 | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Miasto wydzielone | |||
| Miejscowość | |||
| Miejsce | |||
| Typ obiektu | |||
| Projektant | |||
| Data odsłonięcia | 7 sierpnia 1782 | ||
Położenie na mapie Petersburga  | |||
Położenie na mapie Rosji  | |||
 59°56′11″N 30°18′07″E/59,936389 30,301944 | |||
| |||
Pomnik Piotra I w Petersburgu (tzw. Jeździec miedziany,ros.Медный всадник) –pomnikPiotra Wielkiego[1], wykonany przezfrancuskiego rzeźbiarzaÉtienne Maurice Falconeta[2][3][4], jeden zsymboli Petersburga.
Nazwany Jeźdźcem miedzianym w jednym z ostatnich utworów napisanych przezAleksandra Puszkina, który nawiązuje wpoemacie właśnie do tego monumentu. Nazwa ta stała się popularna ze względu na dużą popularność poematu.
Pomnik konny Piotra Wielkiego znajduje się naplacu Senackim[2] (przejściowo noszącym nazwęPlacu Dekabrystów) w Petersburgu. Pomysłodawczynią pomnika byłaKatarzyna II Wielka[2], będąca żoną caraPiotra III. Katarzyna, która w wyniku przewrotu objęła władzę w Rosji 9 czerwca 1762, chcąc uzyskać pełnąlegitymizację władzy w oczach poddanych, postanowiła wznieść pomnik na cześć słynnego cara Rosji Piotra I Wielkiego[2]. Nakazała wówczas, by na ogromnym pomniku znalazła sięinskrypcja wjęzyku łacińskim:Petro Primo Catharina Secunda MDCCLXXXII irosyjskim:Петру перьвому Екатерина вторая, лѣта 1782[3]. Obie inskrypcje oznaczają: „Piotrowi Pierwszemu Katarzyna Druga, roku 1782”[1] – mają stanowić potwierdzenie słuszności jej panowania i zapewnienie sobie miejsca wśród wielkich władców Rosji[2].
W dniu 7 sierpnia[1] 1782 roku[3], po czternastu latach pracy gotowy posąg osadzony na cokole został odsłonięty podczas uroczystości z udziałem tysięcy widzów. Na uroczystości widoczny był jednak brakautora pomnika Étienne’a Maurice’a Falconeta, który nie zjawił się na hucznie obchodzonym wydarzeniu z powodu konfliktu[3] do jakiego doszło między nim acesarzową Katarzyną II, przez który zmuszony był do opuszczenia Rosji na cztery lata przed ukończeniem pomnika[3].
Postać Piotra Wielkiego na koniu ma wyciągniętą rękę wskazującą[1] w stronęNewy na zachodzie, rzeźbiarz postawą postaci na wzburzonym koniu chciał uchwycićdramatyczność sceny na skrajuurwiska[2]. Wraz z cokołem posąg mierzy w sumie około 13 metrów wysokości, z czego nabrązowy odlew posągu przypada około 6, a nacokół 7 metrów.
Posąg jeźdźca umieszczony jest na ogromnympostumencie wykonanym zgranitowegogłazu narzutowego znanego pod nazwąKamień Grzmotu – (ros.Гром-камня)[3].Głaz znaleziono wŁachcie, na prawym brzegu Newy na północny zachód od Petersburga[1] wZatoce Fińskiej[3] około 6 kilometrów w głębi lądu, w 1768 roku[3]. Swoją nazwę postument zawdzięcza miejscowej legendzie, według którejgrzmot spowodował rozłamanie głazu na kawałki. Francuskirzeźbiarz Falconet początkowo chciał pracować przy jego obróbce w miejscu jego znalezienia, jednakKatarzyna II nakazała przeniesienie głazu zanim zostanie on przecięty na mniejsze kawałki. Znajdował się on wówczas na terenachbagnistych, gdzie zatopiony był do połowy, więc wymagało to opracowania nowych metod w celu jego przeniesienia. O przeprowadzenie projektu poproszonoGreka Marinosa Carburisa, pochodzącego z wyspyKefalinia należącej doRepubliki Weneckiej, który byłpodpułkownikiem wArmii Rosyjskiej. Marinos Carburis (gr. Μαρίνος Χαρμπούρης) studiowałinżynierię wWiedniu i jest uważany za pierwszego Greka, który uzyskałdyplom z inżynierii. Po oczekiwaniu na zimę, gdy ziemia była zmrożona, zaczęto przeciągać kamień przez okoliczne wsie. Dokonano tego za pomocą specjalnych metalowychsań i kul wykonanych z brązu[1].
Kamień Grzmotu jest określany czasem jako „największy kamień kiedykolwiek przeniesiony przez człowieka”[5]. Jest on nie tylko niezwykle duży (jego waga przed obróbką wynosiła około 1500 ton, a po obróbce około 1250 ton)[5][6][7], ale również został on efektownie przeniesiony lądem na odległość 9 kilometrów do Zatoki Fińskiej[1] siłą ludzkich rąk, bez użycia zwierząt i jakichkolwiekmaszyn. Następnietransportowany był statkiem do rzeki Newy, i w końcu do jego obecnego miejsca posadowienia.
Wedługlegendy pochodzącej z XIX wieku[2], panuje przekonanie iż póki pomnikJeźdźca miedzianego będzie stał w centrum Sankt Petersburga, dopóty siły wroga nigdy nie zdołają zdobyć miasta[2]. W czasie trwającego blisko 900 dnioblężenia Leningradu podczasII wojny światowej, pomnik nie został zdjęty, lecz przykrytyworkami z piaskiem i zabudowany konstrukcją drewnianą mającą chronić go przed niemieckiminalotami bombowymi. Ochrona pomnika poskutkowała i przez cały okres oblężenia miastaJeździec miedziany pozostał praktycznie nietknięty, a miasto – niezdobyte[2].
Osobny artykuł:Jeździec miedziany.W 1833Aleksander Puszkin napisałpoematJeździec miedziany, którego nazwa nawiązuje do najsłynniejszego wówczas pomnikaImperium Rosyjskiego, a treść stanowią rozważania autora nad charakterem Sankt Petersburga oraz w przedmiocie roli Piotra I w dziejach Rosji i jego wpływie na stan ducha rosyjskiego.
8 września 2009 wydawnictwoHarperCollins wydało ponad 900-stronicową powieśćJeździec miedziany, której autorką jest amerykańska pisarka rosyjskiego pochodzeniaPaullina Simons[8].
Pomnik znalazł się na wielu radzieckich i rosyjskich znaczkach pocztowych. 10 stycznia 1947 Poczta ZSRR wydała znaczek o nominale 50kopiejek, przedstawiający Jeźdźca miedzianego[9]. Jeździec miedziany znajduje się także na serii znaczków wydanych w maju 2003 przez Pocztę Rosyjską z okazji 300-lecia miasta Sankt Petersburg (trzy znaczki o wartościach nominalnych: 50rubli, 75 rubli i 100 rubli)[10][11][12].
