Promieniowanie alfa –promieniowanie jonizujące emitowane przez rozpadające się jądra atomowe, będące strumieniem cząstek alfa, które są jądrami helu.
Cząstka alfa składa się z dwóchprotonów i dwóchneutronów. Maładunek dodatni i jest identyczna zjądrem atomuizotopu4He, więc często oznacza się ją jako He2+. Nazwa pochodzi odgreckiej litery α.
Cząstki alfa są wytwarzane przez jądrapierwiastków promieniotwórczych, jakuran irad. Proces ten określa się jakorozpad alfa. Przykładowa reakcja rozpadu alfa:
Jądro atomowe, którewyemituje cząstkę alfa, po emisji jest zwykle wstanie wzbudzonym, co powoduje emisjękwantu gamma. W rozpadzie alfa udział biorąoddziaływania silne.
Prędkość cząstek alfa wynosi około 15 tysięcy km/s (dla cząstki o energii 5,5 MeV), masa spoczynkowa: 4u, a ładunek elektryczny cząstek +2e.
Na przełomie XIX i XX wiekuErnest Rutherford oraz Paul Villard podzielili promieniowanie jonizujące na trzy rodzaje - alfa, beta i gamma, szeregując je według zdolności penetrowania materii. W 1907 roku, pracując wraz z Thomasem Roydsem, wykazał, że promieniowanie α składa się z jąderhelu. Badania nad zachowaniem cząstek alfa, a przede wszystkim słynnyeksperyment ze złotą folią pozwoliły uczonemu na wykazanie, żemodel atomu Thomsona jest błędny.
Promieniowanie alfa jest bardzo silniepochłaniane przez materię. Nawet kilkacentymetrówpowietrza stanowi całkowitą osłonę przed tym promieniowaniem. Podobnie kartka czynaskórek pochłaniają całkowicie promienie alfa. Jednak spożywanie pokarmów lub wdychanie powietrza zawierającego substancje wytwarzające promieniowanie alfa może być szkodliwe a nawet zabójcze. Kiedy już radioaktywny materiał znajdzie się w ciele człowieka, wytwarzane przez niego cząstki alfa bardzo silniejonizują tkanki. Prowadzi to do poważnych uszkodzeń ichoroby popromiennej. Bardzo silnym źródłem promieniowania alfa jest izotoppolonu-210. Został on użyty do zabójstwa w 2006 roku rosyjskiego dysydenta i byłego oficeraFSB/KGB,Aleksandra Litwinienki.
W 2011 roku w czasopiśmieNature ukazało się doniesienie o otrzymaniu cząstki anty-alfa, czyli jądra antyhelu, składającego się z dwóch antyprotonów oraz dwóch antyneutronów[1]. Do eksperymentu użyto wiązki jąderzłota rozpędzonej niemal do prędkości światła w próżni i zderzającej się z taką samą wiązką przeciwbieżną w Relatywistycznym Zderzaczu Ciężkich Jonów znajdującym się wBrookhaven National Laboratory.