 Widok w kierunku ujścia | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Lata budowy | 1891–1895 | ||
| Długość | 7,1 km | ||
| Szerokość • maksymalna • minimalna • średnia |
| ||
| Początek | |||
| Miejsce | |||
| współrzędne | |||
| Koniec | |||
| Akwen | |||
| współrzędne | |||
| Typ kanału | |||
Położenie na mapie Gdańska  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |||
| |||
Przekop Wisły (niem.Weichseldurchstich) – sztuczne ujścieWisły, międzyŚwibnem aMikoszewem, powstałe w latach 1891–1895 przez wykopanie nowegokoryta rzeki na odcinku odPrzegaliny doZatoki Gdańskiej. Dotychczasowe ujścieLeniwki odprzekopu do ujścia w Gdańsku nazwanoMartwą Wisłą. W sezonie turystycznym na przekopie działaprzeprawa promowa (w ramachdrogi wojewódzkiej nr 501).
W 1768 rokuJan Jerzy de Woyten, major wojskkoronnych, wystosował memoriał do królaStanisława II Augusta, w którym przedstawił pierwszy znany projekt przekopu. Decyzję o realizacji inwestycji podjęto jednak dopiero w XIX wieku, po serii powodzi, które wyrządziłyŻuławom dotkliwe straty. Szczególnie katastrofalna powódź w roku 1888 skłoniła władzepruskie do decyzji o połączeniu Wisły bezpośrednio z Zatoką Gdańską. Przekop miał zmniejszyć zagrożenie powodzią zatorową, umożliwiając swobodne spływanie do Bałtyku lodu i wezbranych wód powodziowych. Spośród wielu projektów przekopu opracowanych w XIX wieku wybrano projekt, który wykonali w 1877 roku Alsen i Fahl. Bieg nowego koryta wytyczono wzdłuż Przemysławy, średniowiecznej odnogi wiślanej, która w późniejszych latach zanikła.
W czerwcu 1891 roku ruszyły prace ziemne. Pracowało przy nich średnio około 1000 robotników oraz 40 maszyn parowych. W czasie prac przemieszczono siedem milionów metrów sześciennych ziemi. Budowa przekopu, jako bardzo śmiałego zamierzenia hydrotechnicznego, pochłonęła 20 milionówmarek. Powstał nowoczesnykanał wodny o długości 7,1 kilometrów, szerokości od 250 do 400 metrów, otoczony wysokimi na 10 metrówwałami przeciwpowodziowymi. Jednocześnie z budową przekopu odciętośluzami i wrotami przeciwpowodziowymi koryta Wisły Gdańskiej (obecnie Martwa Wisła),Szkarpawy iNogatu. Zmieniono też przebieg wałów przeciwpowodziowych. Ciekawie rozwiązano ceremonię otwarcia – 31 marca 1895 roku o godzinie 15.45 nadprezydent Prus Zachodnich,Gustav von Gossler, na telegraficzny sygnał cesarzaWilhelma II, własnoręcznie otworzył drogę pierwszym strugom wody wiślanej[1].
Zbudowanie przekopu Wisły skróciłobieg rzeki o około 10 kilometrów, zwiększając spadek jej końcowego odcinka. Zmniejszyła się powierzchniadorzecza Wisły, od której odcięto zlewnięMotławy z jej dopływami. Istotną zmianę stanowiło tworzenie się stożka usypowego, powiększanego przez niesione i odkładane przez wody Wisłyrumowisko rzeczne. Od momentu przekopania nowego ujścia linia brzegowa w jego rejonie odsunęła się o około 3 kilometry w stronę Bałtyku.
Kosztowna inwestycja opłaciła się – zagrożenie powodziowe zostało bardzo zmniejszone, co pozwoliło uniknąć kolejnych strat materialnych, społecznych i ekologicznych. W wyniku budowy przekopu powstałaWyspa Sobieszewska, a dla Świbna nastały lepsze czasy – wzrosło zapotrzebowanie na marginalne do tej pory profesje, zwiększyła się też liczba mieszkańców. Wioska zyskała nawet połączenie kolejowe (wąskotorowe) z Gdańskiem (Gdańska Kolej Dojazdowa), zlikwidowane w okresiepowojennym.
