Potwór,monstrum,bestia (łac. zły omen, cud) – określenie szerokiej grupy fikcyjnychstworzeń występujących wmitologii,legendach,wierzeniach ludowych orazliteraturze grozy. Stworzenia takie zwykle cechują się przerażającym wyglądem, a także agresywnym zachowaniem, często utożsamianym z wcieleniemzła.
Terminem tym zwykle nie opisuje się istot paranormalnych, które posiadają dominujące cechy ludzkie, chyba że ich osobowość lub wygląd uległy znacznemu wynaturzeniu. Często przedstawiany w kreskówkach.
Samo słowo wywodzi się od „po tworzeniu” czyli ma to być istota „stworzona już po właściwym dziele stworzenia”. Zbliżonym znaczeniowo terminem jestbestia, choć z założenia, wygląd „bestii” ma przywodzić na myśl istniejący organizm(y) (zwykle kręgowca – gada, ssaka, płaza, względnie rybę lub ptaka), podczas gdy „potwór” ma stanowić zupełnie nową jakość – istotę niepodobną do żadnego znanego ludzkości organizmu. Innym synonimem potwora, występującym zwłaszcza w fantastyce naukowej, jestmutant.
Od zarania dziejów, potwory pojawiały się w wierzeniach i opowieściach, gdzie łączone były z groźnymi i niezrozumiałymi zjawiskami oraz niezbadanymi regionami świata, często stanowiąc przestrogę przed lekkomyślnością (przykładami mogą byćsmoki,wilkołaki, czy słowiańskiezmory). Pod tym względem, odgrywały istotną rolę socjologiczną, silniej wiążąc lokalne społeczności i plemiona. Warto jednak odnotować, że w pewnych sytuacjach, potwory występują po prostu jako barwne lokalne przypowieści, bez szczególnej wagi moralizatorskiej – przykładem może byćNessie lubYeti; znane są też przypadki celowych mistyfikacji i współczesnego tworzenia legend w celu zyskania rozgłosu, czego przykładem może byćPaskuda, czyli polski odpowiednik Nessie, grasujący rzekomo pod koniec lat 80. i na początku lat 90. XX w. wZalewie Zegrzyńskim pod Warszawą.
Wymyślone lub wzorowane na wierzeniach potwory stanowią integralną część współczesnej literatury fantastycznej, gdzie często zarówno historia ich powstania, jak i dalszej egzystencji, stają się tematem pierwszoplanowym. Do godnych wzmianki przykładów należą m.in. powieściFrankenstein,Drakula, czyDoktor Jekyll i pan Hyde.
Współczesne społeczeństwa często odwołują się do tego określenia w celu zdehumanizowania i odcięcia się od postaci, która ze względu na swoje postępowanie, kryteria moralne lub cechy fizyczne wzbudza szczególną odrazę. Potworami określeni mogą zostać zbrodniarzehitlerowscy ibolszewiccy,terroryści czyseryjni mordercy, ale także – co dziś nie spotyka się z otwartą aprobatą – dzieci z poważnymiwadami wrodzonymi (np.anencefalia).
