Ten artykuł dotyczy współczesnego powiatu. Zobacz też:inne znaczenia tej nazwy.| powiat | |||||||||
 Cieleśnica-Pałac | |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| TERC | 0601 | ||||||||
| Siedziba | |||||||||
| Starosta | |||||||||
| Powierzchnia | 2753,67 km² | ||||||||
| Populacja (31.12.2020) • liczba ludności |
| ||||||||
| • gęstość | 40,2 os./km² | ||||||||
| Urbanizacja | 20,35% | ||||||||
| Tablice rejestracyjne | LBI | ||||||||
Adres urzędu: ul. Brzeska 4121-500 Biała Podlaska | |||||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie województwa | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Powiat bialski –powiat znajdujący się wwojewództwie lubelskim utworzony w1999 roku; największy powiat w województwie (obejmuje 11% jego powierzchni) i trzeci co do wielkości w Polsce (pobiałostockim iolsztyńskim). Jego siedzibą jest miastoBiała Podlaska.
Gminy miejsko-wiejskie
Na terenie powiatu znajduje się 339 wsi, z czego 327 jest na prawachsołectw.
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005; populacja, miasto, wieś – 2008):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 114 227 | 100 | 57 765 | 50,57 | 56 462 | 49,43 |
| Miasto | 23 255 | 20,36 | 11 987 | 10,49 | 11 268 | 9,86 |
| Wieś | 90 972 | 79,64 | 45 778 | 40,08 | 45 194 | 39,57 |
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[3] powiat zamieszkiwały 110 772 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 110 454 osoby[4].
We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 4100 osób, astopa bezrobocia 9,3%[5].
Wschodnią i północną granicę powiatu stanowiącą jednocześnie granicę pomiędzyPolską aBiałorusią, wyznacza największa rzeka regionu, jaką jestBug. Na odcinku przy gminie Konstantynów rozdziela on również województwalubelskie zpodlaskim. Na terenie powiatu przebiega granica między: Europą Zachodnią a Europą Wschodnią, zaś przepływająca przez centralną część powiatuKrzna dzieli go na część zachodnio- i wschodnioeuropejską.
Powiat bialski to także region pogranicza klimatycznego, gdzie walkę o wpływ toczą masy powietrza atlantyckiego z kontynentalnym.
Fizjograficzne mezoregiony powiatu to:Równina Łukowska – na zachodzie i północy,Zaklęsłość Łomaska iRównina Kodeńska oraz fragmentyRówniny Parczewskiej – na południu, a także skrawekPolesia Brzeskiego – na wschodzie. Wszystkie one z wyjątkiem Równiny Łukowskiej wchodzą w skład makroregionuPolesie Zachodnie, natomiast tereny Równiny Łukowskiej na której znajduje się lewobrzeżna część stolicy powiatu, śródmieście Białej Podlaskiej, wchodzą w składNiziny Południowopodlaskiej. Dwoma megaregionami występującymi na terenie powiatu sąNiż Wschodnioeuropejski iNiż Środkowoeuropejski, których granica biegnie Krzną. Do tego drugiego należy Równina Łukowska.
Największe rzeki powiatu to: Bug, Krzna,Zielawa,Rudka iKlukówka; na rozległych łąkach wzdłuż tych rzek występują koloniami:czajki,rycki, rzadkie w krajukuliki wielkie.
Przez powiat przepływa takżeKanał Wieprz-Krzna, który zasila największy w powiecie 650-hektarowyzbiornik retencyjny „Żelizna”. Pośród przybrzeżnychszuwarów, gniazdują:perkozy,rdzawoszyie,mewy śmieszki, różne gatunkikaczek,błotniaki stawowe,kureczki,łabędzie nieme oraz jedne z najliczniejszych w kraju skupiskabociana białego i rzadkiegobociana czarnego i wiele innych ptaków.
Starorzecza porastają kożuchygrzybieni białych,osoki aloesowatej,rdestów igrążeli żółtych urozmaicających faunę i florę. Przy brzegach występują, zaś pałki szerokolistnejtrzciny,turzyc, a takżekosaćce żółte.
Chmielinne •Czapli Stóg •Dobryń •Liski •Łęg Dębowy •Omelno •Stary Las •Szwajcaria Podlaska
Na obszarze powiatu bialskiego znajdują się 282pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej. Wśród nich wyróżnia się: 3 – pomniki stanowiskowe, 4 – pomniki alej drzew, 25 – pomników głazów narzutowych, 64 – pomniki grup drzew oraz 187 – pomników pojedynczych drzew.
Drzewa objęte ochroną pomnikową należą do 17 gatunków, wśród których najliczniejsza jestlipa. Znajdują się one (według częstotliwości występowania) na terenie: lasów państwowych, parków dworskich, obiektów sakralnych, przy drogach, a także na prywatnych posesjach. Drzewami o największym obwodzie pnia, są mający 7,7 m dąb szypułkowy w Jabłecznej oraz mająca 635 cm,lipa drobnolistna znajdująca się wPokiniance[6].
Obszar powiatu znajduje się w obrębieklimatu przejściowego umiarkowanego i zaliczany jest do podlasko-poleskiego regionu klimatycznego. Jest to jeden z chłodniejszych regionów klimatycznych, częściej niż w innych regionach zjawiają się w nim dni z pogodą dość mroźną, słoneczną i bez opadu[7]. Charakteryzuje się on średnio ok. 175 dniami w roku z pogodą umiarkowanie ciepłą (w tym kilka, kilkanaście zupalną) z czego 70 dni jest pochmurnych, a 55 z opadem. Inne cechy charakterystyczne klimatu to: krótsze niż w zachodniej Polsceprzedwiośnie iprzedzimie orazokres wegetacyjny trwający ok. 205 dni. Notuje się dużą roczną amplitudę temperatury między latem a zimą (śr. 22 °C). Miesiącami najcieplejszymi są lipiec i sierpień – ze śr. temperaturą 18,2 °C, zaś najzimniejszymi styczeń i grudzień – ze średnią ok. 4 °C. Rocznie występuje ok. 210 dni z temperaturą dobową powyżej 5 °C. Średnia roczna temperatura dla całego powiatu to ok. 7 °C.
Opady przeważają w okresie letnim, a roczna ich suma wynosi śr. 547 mm z tego 351 mm w półroczu letnim i 196 mm w półroczu zimowym. Mniejsze opady występują na terenach zachodnich a większe we wschodnich (najwięcej w dolinie Bugu ok. 560 mm). Pokrywa śnieżna na terenie powiatu tworzy się zazwyczaj już w listopadzie, a zanika w marcu, zalegając średnio 70 do 90 dni w roku (lecz w ostatnich latach obserwuje się o wiele niższe wskaźniki).
Wiatry przeważają z kierunków zachodnich niosąc (w odróżnieniu od wiatrów wschodnich występujących głównie w okresie zimowym) chłodniejsze powietrze latem a cieplejsze zimą. Średnia prędkość wiatru notowana w roku to 3 m/s. Średnio notowanych jest 12 dni w roku w których wieją bardzo silne wiatry, tj. powyżej 15 m/s, mała jest liczba dni zupełnie bezwietrznych.
Lasy powiatu bialskiego (według stanu na początek 2007 r.) zajmują powierzchnię 71 579 ha. Daje towskaźnik lesistości 26%, czyli o 3,5% większy od średniej województwa lubelskiego, lecz o 3% mniejszy od średniej krajowej. Lasy występujące na terenie powiatu w 57,3% należą doSkarbu Państwa, zaś reszta stanowi własność prywatną. Lasy Skarbu Państwa administrowane są przez czterynadleśnictwa, tj.:
Nadleśnictwo Biała Podlaska – w centralnej i północnej części powiatu[8]
Drzewostan nadleśnictwa w %: NadleśnictwoChotyłów – we wschodniej części powiatu[9] Drzewostan nadleśnictwa w %:
Przeciętny wiek: 54 lata. | Nadleśnictwo Włodawa – w południowej części powiatu[10]
Drzewostan nadleśnictwa w %:
Przeciętny wiek: 53 lata. Nadleśnictwo Międzyrzec Podlaski – w zachodniej części powiatu[11]
Drzewostan nadleśnictwa w %:
Przeciętny wiek 49 lat. |
Wśród gmin powiatu, najbardziej lesista jestgmina Drelów – 37,03% a najmniejgmina Sławatycze – 6,27%.
Lasami występującymi na terenie powiatu są głównielasy iglaste (bory) – ponad 70% powierzchni z dominacjąsosny. Średnio w roku pozyskuje się z lasów powiatu – 210 tys. m³ grubizny drewna. Obecnie obserwuje się stały wzrost poziomu zalesienia, spowodowany głównie poprzez przyrost młodostanu brzozowego.
W czasachpiastowskich tereny obecnego powiatu bialskiego wchodziły w skład ówczesnegoPodlasia rozciągającego się wówczas od (obecnych miast)Augustowa – na północy,Parczewa – na południu,Nowogródka – na wschodzie iSiedlec – na zachodzie[potrzebny przypis]. Były to tereny, na których stykały się ze sobą wpływyPolski,Litwy,Rusi, a takżeJaćwingów, a nawetKrzyżaków. Był to obszar raczej płaski pokryty licznymilasami,borami ibagnami.
W X wieku nadbużańskie tereny powiatu bialskiego jako pierwsze zaludniły słowiańskie plemionaBużan iDulebów. Plemiona te już za czasów Mieczysława I były stopniowo wypierane, aż w końcu całkowicie wyparte przez napływające z północy dzikie plemię Jaćwingów. Jaćwingowie na terenach powiatu panowali do XIII wieku, kiedy to ich przepędzenia dokonali Polacy od zachodu i Rusini od wschodu. Obecne ślady po Jaćwingach pozostały w nazwach niektórych wsi (jak choćbyJaźwiny), a w mniejszym stopniu w nazwiskach rodowych (np. Koma, Nabit), jednak już nie występujących na terenie powiatu bialskiego.
Terytorium obecnego powiatu bialskiego w czasach piastowskich, jako że leżało na pograniczu trzech dopiero się formułujących państw, pełniło doniosłe znaczenie strategiczne. Z tego też powodu na ziemiach tych toczyły się liczne walki między Polakami, Rusinami i Litwinami, których skutkiem było okresowe przechodzenie tych ziem z jednej strony na drugą.
Polskiego panowania na tych terenach możemy dopatrzyć się już w 981 roku, kiedy to kronikarz ruski w swej kronice pisze:nad rzeką Krzną w okolicy Nepli była bitwa Włodzimierza Wielkiego z Polakami, bądź też zapis z 1016 r.Poszedł Włodzimierz książę Ruski na Lachów i zajął ich grody – tj. tereny z lewej stronyBugu. Bezsprzecznie terytorium obecnego powiatu należało w całości do Polski od 1020 roku, kiedy toBolesław Chrobry zdobyłziemię brzeską, której częścią składową był dzisiejszy powiat bialski. W roku 1038 na skutek panującej anarchii w Polsce, ziemia brzeska zostaje podbita przez księcia kijowskiegoJarosława Mądrego. Kroniki ruskie tak piszą o tym fakcie:Jarosław ciągnąc łodziami z wojskiem z południa ku północy, ku ziemiom polskim, rzeką Bug, opanował ziemię nad Bugiem aż do Mazowsza, zabrał stąd gromady niewolników spośród miejscowej ludności, rozsadzając na terenach zdobytych, sprowadzonych z Rusi – Rusinów.
W 1071 roku na skutek orężaBolesława Szczodrego ziemia brzeska na pewien czas wraca do Polski. Następnie panowanie nad ziemią brzeską dzierżą różni książęta ruscy w tym pińsko-turowscy. Później zaś powstaje oddzielne księstwo brzeskie, którego ziemie wraz zBrześciem w 1164 r. przejściowo zdobył książę litewskiSkirmunt. Ponownie ziemię brzeską przyłączył do PolskiKazimierz Sprawiedliwy w roku 1182, po 12 dniach oblężenia Brześcia. Nie mogąc sprawować osobistej władzy nad tymi dalekimi terenami, król oddał ją swoim starostom, a później (swemu kuzynowi) Romanowi, z obowiązkiemhołdu. Roman nie mogąc znieść obowiązku lennego, podniósł bunt przeciwko królowi, co w. w konsekwencji doprowadziło to do jego śmierci wbitwie z Polakami pod Zawichostem w 1205 r. W XIII wieku następcy Kazimierza Sprawiedliwego nie umieli już tych ziem utrzymać dla Polski. W czasie osłabienia państwa polskiego spowodowanegorozbiciem dzielnicowym ziemiami powiatu na przemian władali różni książęta ruscy z roduRurykowiczów.
Skłóconej i wojującej między sobą Rusi, jak i Polsce od ok. 1240, zaczęli zagrażaćTatarzy, którzy wykorzystując osłabienie obydwu krajów w wielkim marszu z 1241 r. niszczyli wszystko, co stało na ich drodze, zabijając lub biorąc wjasyr miejscową ludność. Po nawale tatarskich zagonów na teren powiatu w 1242 r. weszli Litwini, zagarniając Podlasie wraz z ziemią brzeską i powiatem bialskim – dla siebie. Wówczas to książęErdziwiłł wziął się za odbudowywanie spalonych przez Tatarów grodów, osad i wsi. W połowie XIII w. włada tymi ziemiami synMendoga (władcy Litwy) –Wojsiełk. Jednakże po otrząśnięciu się Polski z tatarskiej nawałnicy w 1282 roku, ziemie powiatu bialskiegoLeszek Czarny z powrotem przywraca dla Polski.
O całe Podlasie, a wraz z nim ziemię brzeską i jej częścią składową, jaką był powiat bialski, rościli sobie prawo nie tylko Litwini, ale i Krzyżacy. Żądania te były skierowane zarówno do Polaków, jak i Litwinów w zależności od tego, kto posiadał w danej chwili te ziemie. Kres żądań krzyżackich miała położyćbulla papieżaUrbana IV z 1264 r., przyznająca całe Podlasie wraz z ziemią brzeską Polakom na zasadzie praw wojennych. Mimo to Krzyżacy nie wyrzekli się definitywnie pretensji do tych ziem. Dowodzi tego najazd z sierpnia 1379 r., kiedy to Krzyżacy idąc z zachodu (czyli przez teren obecnego powiatu), zniszczyli i zrabowali Brześć. Pozostałością po Krzyżakach grasujących na terenie obecnego powiatu, była nazwaLeśnej Podlaskiej, która do XVII wieku nazywała sięOkopami Krzyżackimi.
Okres panowania ostatnich Piastów, to czas w którym stopniowo państwo polskie zaczęło się jednoczyć, podnosząc się z upadku spowodowanego rozbiciem dzielnicowym. Pierwszy rok królowaniaWładysława Łokietka dowodzi jeszcze o niestabilności państwa. Wówczas to w roku 1320 książę litewskiGiedymin zajmując całePolesie i część Podlasia zagarnął ziemie powiatu z powrotem dla Litwy. Po śmierci Giedymina ziemie powiatu przejął jego synKiejstut, lecz nie na długo, bowiem syn Łokietka – król Polski,Kazimierz zaczął na nowo ubiegać się o nie. Po 15 latach swego panowania Kazimierz Wielki spełnił swe zamiary, zdobywając w roku 1349 dla PolskiWołyń, a wraz z nim księstwo brzeskie i Brześć po 9 dniach jego oblężenia, w tym także terytorium dzisiejszego powiatu bialskiego. Król postanowił osadzić w księstwie brzeskim na prawach lennych – książąt litewskich, pod nadzorem swych (polskich) wojsk. Jednakże już w 1350 r., książęta litewscy podnieśli bunt przeciwko Polsce, wypędzając królewskie załogi. Na skutek dwuletniej wojny między Polską a Litwą, księciuOlgierdowi udało się odebrać ziemię brzeską i przyłączyć ją w 1351 r. do Litwy.
Czasy panowaniaJagiellonów w końcu XIV wieku, oznaczały dominację Litwy na tych terenach. Mimo to książęta polscy nie zaprzestali działań mających na celu przywrócenie tych ziem dla Polski. Dowodzi to fakt z roku 1382, kiedy to zięć Kiejstuta, książę mazowieckiJanusz I Starszy, opanował południową część Podlasia (w tym ziemię brzeską) i przyłączył ją doMazowsza. Jednak już w rok potem odebrał te ziemie od Mazowsza i zagarnął dla Litwy wielki książę litewskiWładysław, oddając rządy nad prowincjąWitoldowi. Książę Witold wpisał się historię ziemi bialskiej jako jej mądry zarządca, który doprowadził ją do znacznego rozkwitu.
Kres odwiecznych walk między Polakami a Litwinami o te ziemie położyłaunia polsko-litewska zawarta14 sierpnia 1385 r. wKrewie. Wtedy to na skutek unii personalnej obu narodów, ziemia brzeska przestała być zarzewiem sporów i stała się terenem wspólnotowym. Ostatecznie status tych ziem został określony w roku 1452, kiedy to Księstwo Brzeskie zostało włączone wraz z całym Podlasiem dowojewództwa trockiego, a następnie w 1460 roku przyznane Wielkiemu Księstwu Litewskiemu przezKazimierza Jagiellończyka. Zbyt wielki rozmiar województwa trockiego powodujący trudności w jego administrowaniu spowodował konieczność wyodrębnienia południowych jego terenów (w tym obszaru dzisiejszego powiatu) i utworzeniawojewództwa podlaskiego. Dokonał tego w 1513 roku, królZygmunt Stary.
Polacy nigdy nie pogodzili się z utratą Podlasia i domagali się sprawiedliwego jego podziału. Dokonał tego nasejmie w Lublinie w 1569 r. królZygmunt August, przyznając Koronie jego część zachodnią, podczas gdy część wschodnia (a w tym ziemie obecnego powiatu) weszły w skład Litwy. Dokument ten opatrzony datą 5 marca 1569 rok, wskazywał, że:,,(...) Ziemia podlaska odwiecznie należała do Polski (...) my Litwini ku pierwszemu ciału w tytuł Korony na wieczne czasy ją przywracamy (...)”. Z ziem Podlasia wschodniego, które przypadły Wielkiemu Księstwo Litewskiemu, utworzonowojewództwo brzeskie, w którego skład weszło część ziem obecnego powiatu bialskiego. Województwo brzeskolitewskie miało stolicę w Brześciu i dzieliło się napowiaty:brzeski (zachodni) ipiński (wschodni). Ziemie obecnego powiatu bialskiego, weszły w skład powiatu zachodniego, który posiadałkasztelana i wybierał jednegoposła,senatora ideputata. W dodatku teren obecnego powiatu bialskiego podzielony był między dwa województwa –podlaskie i brzeskolitewskie I Rzeczypospolitej. Stan ten pozostał niezmienny przez ponad 200 lat, czyli aż do rozbiorów Polski. Granica tych dwóch województw ówczesnej Rzeczypospolitej przebiegała przez miejscowości:Stary Bubel – na północy poprzezSwory,Rogoźniczka – w centrum orazKolembrody,Wisznice – na południu. Z ważniejszych miejscowości obecnego powiatu bialskiego, do województwa podlaskiego należały:Konstantynów, Leśna Podlaska, Międzyrzec Podlaski,Drelów,Rossosz, a do województwa brzeskolitewskiego:Janów Podlaski,Pratulin, Terespol,Łomazy, Wisznice oraz siedziba współczesnego powiatu – Biała Podlaska.
W połowie XVI wieku, na terytorium obecnego powiatu bialskiego istniało 9 wydzierżawionychdóbr królewskich obejmujących okoliczne wsie. Wśród nich wyróżnia się miasta Łomazy i Piszczac, oraz wioski Dąbrowica, Huszcza, Kijowiec, Kobylany, Michałki, Ortel i Wohyń. W tym że czasie dotarł na te terenyustrój sejmikowy, który nie cieszył się znaczną popularnością. Było to spowodowane niskim poziomem umysłowym ówczesnej szlachty, dla której nowinki ustrojowe były niezrozumiałe i niepotrzebne. O dużym poziome analfabetyzmu, świadczy bardzo częsty sposób aprobowania uchwał sejmikowych przez zaznaczenie krzyżyka. Było to spowodowane m.in. tym, że na terytorium województwa brzeskolitewskiego obowiązywało niejasne ustawodawstwo litewskie, a językiem urzędowym był niechciany białoruski, dopiero z czasem wprowadzono język polski jako urzędowy wraz z polskimi przepisami. Władzę sądowniczą na tych terenach reprezentowałSąd Kopny. Był to sąd ludowy składający się z 60 mieszkańców których wyroki zapadały większością głosów i były ostateczne.
Druga połowa XVI wieku to czas wewnętrznej stabilizacjiRzeczypospolitej, a co za tym idzie i województwa brzeskolitewskiego. Najważniejszym wydarzeniem jakie miało miejsce na tymże terytorium w końcu XVI w., byłaUnia brzeska zawarta w 1596 r. między Kościołem Rzymskokatolickim a Cerkwią Prawosławną. Inne doniosłe wydarzenie o charakterze sakralnym, miało miejsce15 września 1631 r., kiedy to w kaplicy zamkowej książątSapiehów w Kodniu, w sposób niezwykle uroczysty został umieszczony cudowny obrazMatki Bożej de Guadaluppe.
Niezmiernie trudnym okresem dla ziem powiatu bialskiego był rok 1657, w którym to na skutekpotopu szwedzkiego i rabunków wojskRakoczego, znaczna część ziemi brzeskiej została zniszczona. Do zniszczeń przyczynił się także najazd rosyjski, ale do 1660 roku Biała Podlaska (wówczasKsiążęca lubRadziwiłłowska) wraz z terenem powiatu została wyzwolona przez wojska polskie, dzięki czemu, wraz ze wsparciem właścicieli, miasto podniosło się z upadku[12]. Szczególnie dotkliwie w wyniku tych zajść ucierpiały ówczesne miasta Janów Biskupi (Podlaski) oraz Kodeń (utracił dach świątyni i dzwony), które już nigdy nie dźwignęły się z upadku.
Czasy panowania polskiego królaJana III Sobieskiego spowodowały napływ ludności tatarskiej, dla której na terenie powiatu, były nadawanekrólewszczyzny. Tatarzy w zamian za służbę u boku króla polskiego otrzymali posiadłości m.in. w Kobylanach, Lebiedziewie, Małaszewiczach, Ortelu i Studziance. Tatarszczyzny na terenie obecnego powiatu pod koniec XVIII w. zajmowały już rozległy obszar 360 włók części ziem Rzeczypospolitej. Wrzesień roku 1683 był znamienny w historii Polski, więc i terenu współczesnego powiatu bialskiego oraz Południowego Podlasia, choć dla Południowego Podlasia podwójnie. Wtedy to prócz sławetnego zwycięstwa wojski Sobieskiego pod Wiedniem, miało miejsce inne znamienne wydarzenie. Na terenie dzisiejszej Leśnej Podlaskiej dwóm chłopcom pasącym bydło ukazał się na gruszy obraz Matki Bożej, wyryty na kamiennym kole. Został on uznany za cudowny dekretem biskupa łuckiego Prażmowskiego z 24 października 1700 roku. Wydarzenie to rozszerzyło kult maryjny na terenie powiatu na dwa ośrodki, północny – leśniański i południowy – kodeński.
Czasy saskie, przynosiły stopniowe zubożenie mieszkańców ziem powiatu brzeskiego. Wykorzystując osłabienie Rzeczypospolitej, w 1706 r. wojska szwedzkie ponownie wkraczyły w granice powiatu i do Białej Podlaskiej, niszcząc na nowo miasta i wsie oraz nakładając na ich mieszkańców kontrybucje. W roku 1752 przybyli z Częstochowy do Leśnej oo.Paulini założyli swój klasztor, który stał się ostoją jedności i wiary katolickiej na zbliżające się lata zaborów.
W 1795 roku, poIII rozbiorze Polski, teren powiatu bialskiego z Białą Podlaską znalazł się przejściowo pod zaborem austriackim, jednak już w 1809 r. został przyłączony doKsięstwa Warszawskiego. Ostatecznie 1815 roku obszar ten znalazł się pod zaborem rosyjskim[13].
Powiat bialski był obszarem licznych walk polskich powstańców z wojskami rosyjskiego zaborcy podczaspowstania styczniowego z lat 1863–1864. Wielu mieszkańców powiatu wzięło udział w tym powstaniu[14].
Powiat lubujezd bialski istniał wguberni siedleckiejKrólestwa Kongresowego. W 1866 zmniejszony, opisany w tomie ISłownika geograficznego Królestwa Polskiego[15].
W 1915 roku wojska niemieckie wyparły administrację rosyjską z terenów powiatu bialskiego. Rozpoczęła się trzyletnia okupacja niemiecka. Biała Podlaska i powiat bialski podlegały wydzielonej Komendzie Etapów Naczelnego Dowództwa Armii Wschodnich (tzw.Ober-Ost). Ponad trzyletnia okupacja zakończyła się dla miasta dopiero 31 grudnia 1918 r., kiedy do Białej wkroczyły wojska polskie –34 Pułk Piechoty, Niemcy się zaś wycofali. Nie dawało to jednak wolności dla całego powiatu. W lutym 1919 r. żołnierze z 34 PP stoczyli jeszcze z Niemcami bój podKobylanami, ok. 30 km od Białej Podlaskiej[16].
Od 1918, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, w granicachwojewództwa lubelskiego. Powiat bialski po zakończeniu I wojny światowej był wyniszczony rabunkową polityką okupanta. Na wyzwolonym terenie zaczęły szybko powstawać polskie struktury administracyjne – rządowe, samorządowe, jak i kościelne[17].W 1939 roku zaczęła się kolejna okupacja niemiecka na terenie powiatu bialskiego. Okupanci prowadzili politykę wyniszczania i rabunkową. Mordowano mieszkańców podejrzanych o współpracę z polskim podziemiem. Koniec okupacji niemieckiej przyszedł w 1944 roku, kiedy to wojska sowieckie zdobyły ten obszar. Nie przyniosło to jednak spokoju, Sowieci oraz polscy komuniści wyłapywali polskich działaczy niepodległościowych, antykomunistycznych i patriotycznych.
Powiat został zlikwidowany w 1975 wraz zreformą administracyjną i znalazł się na tereniewojewództwa bialskopodlaskiego. Przywrócony wskutekreformy administracyjnej w 1999[18].
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,rozbuduj ją.Na podstawie źródła[19]:
Osobny artykuł:Zabytki powiatu bialskiego.| Miasta na prawach powiatu |
|
|---|---|
| Powiaty | |
| Inne zagadnienia |
| Siedziba powiatu | |
|---|---|
| Miasta | |
| Gminy miejskie | |
| Gminy miejsko-wiejskie | |
| Gminy wiejskie |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta |
|
| Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
