To jest wersja przejrzana tej strony
Prawo morza – działprawa międzynarodowego publicznego, określający status prawny obszarów morskich oraz statków morskich. Prawo morza opiera się nazwyczaju międzynarodowym orazumowach międzynarodowych, spośród których najpowszechniej stosowaną[1] jestKonwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza sporządzona10 grudnia1982 wMontego Bay (tzw.Konwencja jamajska)[2].Prawo pracy na morzu określaKonwencja o Pracy na Morzu uchwalona na konferencjiMOP w 2006 r.[3] WPolsce ważnym aktem prawnym jest równieżUstawa z21 marca1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej[4].
Pierwsza konferencja prawa morza zorganizowana przezOrganizację Narodów Zjednoczonych odbyła się wGenewie w dniach 24 lutego – 27 kwietnia1958[5]. Podstawę prac stanowił projekt konwencji opracowany przez funkcjonującą od1949[5]Komisję Prawa Międzynarodowego[6]. Rezultatem działań konferencji były cztery konwencje[6][7]:
Brak ustaleń w kwestii szerokości morza terytorialnego stał się główną przyczyną zorganizowania kolejnej konferencji, również obradującej w Genewie, w1960 roku[6]. Delegatom państw ponownie nie udało się wypracować wspólnego stanowiska w tej sprawie, co doprowadziło do fiaska obrad[6]. Wraz z upływem czasu coraz więcej państw zgłaszało roszczenia sięgające dalej niż 12MM, co określano jakopełzanie jurysdykcji państwowej po morzu otwartym[6].
Trzecia konferencja prawa morza ONZ rozpoczęła się 3 grudnia1975 wNowym Jorku i zakończyła 10 grudnia1982 wMontego Bay[6]. W jej pracach wzięło udział 157 uczestników, którzy obradowali podczas jedenastu sesji[6]. W wyniku jej działań opracowano i przyjęto Konwencję o prawie morza, która oprócz kodyfikacji dotychczasowych zwyczajów, wprowadziła nowe regulacje obejmujące sposoby eksploatacji, badania i ochrony poszczególnych obszarów morskich[6]. Powyższe względy spowodowały uznanie III konferencji prawa morza ONZ za jedną z największych i najbardziej znaczących konferencji w historii stosunków międzynarodowych[6].
Zanieczyszczania mórz zabraniaKonwencja londyńska (1972).
Projekt Konwencji o prawie morza uchwalono 30 kwietnia1982, zaś złożenie podpisów na dokumencie nastąpiło 10 grudnia tego samego roku[6]. W1993 ratyfikowało ją 60 państw, a weszła w życie w1994[6]. Składa się na nią 320 artykułów i 9 załączników (aneksów)[2]. Na mocy konwencji utworzonoMiędzynarodową Organizację Dna Morskiego,Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza orazKomisję Granic Szelfu Kontynentalnego[12].Ponadto konwencja stanowi podstawę działaniaZgromadzenia Państw Stron Konwencji o Prawie Morza,Komisji koncyliacyjnej zgodnie z Aneksem V,Trybunału arbitrażowego zgodnie z Aneksem VII iSpecjalnego trybunału arbitrażowego na podstawie Aneksu VIII[13].
Obszary wchodzące w składterytorium państwowego:
Obszary podlegające ograniczonej jurysdykcji lub suwerenności państw:
Obszary poza granicami jurysdykcji państw:
Mianem cieśnin międzynarodowych określa się naturalne drogi wodne łączące morza i oceany, nad brzegami których znajdują się terytoria więcej niż jednego państwa[14]. Od czasu określenia szerokości morza terytorialnego na 12mil morskich nastąpiło przekształcenie 116 cieśnin w tzw. cieśniny terytorialne[15] – Konwencja jamajska objęła je prawemprzejścia tranzytowego[16]. Jednocześnie Konwencja zaakceptowała utrzymanie statusu prawnego cieśnin uregulowanych wcześniej osobnymi umowami międzynarodowymi[15].
| Cieśnina(-y) | Państwa | Sąsiednie akweny | Akt prawny | Regulacje |
| Cieśniny bałtyckie |  Dania Szwecja | Morze Północne iMorze Bałtyckie | Traktat kopenhaski z 14 marca 1857, ustawodawstwoduńskie, ustawodawstwoszwedzkie | Statki: rezygnacja przez Danię z pobierania opłat od statków i ładunków, zobowiązanie do niezatrzymywania statków pod żadnym pozorem – swoboda żeglugi statków handlowych;okręty wojenne – Dania[17]: limit ilości przepływających okrętów oraz określony czas przejścia; Szwecja[18]: całkowita swoboda przejścia okrętów wojennych |
| Cieśniny czarnomorskie |  Turcja | Morze Czarne iMorze Śródziemne | Konwencja z Montreux z 20 lipca 1936 | Statki: swoboda przepływu i żeglugi na czas neutralnościTurcji, w razie stanu wojny zakaz dla statków nieprzyjaciela;okręty wojenne: swobodny przepływ dla lekkich okrętów nawodnych i okrętów pomocniczych[19], ograniczenia dla większych jednostek państw nieczarnomorskich, w razie przystąpienia Turcji do wojny – przepływ floty wojennej uzależniony od uznania władz tureckich |
| Cieśnina Magellana,Kanał Beagle |  Argentyna Chile | Ocean Atlantycki iOcean Spokojny | Traktat graniczny między Chile i Argentyną z 23 lipca 1881,Porozumienie z 10 grudnia 1941, ustawodawstwochilijskie | Początkowo neutralizacja brzegów cieśniny oraz całkowita swoboda przepływu statków i okrętów niezależnie od bandery; od1941 uchylenie zakazu fortyfikowania cieśniny, zakaz żeglugi w nocy, kontrola przepływających statków[20]; od zakończeniaII wojny światowej powrót do poprzednich regulacji |
| Cieśnina Tirańska |  Egipt Arabia Saudyjska Izrael | Zatoka Akaba iMorze Czerwone | Traktat pokojowy izraelsko-egipski |
Określeniemiędzynarodowy kanał morski stosuje się wobec sztucznych dróg wodnych, które łączą dwa akweny otwarte dla żeglugi międzynarodowej[21]. Umiędzynarodowienie kanału stanowiącego wody wewnętrzne państwa odnosi się do wolności żeglugi i pozostaje bez wpływu nastrefę kanału, stanowiącą terytorium państwa[21].
| Kanał | Państwo | Sąsiednie akweny | Akt prawny | Regulacje |
| Kanał Sueski | Egipt | Morze Śródziemne iMorze Czerwone | Konwencja konstantynopolitańska | Otwarty dla żeglugi; wielkość statku, procedury związane z przepływem oraz wysokość opłat określone są przez administrację państwową |
| Kanał Panamski |  Panama | Ocean Atlantycki iOcean Spokojny | Traktaty Torrijos-Carter z 1977 | Otwarty dla żeglugi, od 1999 kontrolowany przez władzePanamy |
| Kanał Kiloński |  Niemcy | Morze Bałtyckie iMorze Północne | Traktat wersalski z 28 czerwca 1919, wyrokSTSM z 1923 w sprawie statku „Wimbledon” | Swoboda żeglugi dla flot handlowych i wojskowych państw pozostających w pokoju zNiemcami[22] |
| Kanał Koryncki |  Grecja | Morze Jońskie iMorze Egejskie | ustawodawstwogreckie, porozumienia bilateralne | Swoboda żeglugi dla flot handlowych i wojskowych[23] |
