Droga rozwoju naukowego w Polsce rozpoczyna się od uzyskaniatytułu zawodowego licencjata lub inżyniera (nadawanego po ukończeniu studiów wyższych pierwszego stopnia) lub od tytułu zawodowego magistra (po ukończeniu jednolitych studiów wyższych). Po ukończeniu studiów II stopnia nadaje się tytuły zawodowe równorzędne tytułom magistra i magistra inżyniera. Tytułami zawodowymi równorzędnymi z tytułem magistra są tytuł zawodowy lekarza, lekarza dentysty i lekarza weterynarii[1]. Kolejne etapy rozwoju naukowego tostopnie naukowe doktora, a następnie doktora habilitowanego określonejdziedziny nauki w zakresie danejdyscypliny naukowej. Najwyższym poziomem rozwoju naukowego jest tytuł naukowy profesora[2].
Tytuł profesora nadawany jest osobom ze stopniem doktora habilitowanego za wybitne osiągnięcia naukowe lub artystyczne. W Polsce nadaje goPrezydent RP. Wniosek o nadanie tytułu profesora składa osoba zainteresowana doRady Doskonałości Naukowej, która ocenia go na podstawie opinii 5 recenzentów[3]. Tytuł przyznawany w Polsce dożywotnio.
Ponieważ tytuł ten nadaje Prezydent RP, a uroczystość związana z nadawaniem tego tytułu odbywa się niekiedy wBelwederze, to osoba, której ten tytuł został nadany, nazywana jest także przy mniej oficjalnych okolicznościach „profesorem belwederskim”.
Tytuł i stanowisko profesora w Polsce w latach od 1918 do współczesnych, nazewnictwo oraz kompetencje nadawania[4][5][6][7][8][9][10].
W Polsce do 1990 roku istniały dwa tytuły naukowe profesora: profesor nadzwyczajny i profesor zwyczajny. W czasach II Rzeczypospolitej tytuły naukowe profesora były nadawane przez Naczelnika Państwa, a następnie przez Prezydenta RP, a w czasach PRL przezRadę Państwa z kilkuletnim okresem kompetencji Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej w latach pięćdziesiątych[11][12][13][14][15][16]. W 1990 roku wprowadzono jeden tytuł naukowy profesora (rycina), a osoby z tytułami naukowymi profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego stały się automatycznie profesorami.
W latach 1920-1990 funkcjonował stopień naukowy docenta, jednak został on zastąpiony stopniem doktora habilitowanego[17].
Do 2018 roku nazwąprofesor zwyczajny iprofesor nadzwyczajny opisanostanowiska pracy pracowników naukowych. Profesor zwyczajny był wówczas stanowiskiem wyższym, przeznaczonym jedynie dla profesorów tytularnych[18]. W okresie II RP i w czasach PRL nadanie tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego było połączone z mianowaniem na stanowisko profesora o tej samej nazwie w określonej uczelni. Mianowanie na stanowisko leżało w kompetencjach tego samego organu co nadanie tytułu naukowego, lub zależało od właściwego ministra (rycina). Istniało również stanowiskoprofesora wizytującego, tytularnie na równi z profesorem nadzwyczajnym.
Obowiązujące w Polsce od 2018 rokuPrawo o szkolnictwie wyższym i nauce przewiduje dwa stanowiska profesorskie w uczelniach i instytutach badawczych[19]. To:profesor (dawniej profesor zwyczajny) orazprofesor uczelni lub profesor instytutu badawczego (dawniej profesor nadzwyczajny), gdzie profesor uczelni/instytutu jest niższym stanowiskiem. Na stanowisku profesora może być zatrudniony wyłącznienauczyciel akademicki z tytułem profesora. Na stanowisku profesora uczelni może być zatrudniony nauczyciel akademicki posiadającyhabilitację (samodzielny pracownik nauki) lub co najmniejstopień naukowy doktora oraz znaczące osiągnięcia[19].
Stanowisko docenta, na które powoływano doktorów habilitowanych, zlikwidowane zostało w uczelniach i instytutach w roku 2010, a osoby mianowane bądź zatrudnione wcześniej na stanowisku docenta zostały zatrudnione na stanowisku profesora nadzwyczajnego, pod warunkiem posiadania habilitacji. Osoby z doktoratem, ale bez habilitacji zostały poddane dodatkowej ocenie dorobku przez rady naukowe wydziałów uczelni[20]. W wyniku ewaluacji docenci bez habilitacji mogli zostać powołani na stanowisko adiunkta bądź profesora nadzwyczajnego.
W Polsce w szkołach średnich, zwłaszcza w liceach ogólnokształcących, zwyczajowo zwie się nauczycieliprofesorami[22], choć większość z nich posiadatytuł zawodowy magistra, niektóre z tych osób uzyskały stopień naukowy doktora. W krajachanglosaskich i byłych koloniach brytyjskich (na przykład w Indiach) tytuł profesora odnosi się zwyczajowo do nauczycieli akademickich.
Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. z 2017 r. poz. 1789)
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej (Dz.U. z 2007 r. nr 176, poz. 1238), art. 38.
