Proteomika – gałąź nauki zajmująca się badaniembiałek – ich struktury, sprawowanych przez nie funkcji i zależności między nimi[1][2].
Nazwęproteomika utworzono przez analogię do słowagenomika. Terminproteomika po raz pierwszy został użyty w 1995 roku dla określenia procesu poznawania wszystkichbiałek wliniach komórkowych,tkankach lub całych organizmach[3]. Nazwaproteomika jest zwykle używana do określenia badań białek prowadzonych na dużą skalę (całychproteomów).
Proteomika jest dziedziną znacznie szerszą i bardziej złożoną niżgenomika, ponieważgenom jest obiektem zmieniającym się w bardzo małym stopniu, natomiast wachlarz białek obecnych w komórce zmienia się nieustannie wskutek interakcji z czynnikami środowiskowymi oraz z innymi komórkami w organizmie. Dlatego też ekspresja białek w komórkach może być różna zależnie od lokalizacji (np. różne rodzaje tkanek), fazycyklu komórkowego czy też warunków w otaczającym środowisku (np. panującej temperatury). Dodatkowo, białka są polimerami 20 różnych typów monomerów (aminokwasów), natomiast DNA jest polimerem 4 różnych typów monomerów (nukleotydów), wobec tego wariacje sekwencji są znacznie większe w przypadku białek. Co więcej, funkcja białek zależy zarówno od ich sekwencji, jak i struktury przestrzennej, natomiast w przypadku materiału genetycznego wpływ struktury przestrzennej na funkcję jest zmarginalizowany.
Całość białek obecnych w organizmie podczas kompletnego cyklu życiowego nazywamyproteomem. Właśnieproteom, i jego zachowanie, jest obiektem zainteresowania proteomiki.
W przebieguProjektu poznania ludzkiego genomu (Human Genome Project) okazało się, że liczbagenów kodujących białka u człowieka jest znacznie mniejsza niż liczba białek w ludzkim proteomie (genów tych jest około 22 tysięcy, natomiast białek mniej więcej 400 tysięcy). Przypuszcza się, że przyczynami są procesyalternatywnego splicingu orazmodyfikacje posttranslacyjne. Okazało się także, że badanie samego genomu jest niewystarczające, by w pełni scharakteryzować różnorodność jego ekspresji, dlatego rozpoczęto badania białek metodami proteomicznymi.
Skatalogowanie wszystkich białek, jakie mogą pojawić się w ludzkim organizmie, oraz przypisanie im określonych funkcji jest koordynowane w skali międzynarodowej przezHuman Proteome Organization.
| według grupy badanych istot |
| ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| wedługpoziomu organizacji | |||||||||||||||||||
| systematyka organizmów | |||||||||||||||||||
| inne działy czyste | |||||||||||||||||||
| biogeografia | |||||||||||||||||||
| inne działy interdyscyplinarne | |||||||||||||||||||
| powiązane nauki | |||||||||||||||||||
| paranauki ipseudonauki |
