Port morski – rodzajportu wodnego położonego nadoceanem,morzem lubmorskimi wodami wewnętrznymi danego państwa. Tworzą goakweny i obszar lądowy oraz związana z nimi infrastruktura portowa. Jest podstawowym punktem umożliwiającymżeglugę,transport morski i ruch pasażerski.

Funkcja portowa to jedna z głównych funkcji miastotwórczych i z tego względu termin ten używany jest także w odniesieniu domiasta, w którym port morski się znajduje.

By port morski mógł swobodnie funkcjonować, ważne jest zapewnienie:

• dostatecznie głębokiego kanału wodnego oraz miejsca urządzonego dla postoju statków,
• ochrony przedwiatrem,falowaniem i prądami,
• dostępu do innych środkówtransportu (pociągi,ciężarówki,rurociągi),
• miejsca do składowania przeładowywanych towarów (magazyny, place składowe, zbiorniki,silosy).

Obszar portu dzieli się na jego część wodną –akwatorium – obejmującą podejścia,redy i baseny wewnętrzne oraz część lądową, gdzie znajdują się urządzenia przeładunkowe, place składowe, manewrowe, składy, magazyny oraz drogi dojazdowe (bite ikolejowe). Zgodnie zprawem morza akwatorium portu morskiego wchodzi w składmorskich wód wewnętrznych danego państwa.

Spośród urządzeń przeładunkowych występujących w porcie wymienić można dźwigi (portalowe, samojezdne i bramowe) oraz taśmociągi i rurociągi. Ważne są także urządzenia służące do bunkrowania, czyli zaopatrywania statków wpaliwo oraz wodę słodką. Istotną rolę odgrywają takie obiekty hydrotechniczne jakfalochrony,mola,keje,pirsy,nabrzeża oraz urządzenia remontowe (slipy,doki).

WPolsce status portu morskiego jest uregulowany prawnie. Porty morskie ustanawia minister właściwy do spraw gospodarki morskiej (obecnieMinister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej) wydającrozporządzenia określające ich granice^[1]. Za nadzór nad portem odpowiedzialny jest właściwy mu dyrektorurzędu morskiego, który sprawuje swoje kompetencje przy pomocykapitanatów ibosmanatów portów^[2]. Urzędy morskie odpowiadają m.in. za budowę i utrzymywanie obiektów infrastruktury zapewniającej dostęp do portów^[3]. Własność akwenów portowych i infrastruktury zapewniającej dostęp do portów przysługujeskarbowi państwa i jest wyłączona z obrotu^[4].

Port morski może posiadać także swój podmiot zarządzający, który zarządza nieruchomościami i infrastrukturą portową oraz świadczy usługi związane z jej wykorzystaniem. Podmiot zarządzający prowadzi budowę, rozbudowę, utrzymanie i modernizację infrastruktury portowej oraz odpowiada za rozwój portu^[5]. W przypadku niepowołania podmiotu zarządzającego jego zadania i uprawnienia przejmują dyrektor właściwego urzędu morskiego oraz gmina^[6].

Jeżeli nieruchomości gruntowe, na których jest położony port, stanowiąmienie komunalne, to o formie prawno-organizacyjnej zarządzania portami niemającymi podstawowego znaczenia dla gospodarki narodowej decydujegmina^[7].

Wyróżnia się porty morskieo podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej, którymi sąGdańsk,Gdynia,Szczecin iŚwinoujście^[8]. Podmiotami zarządzającymi tymi portami są 3 spółki akcyjne: Zarząd Morskiego Portu Gdańsk, Zarząd Morskiego Portu Gdynia iZarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. Ich przedmiot działalności ma osobne uregulowania^[9].

W polskim prawie porty morskie iporty wojenne są osobnymi rodzajami portów.

W Polsce istnieją 32 obiekty, które mają status portu morskiego. Trzy polskie porty morskie nie są usytuowane nadmorzem, lecz narzekach. Są toport morski Elbląg na rzeceElbląg,port morski Police orazport morski Szczecin naOdrze. Odcinki tych rzek od ujścia do portów stanowiąmorskie wody wewnętrzne Polski.

 Zobacz więcej w artykulePorty i przystanie morskie w Polsce, w sekcjiPorty morskie w Polsce.

Ze względu na główną funkcję można wydzielić następujące rodzaje portów:

• porty handlowe – porty, których dominującą funkcją jesttransport morski, szczególnie ładunków. Można wśród nich wyróżnić porty uniwersalne, które przyjmują różne rodzaje towarów (masowe, toczne, kontenery, drobnica). Porty mogą być także specjalizowane, co wynika z ukierunkowanej polityki podmiotu zarządzającego i dostosowanej infrastruktury portowej do określonego typu ładunków.
• porty rybackie – porty, których użytkownicy trudnią sięrybołówstwem. Cumują w nich jedyniestatki rybackie i posiadają infrastrukturę rybacką (chłodnie, zakłady przetwórstwa ryb, fabryka lodu).
• porty jachtowe – porty, gdzie dominuje jedynie funkcjamariny jachtowej, a konstrukcja portu jest dostosowana tylko dla jachtów.
• porty wojenne – bazyokrętówmarynarki wojennej.

Wiele portów nie jest ukierunkowanych tylko na jeden rodzaj działalności, choć można wyróżnić dominujące w nich funkcje.

Przykładowe charakterystyki portów morskich o kilku funkcjach:

• Gdańsk – port handlowy uniwersalny, spełniający także funkcję rybacką, jachtową, a którego duży udział stanowią przeładunki towarów masowych, głównie ropa i przetwory naftowe oraz kontenery.
• Gdynia – port handlowy spełniający wszystkie funkcje, a którego duży udział przeładunków stanowiąkontenery.
• Kołobrzeg – port z rozbudowaną infrastrukturą rybacką, mariną jachtową, a także nabrzeżami towarowym i nabrzeżem ruchu pasażerskiego.
• Police – port handlowy specjalizujący się w przeładunkach towarów masowych (fosforyty,amoniak i inne związki chemiczne). Dodatkową funkcją portu Police jest funkcja bazy rybackiej.
• Puck – port zbudowany z dwóch niezależnych części:mariny jachtowej i basenów rybackich.
• Władysławowo – duży port rybacki z dodatkowym nabrzeżem jachtowym, stocznią remontową, nabrzeżem z niewielkim przeładunkiemdrobnicy.

• przystań morska
• przystań
• marina

Zobacz multimedia związane z tematem:Porty morskie

• Porty morskie