Pręciki –światłoczułe receptory (fotoreceptory) nasiatkówce oka, odpowiadające za postrzeganie kształtów i ruchu.
Pręciki umożliwiają czarno-białe widzenie przy słabym oświetleniu (nie dają one jednak tak dokładnych obrazów jakczopki) – jest to tak zwanewidzenie skotopowe (natomiast czopki pozwalają nawidzenie fotopowe). Pręcik jest około 100 razy bardziej czuły na światło niż czopek i może zareagować nawet na pojedynczyfoton. Sygnały z wielu pręcików są zbierane i wzmacniane w pojedynczychinterneuronach, co powoduje mniejszą rozdzielczość widzianego obrazu. Drugim z efektów jest duża czułość w wykrywaniu poruszających się obiektów, co umożliwia postrzeganie „kątem oka”.
Na siatkówce ludzkiego oka znajduje się około 100 milionów pręcików, głównie na jej obrzeżach. Eksperymenty (przeprowadzone między innymi przezGeorge'a Walda) pokazały, że pręciki są bardziej czułe na światło niebieskie niż na czerwone, co powoduje w ciemności tak zwanezjawisko Purkiniego.
Aktywacja komórki fotoreceptorowej polega nahiperpolaryzacji jej błony komórkowej. Bez stymulacji, czopki i pręciki spontanicznie depolaryzują się i uwalniająneuroprzekaźnik (którym jestkwas glutaminowy). Depolaryzacja zachodzi, ponieważ w ciemności komórki te uzyskują stosunkowo wysokie stężeniecGMP, które otwierakanały jonowe. Dodatnie ładunki przedostają się do komórki, zmniejszającgradient elektrochemiczny i powodując uwolnienie neurotransmitera.
Padające światło jest absorbowane przez pigmentrodopsynę, której cząsteczka zmienia w wyniku tego kształt. W zmienionym kształcie rodopsyna aktywuje regulatorowe białka, które przekształcają cGMP wGMP, umożliwiając zamknięcie się kanałów jonowych. Ponieważ jedna cząsteczka rodopsyny może aktywować setki cząsteczek białek, a te mogą przekształcić formę tysięcy cGMP, odpowiedź nawet na jeden foton może być bardzo silna.
| Pręciki | Czopki |
|---|---|
| widzenie nocne | widzenie dzienne |
| średnio 90 milionów[1] | średnio 4,5 miliona[1] |
| chromoproteina (pigment):rodopsyna | chromoproteina (pigment):jodopsyna |
| jeden typ światłoczułego barwnika | trzy typy światłoczułego barwnika (u ludzi) |
| bardzo duża czułość | niewielka czułość |
| czułość na światło rozproszone | czułość tylko na światło bezpośrednie |
| mała ostrość | wysoka ostrość (lepsza rozdzielczość) |
| wolna reakcja na światło | szybka reakcja na światło |
| Ich brak powodujeślepotę zmierzchową. | Ich brak powoduje ślepotę. |
| Zawierają więcej pigmentu, dlatego wykrywają słabsze światło. | Zawierają mniej pigmentu, dlatego potrzebują więcej światła do tworzenia obrazów. |
