarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 25-26.ISBN 978-1842466346.
.JPG)
