Ten artykuł dotyczy powstania wielkopolskiego z 1848 roku. Zobacz też:powstania wielkopolskie z innych lat. Powstanie wielkopolskie | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | |||
| Wynik | kapitulacja Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
| brak współrzędnych | |||
| |||
_(cropped).jpg)
Powstanie wielkopolskie, zwane takżepowstaniem poznańskim[3] –powstanie, które wybuchło wWielkopolsce w 1848 roku, jako częśćogólnopolskiego planu powstania narodowego w czasie europejskiejWiosny Ludów.
Na wieść o berlińskiejrewolucji marcowej utworzono wPoznaniu 20 marcaKomitet Narodowy, do którego przyłączyli się wypuszczeni z pruskiego więzienia działacze związani z przygotowaniamipowstania w 1846 roku (Ludwik Mierosławski iKarol Libelt). Komitet proklamował niepodległość, odmawiając bezpośredniego wcielenia części Poznańskiego doKrólestwa Prus i przystąpił do organizacji sił zbrojnych. Naczelnym wodzem powstania został Ludwik Mierosławski.
W Komitecie istniały dwa skrzydła: lewe, którego celem było powstanie ludowe i walka przeciw monarchii, oraz prawe, dążące do porozumienia zkrólem pruskim w zamian za uzyskanie autonomii dla Poznańskiego.
Komitet Narodowy proklamował niepodległość Polski i utworzyłwydział wojskowy celem organizacji sił zbrojnych. Obowiązkiem służby wojskowej objęto mężczyzn od 17 do 50 roku życia[4]. Kilka dni później w Poznaniu powstało dwadzieścia siedem ośrodków formowania[5].
Chłopom za udział w powstaniu obiecano na własność grunty dotąd użytkowane, a bezrolni mieli otrzymać przydziały ziemi[6], aWszyscy w ogóle, którzy staną pod bronią i bić się będą za niepodległość Polski, będą mieli pierwsze prawo do urzędów podług zdolności[7]. Powstanie wsparłpułk piechoty liniowej z Poznania, którym dowodziłpłk Jabłkowski.
W kwietniu niemal w całymWielkim Księstwie Poznańskim dochodziło do starć lokalnych formacji powstańczych z oddziałami pruskimi (zob. mapka). Jednak 11 kwietnia 1848 Komitet podpisał z przedstawicielem władz pruskichugodę w Jarosławcu. W zamian za obietnicę autonomii części Poznańskiego zgodzono się na rozwiązanie większości oddziałów powstańczych (kosynierów). Ci ostatni ugodę tę przyjęli jako zdradę, ale większość sił rozwiązano. Prusacy mimo to nie dotrzymali obietnicy i przystąpili do likwidacji sił powstańczych (bitwa pod Książem). W odpowiedzi na to, istniejące jeszcze oddziałypolskie stawiły czynny opór i odniosły kilka zwycięstw (pod Miłosławiem iSokołowem). Mimo to wojska powstańcze uległy rozprzężeniu. 8 maja doszło do podpisania umowy kapitulacyjnej. Wciąż jednak dochodziło do walk na innych obszarach centralnej i zachodniej Wielkopolski: podBukiem,Rogalinem iRogalinkiem oraz podDoktorowem, zwycięskich jednak dla Prusaków. Ostatecznie główne siły Mierosławskiego złożyły broń 9 maja wBardzie.
Doniesienia o kapitulacji głównych sił powstańczych nie dotarły początkowo na północ Wielkiego Księstwa – naPałuki. Tam starcia także trwały już od miesiąca (m.in. 5 kwietnia Prusacy wymordowali polskich kawalerzystów podŁabiszynem). W nocy z 7/8 maja, gdy w Wielkopolsce decydowano o poddaniu się, kosynierzy z okolicWągrowca,Gołańczy iSzubina, wsparci przez lokalnych powstańców, wkrótkiej bitwie zajęliKcynię. Był to największy sukces powstańczy w tym rejonie. Jednak osamotnione i izolowane od reszty Wielkopolski oddziały nie miały żadnych szans z regularną armią. 17 maja skapitulował podŻninem ostatni duży oddział powstańczy.
Wykaz literatury uzupełniającej:Powstanie wielkopolskie (1848). | Zobacz w Wikiźródłach tekst Marsz Mierosławskiego |
