Ten artykuł dotyczy polskiej partii politycznej założonej w 1990. Zobacz też:inne znaczenia skrótu PSL orazhistoryczne partie o tej nazwie._Logo.svg){kind=logo} | |||
| Hymn:Rota | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Skrót | PSL | ||
| Prezes | |||
| Data założenia | 5 maja 1990 | ||
| Adres siedziby | ul. Smolna 10A, | ||
| Ideologia polityczna | neoagraryzm,chrześcijańska demokracja,demokracja bezpośrednia,proeuropeizm,liberalny konserwatyzm | ||
| Poglądy gospodarcze | |||
| Liczba członków | ok. 73 tys. (czerwiec 2023) | ||
| Członkostwo międzynarodowe | |||
| Grupa w Parlamencie Europejskim | |||
| Młodzieżówka | |||
| Barwy | |||
| Obecni posłowie | 28/460 | ||
| Obecni senatorowie | 4/100 | ||
| Obecni eurodeputowani | 2/53 | ||
| Obecni radni wojewódzcy | 55/552 | ||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) –polska partia polityczna, powstała 5 maja 1990 z połączeniaPSL „Odrodzenie” (będącego kontynuacjąZjednoczonego Stronnictwa Ludowego) orazwilanowskiego PSL. Skupia w głównej mierze osoby o poglądachagrarnych,centrowych,centroprawicowych ichadeckich. W latach 1993–1997 partia współtworząca rząd koalicyjny zSojuszem Lewicy Demokratycznej, w okresie 2001–2003 z SLD iUnią Pracy, w latach 2007–2015 zPlatformą Obywatelską oraz od 2023 zKoalicją Obywatelską (skupioną wokół PO),Lewicą (skupioną wokółNowej Lewicy) iPolską 2050. W 1992 oraz w okresie 1993–1995 ówczesny prezes PSLWaldemar Pawlak pełnił urząd premiera. PSL należy doEuropejskiej Partii Ludowej. Od 2019 jest głównym podmiotemKoalicji Polskiej.
Nazwa PSL nawiązuje do tradycji sięgającej XIX wieku. Bezpośrednim protoplastą organizacji byłoStronnictwo Ludowe, założone w 1895 wRzeszowie przez niezależnych działaczy chłopskich (m.in.Jakub Bojko iJan Stapiński), lewicowo-ludową inteligencję (Bolesław Wysłouch,Maria Wysłouchowa), część działaczyZwiązku Stronnictwa Chłopskiego oraz środowisko skupione wokółks. Stanisława Stojałowskiego. Z ramienia SL w 1897 zasiedli w parlamencieaustriackim wWiedniu pierwsi posłowie niezależnego (tj. bez patronatu kleru i szlachty) ruchu ludowego[1].
Nazwa „Polskie Stronnictwo Ludowe” funkcjonuje od 1903. Od tego czasu organizacja wprost wysuwała postulaty niepodległościPolski. W swoim programie głosiła potrzebę równouprawnienia narodowego, politycznego i społecznegoPolaków. Postulowała potrzebę reformy austriackiego systemu wyborczego.
Na skutek sporów wewnętrznych w 1913 doszło do podziału naPolskie Stronnictwo Ludowe „Piast” iPolskie Stronnictwo Ludowe Lewicę.
Czołowymi działaczami byli:Karol Lewakowski,Henryk Rewakowicz,Jan Stapiński,Jakub Bojko,Bolesław Wysłouch iWincenty Witos. Organami prasowymi: „Przyjaciel Ludu”, „Kurier Lwowski” i „Gazeta Ludowa”. Wieloletnim przewodniczącym (PSL „Piast”) i jednym ze współzałożycieli PSL był Wincenty Witos. W dwudziestoleciu międzywojennym PSL był jedną z najsilniejszych partii wSejmie, a Wincenty Witos trzykrotnie sprawował urządpremiera.
W 1915, w wyniku połączeniaNarodowego Związku Chłopskiego, Związku Chłopskiego oraz ugrupowania „Zaranie”, powstała kolejna partia. Początkowo nosiła nazwę Polskie Stronnictwo Ludowe w Królestwie Polskim, ale dla odróżnienia odgalicyjskiego PSL „Piast” w 1918 przybrała nazwęPSL „Wyzwolenie”.
W 1931 PSL „Piast” połączyło się z PSL „Wyzwolenie” iStronnictwem Chłopskim (składającym się ze środowisk dawnych PSL Lewicy,Związku Chłopskiego orazJedności Ludowej), tworzącStronnictwo Ludowe.
W czasieII wojny światowej działacze dawnego PSL współtworzyli rząd na uchodźstwie, a w kraju zorganizowali oddziały partyzanckie współpracujące zAK o nazwieBataliony Chłopskie. Pod koniec wojny premierem rządu na uchodźstwie zostałStanisław Mikołajczyk, liderSL „Roch”. Bezpośrednio po wojnie wrócił on do Polski i reaktywowałpartię (SL, potem PSL). W wyniku zlikwidowania przez władzestalinowskiepodziemia niepodległościowego rozbiciu struktur oporu społecznego PSL Mikołajczyka stało się jedyną platformą opozycji, jaka sprzeciwiała się porządkowi wprowadzonemu przez nowe władze. PSL stało się głównym przedmiotem ataku ze strony komunistów, którzy już wcześniej zmontowali swojeStronnictwo Ludowe. W wyniku rozłamu powstało teżPSL „Nowe Wyzwolenie”, które w wyborach startowało oddzielnie. Ataki w trakcie kampaniireferendalnej w 1946 orazwyborczej w 1947 doprowadziły do rozbicia partii na nurt „konserwatywny” i „ugodowy”. W czasie kampanii przed wyborami doSejmu Ustawodawczego w 1947, władze komunistyczne powołałyPaństwową Komisję Bezpieczeństwa, której zadaniem miało być koordynowanie działań aparatu represjiMBP,LWP,UB,MO,ORMO iKBW wobec działaczy ludowych. Aresztowano wówczas ok. 80 tysięcy lokalnych działaczy PSL, bojówkiPPR i UB zamordowały skrytobójczo 200 ludowców. Ostatecznie z powodu sfałszowania wyniku wyborów w Sejmie PSL miał 28 mandatów na 444 miejsca. Pod koniec 1948 stronnictwo liczyło tylko ok. 30 tys. członków. Prezesem szczątkowego PSL zostałJózef Niećko, a resztki partii połączyły się z prokomunistycznym Stronnictwem Ludowym w 1949, tworzącZjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL)[1].
Przedostatni prezes ZSLRoman Malinowski, powyborach parlamentarnych w 1989 i niepowodzeniu misji utworzenia rządu przezCzesława Kiszczaka, zawarł zLechem Wałęsą porozumienie, które odebrało większość w SejmiePZPR i umożliwiło powstanierządu Tadeusza Mazowieckiego. Marszałkiem Sejmu był wówczas ludowiecMikołaj Kozakiewicz (pełnił tę funkcję w latach 1989–1991)[2].
5 maja 1990 (na Kongresie Jedności PSL) partiaPSL „Odrodzenie” (będąca kontynuacją ZSL) oraz powstałe w 1989wilanowskie PSL połączyły się, tworząc PSL[3]. Początkowo wpływowe stanowiska w partii zajęli członkowieNSZZ RI „Solidarność”, w tymRoman Bartoszcze, który został pierwszym prezesem PSL. Na czele Rady Naczelnej stanąłRoman Jagieliński. Wpierwszych wolnych wyborach prezydenckich Roman Bartoszcze został kandydatem partii na prezydenta. Zdobył 1 176 175 głosów (7,15%), co dało mu przedostatnie, 5. miejsce[4]. Po dymisji premieraTadeusza Mazowieckiego PSL nie weszło w skład nowego rządu, na czele którego stanąłJan Krzysztof Bielecki zKongresu Liberalno-Demokratycznego.
W połowie 1991 władzę w PSL przejęła grupa młodych działaczy wywodzących się zeZwiązku Młodzieży Wiejskiej, na czele zWaldemarem Pawlakiem, który został nowym prezesem partii. Stało się to 29 czerwca, w czasie nadzwyczajnego kongresu Stronnictwa, na którym przyjęto też statut, program i deklarację ideową partii[5]. Przewodniczącym Rady Naczelnej zostałJózef Zych. Jesienią tego samego roku wpierwszych w pełni wolnych wyborach parlamentarnych utworzony przez PSL komitet wyborczy „PSL Sojusz Programowy” zdobył 8,67% głosów, co dało 48 mandatów poselskich[6]. Wicemarszałkiem Sejmu z ramienia PSL został Józef Zych[7]. Początkowo partia nie udzieliła poparcia rządowi Jana Olszewskiego (klub wstrzymał się od głosu), natomiast po jego powołaniu umiarkowanie go wspierała. 5 czerwca 1992 przy głosowaniu nad wotum nieufności dla rządu PSL poparło jednak ten wniosek[8]. Następcą Jana Olszewskiego na stanowisku premiera został Waldemar Pawlak (poparty przez koalicjęUD-SLD-PSL-KPN-KLD-PPG), któremu nie udało się sformować rządu, a PSL znalazło się ponownie w opozycji. W listopadzie tego samego roku odbył się III kongres partii[3].
Wwyborach parlamentarnych w 1993 PSL wystartowało pod hasłami: („Żywią, bronią, gospodarują” i „Polsce potrzebny jest dobry gospodarz”)[3]. Partia zajęła drugie miejsce (uzyskując 15,4% głosów, otrzymując 132 mandaty poselskie i 36 senatorskich)[6] i weszła w koalicję rządową z SLD. W październiku tego samego roku powołano rząd z Waldemarem Pawlakiem na czele, a marszałkiem Senatu zostałAdam Struzik[9]. W następnym roku partia zdobyła około 10 tysięcy mandatów w wyborach samorządowych[10] i większość stanowisk marszałków województw. Waldemar Pawlak był premierem rządu do marca 1995. W tym samym roku został on kandydatem PSL wwyborach prezydenckich. Zdobył 770 417 głosów (4,31%), co dało mu 5. miejsce spośród 13 kandydatów[11]. Marszałkiem Sejmu w latach 1995–1997 był Józef Zych[12].
Wwyborach parlamentarnych w 1997 PSL uzyskało 7,3% głosów i 27 mandatów poselskich oraz 3 senatorskie[10]. Stosunkowo słaby wynik spowodował ustąpienie Waldemara Pawlaka i przejście partii do opozycji. 11 października 1997 na posiedzeniu Rady Naczelnej PSL na jego następcę wybranoJarosława Kalinowskiego[5]. Na stanowisku przewodniczącego RN Józefa Zycha zastąpiłAlfred Domagalski. 20 października 1997Franciszek Jerzy Stefaniuk został z ramienia PSL wicemarszałkiem Sejmu. Wwyborach samorządowych w 1998 PSL uczestniczyło, wraz zUnią Pracy iKrajową Partią Emerytów i Rencistów, w ramach koalicjiPrzymierze Społeczne (pod hasłem „Nie traćcie wiary w lepszą przyszłość Polski”) zdobyło 4583 mandaty radnych, w tym 3153 do rad gmin, 1341 do rad powiatów i 89 do sejmików wojewódzkich[13]. W dniach 24–25 marca 2000 odbył się VII Kongres PSL[10] pod hasłem „Czas, by państwo służyło ludziom”, w którym uczestniczyło 703 delegatów. Kongres przyjął nowy program partii. Jarosław Kalinowski ponownie został wybrany na prezesa[14]. W nowym składzie Rady Naczelnej przewodniczącym został Franciszek Jerzy Stefaniuk. W maju tego samego roku Jarosław Kalinowski został kandydatem na prezydenta RP. Wwyborach prezydenckich otrzymał 269 316 wyborców (5,9%), co dało mu 5. miejsce spośród 12 kandydatów[15].
Wwyborach parlamentarnych w 2001 partia uzyskała 8,98% głosów, co dało jej 42 mandaty poselskie i 4 senatorskie (hasłem wyborczym było „Blisko ludzkich spraw”). Po raz drugi weszła w koalicję rządową z SLD, obejmując stanowisko wicepremiera z ministerstwem rolnictwa i rozwoju wsi (otrzymał je Jarosław Kalinowski), ministerstwo środowiska (otrzymał jeStanisław Żelichowski) i stanowisko wicemarszałka Sejmu (otrzymał jeJanusz Wojciechowski)[16].
Wwyborach samorządowych w 2002 partia uzyskała 4986 mandatów (10,65% wszystkich w Polsce). Z PSL związanych było 275 z 1569 wójtów i 58 z 773 burmistrzów[17]. PSL współrządziło w wielu sejmikach wojewódzkich – w jednych z SLD, w innych (np. na Mazowszu) z opozycją wobec ówczesnego rządu.
W 2003 partia została usunięta przez premieraLeszka Millera z koalicji rządowej za głosowanie przeciwko jednemu z rządowych projektów[16]. Od tego czasu pozostawało w opozycji do rząduSLD-UP, zbliżając się do ugrupowań prawicowych[18]. Od stycznia do kwietnia 2004 PSL współtworzyło federacyjny klub poselski zPolskim Blokiem Ludowym[19][20]. 16 marca 2004 Jarosław Kalinowski ustąpił z funkcji prezesa partii, stając na czele Rady Naczelnej. Nowym prezesem został Janusz Wojciechowski. W tym samym roku wwyborach europejskich partia uzyskała 6,34%, co dało jej 4 mandaty wParlamencie Europejskim. Po objęciu jednego z nich przez Janusza Wojciechowskiego wicemarszałkiem Sejmu z ramienia PSL został Józef Zych. W 2005 prezesem ugrupowania został Waldemar Pawlak. Wwyborach parlamentarnych w tym samym roku PSL otrzymało 6,96% głosów, uzyskując 25 mandatów poselskich i 2 senatorskie[21]. Z list ugrupowania startowali m.in. kandydaciRuchu Autonomii Śląska. Partia ponownie znalazła się w opozycji wobec rządu, a Jarosław Kalinowski został wicemarszałkiem Sejmu. W 2006 z PSL odeszło 3 z 4 eurodeputowanych i założyłoPSL „Piast”[22].
Wwyborach samorządowych w 2006 ludowcy otrzymali 4840 mandatów radnych w skali kraju (najwięcej spośród wszystkich komitetów). PSL uzyskało w gminach 3890 mandatów, w powiatach 867, a w sejmikach wojewódzkich 83. Listy wyborcze blokowało głównie zPlatformą Obywatelską[17].
Po wygranych przez Platformę Obywatelskąprzedterminowych wyborach w 2007, w których PSL zdobyło 8,91%, co dało 31 mandatów[23], weszło ono dokoalicji rządowej, w której otrzymało stanowisko wicepremiera i ministra gospodarki (został nim Waldemar Pawlak), stanowisko ministra rolnictwa i rozwoju wsi (objął jeMarek Sawicki) oraz stanowisko ministra pracy i polityki społecznej (objęła jeJolanta Fedak). Hasłem wyborczym partii było „Porozumienie służy ludziom”. W 2009, w kolejnychwyborach do Parlamentu Europejskiego, PSL zdobyło 3 mandaty (7,01%)[24]. Po objęciu jednego z nich przez Jarosława Kalinowskiego wicemarszałkiem Sejmu zostałaEwa Kierzkowska[25].
10 kwietnia 2010 na pokładzie samolotu doKatynia wraz z prezydentemLechem Kaczyńskim znaleźli się również posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego. Wkatastrofie lotniczej w Smoleńsku zginęli wówczas członkowie Rady Naczelnej PSL:Leszek Deptuła,Wiesław Woda iEdward Wojtas[26]. W zarządzonych w związku z katastrofąprzedterminowych wyborach prezydenckich kandydatem partii został Waldemar Pawlak, który otrzymał 294 273 głosów (1,75%), zajmując 5. miejsce spośród 10 kandydatów[27] (w II turze PSL nie poparło oficjalnie żadnego kandydata). W wyborach uzupełniających do Senatu wokręgu płocko-ciechanowskim, zarządzonych po śmierci w katastrofie senatorPiSJaniny Fetlińskiej, kandydat PSLMichał Boszko uzyskał pierwszy w VII kadencji Senatu mandat przypadający partii[28].
Wwyborach samorządowych w 2010 PSL uzyskało 16,3% głosów w wyborach do sejmików wojewódzkich, w których otrzymało 93 mandaty (3. wynik w skali kraju). W sejmiku świętokrzyskim partia otrzymała najwięcej mandatów. We wszystkich sejmikach PSL znalazło się w koalicjach rządzących z PO (w niektórych z nich także z innymi koalicjantami), w czterech województwach otrzymując stanowiska marszałków (w jednym województwie PSL z PO w 2013 utraciły władzę, a reprezentant PSL przestał być marszałkiem). W wyborach do rad powiatów komitet PSL uzyskał 15,88% (także trzeci wynik w skali kraju, dało to 999 mandatów), a w wyborach do rad gmin 11% głosów (4381 mandatów, najwięcej w skali kraju). PSL uzyskało w skali kraju najwięcej wójtów (428) i burmistrzów, a wZgierzu kandydatka partii wygrała wybory na prezydenta. Partia startowała pod hasłem „Człowiek jest najważniejszy”. W marcu 2011 do klubu PSL dołączył drugi z senatorówNorbert Krajczy, wcześniej reprezentujący PiS[29].
Wwyborach parlamentarnych w 2011 PSL uzyskało 8,36% głosów na listy kandydatów do Sejmu, co było 4. wynikiem spośród komitetów wyborczych i pozwoliło na uzyskanie 28 mandatów w tej izbie[30]. Partia uzyskała również 2 mandaty w Senacie[31]. Wicemarszałkiem Sejmu z ramienia PSL zostałEugeniusz Grzeszczak[32]. PSL ponownie zostało partnerem PO w koalicji rządowej. Politykom Stronnictwa przypadły te same resorty, co w poprzednim rządzie. Waldemar Pawlak ponownie został wicepremierem i ministrem gospodarki, Marek Sawicki utrzymał tekę ministra rolnictwa i rozwoju wsi, a nowym ministrem pracy i polityki społecznej zostałWładysław Kosiniak-Kamysz. 7 grudnia 2011, w wyniku wejścia w życietraktatu lizbońskiego, mandat w Parlamencie Europejskim objął polityk PSLArkadiusz Bratkowski[33].
W lipcu 2012 na stanowisku ministra rolnictwa i rozwoju wsi Marka Sawickiego zastąpiłStanisław Kalemba[34]. 17 listopada 2012 podczas XI kongresu partii na funkcji prezesa PSL Waldemara Pawlaka zastąpiłJanusz Piechociński, który pokonał dotychczasowego prezesa na kongresie stosunkiem głosów 547:530[35]. Dwa dni później Waldemar Pawlak ogłosił podanie się do dymisji (przyjętej następnie przez premieraDonalda Tuska) z funkcji wicepremiera i ministra gospodarki. Odwołany z obu funkcji został 27 listopada. 6 grudnia obydwa te urzędy objął Janusz Piechociński.
Nowy prezes zaproponował współpracę z PSL nowym środowiskom politycznym. W odpowiedzi na to wezwanie w styczniu 2013 do klubu PSL dołączył posełAndrzej Dąbrowski (który przeszedł zSolidarnej Polski)[36], a następnie PSL podjęło kilkumiesięczną współpracę programową z partiąPolska Jest Najważniejsza (tworząc konwersatorium „Centrum dla Polaków”)[37]. W ramach CdP odbyły się dwie debaty (w drugiej wzięło udział równieżStronnictwo Konserwatywno-Ludowe). 11 grudnia tego samego roku klub został z kolei poszerzony o czworo posłów, którzy uprzednio tworzyli koło poselskieInicjatywa Dialogu[38]. W styczniu 2014 PSL podjęło decyzję o nawiązaniu współpracy z SKL iSamoobroną[39], jednak SKL już w lutym zgłosiło akces doPolski RazemJarosława Gowina, zaś rozmowy PSL o wspólnym starcie wyborczym z Samoobroną nie zakończyły się porozumieniem. W marcu poseł Andrzej Dąbrowski opuścił PSL (związał się następnie z PRJG).
Wwyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 PSL uzyskało 6,8% głosów, zajmując 5. miejsce i uzyskując 4 mandaty[40].
Wwyborach samorządowych w tym samym roku PSL uzyskało 23,88% głosów w wyborach do sejmików województw, co przełożyło się na 157 mandatów. Był to 3. wynik w skali kraju (nieznacznie gorszy niżPrawa i Sprawiedliwości oraz Platformy Obywatelskiej). W czterech województwach PSL zdobyło najwięcej głosów, a w dwóch województwach najwięcej mandatów. We wszystkich oprócz podkarpackiego weszło w skład koalicji rządzącej z PO (w śląskim także z SLD i od czerwca 2015 zRAŚ), otrzymując 5 stanowisk marszałków województw (w listopadzie 2015 PSL przeszło do opozycji w województwie lubuskim). PSL zdobyło ponadto najwięcej mandatów w radach powiatów oraz w radach gmin, a 3 członków partii (w tym 1 reprezentujący KW PSL) zostało prezydentami miast. Stronnictwo zdobyło ogółem najwięcej stanowisk włodarzy.
18 grudnia 2014 do klubu parlamentarnego PSL przeszło sześciu (większość) dotychczasowych posłów koła poselskiegoBezpieczeństwo i Gospodarka, w tym jego szefArtur Dębski (jeden z tych posłówArtur Górczyński 8 kwietnia 2015 przeszedł do klubu SLD). Z początkiem lutego 2015 klub zasilił dotychczas niezależny posełJohn Godson (wcześniej reprezentujący PO i Polskę Razem).
Kandydatem partii wwyborach prezydenckich w 2015 został marszałek województwa świętokrzyskiego, wiceprezes partiiAdam Jarubas[41]. Zajął on 6. miejsce spośród 11 kandydatów, uzyskując 238 761 (1,6%) głosów[42]. Przed II turą PSL zaangażowało się w kampanię wówczas urzędującego prezydentaBronisława Komorowskiego[43].
Wwyborach parlamentarnych w 2015 PSL uzyskało 5,13% głosów do Sejmu (był to 6. wynik spośród wszystkich komitetów, a 5. wśród tych, które uzyskały mandaty)[44], zdobywając 16 mandatów poselskich. Był to najsłabszy w historii rezultat partii w wyborach parlamentarnych. W Senacie PSL zdobyło 1 mandat[45]. 7 listopada tego samego roku Janusz Piechociński zrezygnował z funkcji prezesa partii, a na nowego szefa PSL wybrano Władysława Kosiniaka-Kamysza[46]. Po ośmiu latach uczestnictwa w koalicji rządzącej PSL przeszło do opozycji wobec rządu PiS, Polski Razem (od 2017Porozumienia) i Solidarnej Polski. W nowym Sejmie nie otrzymało funkcji wicemarszałka.
PSL współtworzyło w maju 2016 koalicję Wolność Równość Demokracja, powołaną pod patronatemKomitetu Obrony Demokracji (przyjęło jednak w pewnym stopniu zdystansowane stanowisko wobec działań KOD).
W 2016 jedyny senator PSL opuścił klub tej partii, a w 2017 i 2018 uczyniło to dwoje posłów. Wszyscy znaleźli się w klubie parlamentarnym PiS (dwóch z nich przystąpiło do Porozumienia). 22 stycznia 2018, w związku z utratą przez PSL liczby posłów potrzebnej do utrzymania klubu poselskiego, przystąpił do niegoMichał Kamiński zUnii Europejskich Demokratów, której liderzy wspólnie z liderami PSL zadeklarowali chęć powołania wspólnego klubu federacyjnego[47]. 8 lutego 2018 powołanoKlub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego – Unii Europejskich Demokratów, w skład którego weszli wszyscy posłowie PSL i UED[48] (jeden z posłów UED, wiceszef klubuJacek Protasiewicz, w grudniu tego samego roku w wyniku porozumienia trzech partii przeszedł do klubuNowoczesnej, by został on reaktywowany). 16 października tego samego roku PSL ponownie zyskało reprezentanta w Senacie, poprzez przystąpienie do partii byłego senatora POJana Filipa Libickiego[49][50].
Wwyborach samorządowych w 2018 PSL uzyskało 12,07% głosów w wyborach do sejmików województw, co przełożyło się na 70 mandatów. Był to 3. wynik w skali kraju. 2. wynik w skali kraju PSL uzyskało w wyborach do rad powiatów i do rad gmin do 20 tys. mieszkańców, a do rad gmin powyżej 20 tys. mieszkańców 3. wynik. Członkowie PSL zdobyli najwięcej stanowisk wójtów i włodarzy ogółem (komitet partii zaś mniej niż komitet PiS). W wyborach na prezydentów miast kandydat komitetu PSL ponownie wygrał wCiechanowie, a członek PSL także wElblągu. W połowie regionów PSL weszło w skład koalicji rządzących, otrzymując miejsca w zarządach województw. W mazowieckim i warmińsko-mazurskim utrzymało stanowiska marszałków. Przedstawicielka ugrupowania (wybrana z listyBS) stanęła na czelesejmiku lubuskiego.
23 lutego 2019 Rada Naczelna PSL podjęła decyzję o współtworzeniuKoalicji Europejskiej (wraz z PO, Nowoczesną, SLD iZielonymi) nawybory do Parlamentu Europejskiego w tym samym roku[51]. Kandydaci PSL obsadzili 17 ze 130 miejsc na jej listach wyborczych (jedno z nich przypadło przewodniczącej UED). W trzech z 13 okręgów działacze PSL zostali liderami list. Przedstawiciele PSL uzyskali 3 z 22 mandatów, jakie przypadły KE. Zdobyli 4,55% głosów w skali kraju, tj. 11,83% w ramach KE (łącznie z wynikiem szefowej UED odpowiednio 4,6% i 11,95%).
1 czerwca 2019 Rada Naczelna PSL opowiedziała się za budową wokół tej partii centrowo-chadeckiejKoalicji Polskiej, mającej wystartować wjesiennych wyborach parlamentarnych[52]. 4 lipca klub parlamentarny PSL-UED poszerzył się o dwóch prawicowych posłów wykluczonych wcześniej z PO (m.in.Marka Biernackiego) oraz niezrzeszonego dotychczas posła Nowoczesnej, przekształcając się w klub PSL-Koalicja Polska. 8 sierpnia Polskie Stronnictwo Ludowe zawarło porozumienie z ruchemKukiz’15, który stał się najsilniejszym poza PSL podmiotem KP. Obie formacje przyjęły wspólne postulaty dotyczące m.in. mieszanej ordynacji wyborczej, powszechnych wyborówProkuratora Generalnego,e-votingu, możliwości odwołania posła, emerytury bez podatku, deregulacji gospodarki, ulgi podatkowej naOZE, czy też pakietu antykorupcyjnego[53]. Koalicja Polska (w składzie której znalazły się także m.in. partie UED, Ślonzoki Razem,SD i Polska Nas Potrzebuje) wystartowała w wyborach jako komitet wyborczy PSL. Uzyskał on 8,55% głosów, zajmując 4. miejsce i zdobywając 30 mandatów w Sejmie oraz 3 w Senacie. Poza reprezentantami PSL, mandaty w Sejmie uzyskało sześcioro przedstawicieli ruchu Kukiz’15, jeden UED oraz trzy osoby niezależne w ramach KP, a w Senacie polityk UED. PSL pozostało po wyborach w opozycji. Parlamentarzyści wybrani z ramienia komitetu PSL powołali klub Koalicja Polska – PSL-Kukiz15, na czele którego stanął prezes PSL. Sekretarz PSLPiotr Zgorzelski został wicemarszałkiem Sejmu. 10 grudnia tego samego roku, w ramach klubu parlamentarnego Koalicja Polska – PSL-Kukiz15, senatorowie KP powołali koło senatorów Koalicja Polska-PSL.
14 grudnia 2019 kandydatem PSL wwyborach prezydenckich w 2020 został ogłoszony prezes partii i szef klubu parlamentarnego KP Władysław Kosiniak-Kamysz (poparły go również ugrupowania pozostające w Koalicji Polskiej, jak Kukiz’15, UED czy ŚR). Wczerwcowych wyborach otrzymał on 459 365 głosów (2,36%), zajmując 5. miejsce spośród 11 kandydatów[54]. W lipcowej II turze PSL nie udzieliło oficjalnego poparcia żadnemu z kandydatów, jednak osoby zajmujące najwyższe funkcje w partii (w tym prezes) opowiedziały się zaRafałem Trzaskowskim.
W listopadzie 2020 PSL zakończyło współpracę z Kukiz’15, w związku z czym klub parlamentarny przyjął nazwę Koalicja Polska – PSL, UED, Konserwatyści. W 2021 środowisko „Konserwatystów” w klubie KP zasilili parlamentarzyści reprezentujący wcześniej PO – senatorKazimierz Michał Ujazdowski i posełIreneusz Raś, w 2022 założyli oni działającą w ramach KP partięCentrum dla Polski. W lipcu 2023 do środowiska „Konserwatystów” w klubie KP dołączyło troje posłówPorozumienia (w tym prezes partiiMagdalena Sroka), kilka tygodni później wystąpili oni z tej partii.
Na kongresie PSL 4 grudnia 2021 Jarosława Kalinowskiego na funkcji przewodniczącego Rady Naczelnej zastąpił Waldemar Pawlak[55].
7 lutego 2023 Władysław Kosiniak-Kamysz iSzymon Hołownia ogłosili nawiązanie współpracy programowej pomiędzy Koalicją Polską iPolską 2050. 27 kwietnia tego samego roku poinformowali o zawarciu umowy koalicyjnej pomiędzy PSL i Polską 2050 o wspólnym starcie wwyborach parlamentarnych w 2023[56][57]. 15 maja ogłosili nazwę koalicji –Trzecia Droga[58].
W wyborach w 2023 Trzecia Droga uzyskała 14,4% głosów, zajmując 3. miejsce. Kandydatom z puli PSL przypadły 32 z 65 mandatów dla TD w Sejmie i 6 z 11 mandatów dla TD w Senacie (z czego 5 mandatów poselskich zdobyli „Konserwatyści”, w tym 3 członkowie CdP, a po jednym mandacie senatorskim politycy CdP i UED; spośród grona „Konserwatystów” posłanka Magdalena Sroka wstąpiła jednak w nowej kadencji do PSL)[59]. W Sejmie Koalicja Polska powołała odrębny klub pod nazwą PSL–Trzecia Droga, zaś w Senacie powstał wspólny klub TD (KP, w ramach której do środowiska „Konserwatystów” dołączył wybrany z własnego komitetu były senator PSLJózef Zając, oraz Polski 2050). Piotr Zgorzelski utrzymał stanowisko wicemarszałka Sejmu. PSL wraz z całą TD przystąpiło donowej koalicji rządzącej wraz zKoalicją Obywatelską (skupioną wokół PO) iLewicą (skupioną wokółNowej Lewicy). Władysław Kosiniak-Kamysz objął stanowiska wicepremiera i ministra obrony narodowej,Krzysztof Hetman został ministrem rozwoju i technologii,Dariusz Klimczak ministrem infrastruktury, aCzesław Siekierski ministrem rolnictwa i rozwoju wsi.
Wwyborach samorządowych w 2024 PSL ponownie powołało wraz z Polską 2050 komitet TD, z ramienia którego wystawiło kandydatów do sejmików i częściowo na niższych szczeblach. W wyborach do sejmików kandydatom z puli PSL przypadło 58 z 80 mandatów dla komitetu TD (uzyskali je we wszystkich województwach)[60]; kandydaci ściśle związani z partią otrzymali ich 54.Krzysztof Kosiński uzyskał reelekcję na prezydenta Ciechanowa. W 3/4 województw PSL weszło w skład koalicji rządzących (zasiadając przy tym w zarządach), a w dolnośląskim i mazowieckim jego działacze zostali wybrani na marszałków.
Wwybory do Parlamentu Europejskiego w tym samym roku PSL ponownie wystartowało w ramach TD. Członkowie partii otworzyli listy w 5 z 13 okręgów na listach koalicji[61]. Komitet otrzymał 6,91% głosów, zajmując 4. miejsce i otrzymując 3 mandaty, z których 2 przypadły przedstawicielom PSL[62]. Wybranego do PE Krzysztofa Hetmana na funkcji ministra rozwoju i technologii zastąpiłKrzysztof Paszyk.
Wwyborach prezydenckich w 2025 PSL poparło kandydaturę marszałka Sejmu i przewodniczącego Polski 2050, Szymona Hołowni (jako wspólnego kandydata TD)[63], który zajął 5. miejsce, uzyskując 4,99% głosów[64]. W II turze PSL poparło (podobnie jak Szymon Hołownia) Rafała Trzaskowskiego z PO[65]. W czerwcu tego samego roku PSL rozluźniło współpracę z Polską 2050 w ramach TD[66][67] (pozostając we wspólnym klubie w Senacie i wielu samorządach).
24 lipca 2025 na stanowisku ministra rolnictwa i rozwoju wsi Czesława Siekierskiego zastąpiłStefan Krajewski, zlikwidowane zostało Ministerstwo Rozwoju i Technologii kierowane przez Krzysztofa Paszyka, aMiłosz Motyka stanął na czele reaktywowanego Ministerstwa Energii.
Na kongresie PSL 15 listopada 2025 na funkcji przewodniczącego Rady Naczelnej Waldemara Pawlaka zastąpił Piotr Zgorzelski[68].
Polskie Stronnictwo Ludowe ogłosiło m.in. następujące dokumenty programowe[69]:
Podstawy programu PSL oparte są na zasadach doktrynyneoagraryzmu[70]. PSL opowiedziało się w gospodarce za rozwiązaniami takimi, jak:
Partia postuluje też dobrowolnyZUS dla przedsiębiorców[72]. Za priorytet ugrupowanie uznaje projekt „Emerytura bez podatku”, zakładający zniesienie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz dla emerytów i rencistów, a także likwidację składki tychże na ubezpieczenie zdrowotne[73]. Partia proponuje także szereg ulg dotyczących rodziny, czy programy dotyczące m.in. osób młodych i niepełnosprawnych. PSL postuluje również szereg rozwiązań w dziedzinie ekologii oraz dotyczących walki ze smogiem. Kładzie też nacisk na kwestie związane ze ochroną zdrowia, z rozwojem kultury w społecznościach lokalnych, z lokalną infrastrukturą oraz zochotniczymi strażami pożarnymi.
PSL postuluje zmianę formułySenatu na izbę samorządową. Partia opowiada się także za dekoncentracją administracji publicznej, ograniczeniem kompetencji urzędów wojewódzkich, wzmocnieniem rad sołeckich, stabilnym finansowaniemorganizacji pozarządowych, usprawnieniem sądów, ustanowieniem dniareferendalnego, czy też wprowadzeniem powszechnych wyborówRPO,Prokuratora Generalnego iKrajowej Rady Sądownictwa[72].
Partia popierała wejście Polski doUnii Europejskiej pod warunkiem wynegocjowania korzystnych warunków[74]. Po wejściu Polski do UE partia popiera silną integrację europejską i poszerzanie współpracy z krajami członkowskimi na zasadach partnerskich. Opowiada się za dobrymi stosunkami ze wszystkimi sąsiadami[75].
W kwestiach światopoglądowych politycy PSL zasadniczo sprzeciwiają się:
Opowiadają się natomiast za:
W partii nie ma jednak dyscypliny dotyczącej kwestii światopoglądowych[78][79].
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Działacze PSL |
Zobacz też kategorię:Politycy Polskiego Stronnictwa Ludowego.Według informacji partii, skupia ona około 100 tysięcy członków, co czyni ją największą partią w Polsce. Ma rozbudowane struktury terenowe obejmujące wszystkie województwa, 90% gmin i w około 35% wsi. Najwyższą władzą w PSL jest zwoływany co 4 lata Kongres, a między Kongresami – Rada Naczelna. Najwyższym organem wykonawczym jest Naczelny Komitet Wykonawczy.
Prezes:
Wiceprezesi:
Sekretarze:
Skarbnik:
Pozostali członkowie:
Przewodniczący:
Wiceprzewodniczący:
Sekretarze:
Organizacją młodzieżową PSL jest powstałe w 2000Forum Młodych Ludowców[80]. Wcześniej z partią współpracowałZwiązek Młodzieży Wiejskiej[81], który jednak całkowicie się usamodzielnił i stał się organizacją apolityczną (przy czym wciąż jego szefowie działają jednocześnie w PSL).
.jpg)
| Lp. | Portret | Imię i nazwisko | od | do |
|---|---|---|---|---|
| 1. |  | Roman Bartoszcze | 5 maja 1990 | 29 czerwca 1991 |
| 2. | .jpg) | Waldemar Pawlak | 29 czerwca 1991 | 11 października 1997 |
| 3. |  | Jarosław Kalinowski | 11 października 1997 | 16 marca 2004 |
| 4. |  | Janusz Wojciechowski | 16 marca 2004 | 29 stycznia 2005 |
| (2.) | | Waldemar Pawlak | 29 stycznia 2005 | 17 listopada 2012 |
| 5. |  | Janusz Piechociński | 17 listopada 2012 | 7 listopada 2015 |
| 6. |  | Władysław Kosiniak-Kamysz | 7 listopada 2015 | nadal |
| Lp. | Portret | Imię i nazwisko | Od | Do |
|---|---|---|---|---|
| 1. |  | Franciszek Kamiński | 5 maja 1990 | 24 lutego 2000 (zmarł) |
| 2. |  | Tadeusz Nowak | 29 czerwca 1991 | 10 lutego 1994 (zmarł) |
| 3. |  | Edward Kaleta | 1998 | 3 czerwca 2000 (zmarł) |
| 4. | .jpg) | Antoni Podraza | 16 marca 2004 | 28 stycznia 2008 (zmarł) |
| 5. |  | Józef Zych | 17 listopada 2012 | nadal |
| Lp. | Zdjęcie | Imię i nazwisko | Od | Do |
|---|---|---|---|---|
| 1. | .jpg) | Roman Jagieliński | 1990 | 1991 |
| 2. | | Józef Zych | 1991 | 1997 |
| 3. |  | Alfred Domagalski | 1997 | 2000 |
| 4. |  | Franciszek Stefaniuk | 2000 | 2004 |
| 5. | | Jarosław Kalinowski | 2004 | 2021 |
| 6. | .jpg) | Waldemar Pawlak | 2021 | 2025 |
| 6. |  | Piotr Zgorzelski | 2025 | nadal |
Inni posłowie wybrani w ramach puli PSL z listTrzeciej Drogi w Sejmie IX kadencji (także zasiadający w klubie PSL-TD):
Inni senatorowie wybrani w ramach puli PSL z ramieniaTrzeciej Drogi w Senacie X kadencji (także zasiadający w klubie TD):
Obaj posłowie PSL należą wParlamencie Europejskim doEuropejskiej Partii Ludowej.
Trzeci eurodeputowany PSL,Krzysztof Hetman, 15 października 2023 został wybrany doSejmu. Wszyscy posłowie PSL należeli wParlamencie Europejskim doEuropejskiej Partii Ludowej.
Inni posłowie wybrani z list PSL w Sejmie IX kadencji:
Łukasz Mejza zasiadł w Sejmie jako poseł niezrzeszony (wstąpił potem ponadto doPartii Republikańskiej). Pozostali posłowie wybrani z list PSL zostali członkami klubuKoalicji Polskiej. Agnieszka Ścigaj opuściła klub 30 listopada 2020, a pozostali posłowie reprezentujący Kukiz’15 9 grudnia 2020 (29 stycznia 2021 powołali koło Kukiz’15 –Demokracja Bezpośrednia). Pod koniec kadencji Agnieszka Ścigaj zasiadała w kolePolskie Sprawy, Stanisław Tyszka w koleKonfederacji (wstąpił ponadto do partiiKORWiN/Nowa Nadzieja), a Paweł Szramka w klubieKoalicji Obywatelskiej (został ponadto liderem partii Dobry Ruch; poprzednio zasiadał w kole Polskie Sprawy).
Inny senator wybrany z ramienia PSL w Senacie X kadencji (także zasiadający w koleKoalicja Polska – PSL):
| Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej VIII kadencji |
|---|
|
Inni posłowie PSL w Sejmie VIII kadencji:
Inny senator PSL w Senacie IX kadencji:
Wszyscy posłowie PSL należeli wParlamencie Europejskim doEuropejskiej Partii Ludowej.
Inni posłowie PSL w Sejmie VII kadencji:
Wszyscy posłowie PSL należeli wParlamencie Europejskim doEuropejskiej Partii Ludowej.
Inni posłowie PSL w Sejmie VI kadencji:
Pozostali eurodeputowani PSL:Zbigniew Kuźmiuk,Zdzisław Podkański iJanusz Wojciechowski zostali usunięci z szeregów partii 4 lutego 2006 po przejściu dogrupy UEN. Następnie założyli oniPSL „Piast” / Stronnictwo „Piast”.
| Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej V kadencji |
|---|
|
Listy członków klubu PSL pod koniec danej kadencji (a także informacje o zmianach w trakcie kadencji) znajdują się w odpowiednich hasłach.
Senatorami V kadencji z ramienia PSL zasiadającymi w Kole Senatorów Ludowych i Niezależnych byliKrzysztof Borkowski,Lesław Podkański iJerzy Smorawiński.
Senatorami IV kadencji z ramienia PSL zasiadającymi w Kole Senatorów Ludowych i Niezależnych byliAdam Rychliczek,Jerzy Smorawiński iAdam Struzik.
Osobny artykuł:Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji.| Rok | Liczba członków |
|---|---|
| 1995 | ok. 200 tys.[82] |
| 2005 | ok. 80 tys.[83] |
| luty 2010 | ok. 128 tys.[84] |
| grudzień 2012 | ok. 124 tys.[85] |
| czerwiec 2016 | 100 320[86] |
| grudzień 2021 | ok. 87 tys.[87] |
| maj/czerwiec 2023 | 73 222[88] |
| Wybory | Sejm | Senat | Rząd | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Głosy | Mandaty | Mandaty | ||||||
| Liczba | % | +/− | Liczba | +/− | Liczba | +/− | ||
| 1991 | 972 952 | 8,70 (5.) | – | 48/460 | – | 8/100 | – | Opozycja |
| jakoPolskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy | ||||||||
| 1993 | 2 124 367 | 15,40 (2.) |  6,70 | 132/460 | 84 | 36/100 | 28 | Koalicja |
| 1997 | 956 184 | 7,31 (4.) |  8,09 | 27/460 | 105 | 3/100 | 33 | Opozycja |
| 2001 | 1 168 659 | 8,98 (5.) | 1,67 | 42/460 | 15 | 4/100 | 1 | Koalicja (do 2003) |
| Opozycja (od 2003) | ||||||||
| 2005 | 821 656 | 6,96 (6.) | 2,02 | 25/460 | 17 | 2/100 | 2 | Opozycja |
| 2007 | 1 437 638 | 8,91 (4.) | 1,95 | 31/460 | 6 | 0/100 | 2 | Koalicja |
| 2011 | 1 201 628 | 8,36 (4.) | 0,55 | 28/460 | 3 | 2/100 | 2 | Koalicja |
| 2015 | 779 875 | 5,13 (6.) | 3,23 | 16/460 | 12 | 1/100 | 1 | Opozycja |
| 2019 | 1 578 523 | 8,55 (4.) | 3,42 | 30/460 [a] | 14 | 3/100 [b] | 2 | Opozycja |
| 2023 | koalicja zPolską 2050 | 32/460 [c] | 2 | 6/100 [d] | 3 | Koalicja | ||
| Wybory | Kandydat | Zdjęcie | I tura | |
|---|---|---|---|---|
| Głosów | % | |||
| 1990 | Roman Bartoszcze | .png) | 1 176 175 | 7,21 (5.) |
| 1995 | Waldemar Pawlak |  | 770 419 | 4,31 (5.) |
| 2000 | Jarosław Kalinowski | | 1 047 949 | 5,95 (4.) |
| 2005 | 269 316 | 1,80 (5.) | ||
| 2010 | Waldemar Pawlak | | 294 273 | 1,75 (5.) |
| 2015 | Adam Jarubas |  | 238 761 | 1,60 (6.) |
| 2020 | Władysław Kosiniak-Kamysz | .jpg) | 459 365 | 2,36 (5.) |
| 2025 | Szymon Hołownia* |  | 978 901 | 4,99 (5.) |
* Członek PL2050, wspólny kandydat Trzeciej Drogi.
| Wybory | Głosy | Mandaty | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Liczba | % | +/− | Liczba | +/− | |
| 2004 | 386 340 | 6,34 (7.) | – | 4/54 | – |
| 2009 | 516 146 | 7,01 (4.) | 0,67 | 3/50 | 1 |
| 2014 | 480 846 | 6,80 (4.) | 0,21 | 4/51 | 1 |
| 2019 | koalicja zPO,SLD,Nowoczesną iZielonymi | 3/51 | 1 | ||
| 2024 | koalicja zPolską 2050 | 2/53 | 1 | ||
| Sejmik | Mandaty | Władza | |
|---|---|---|---|
| Liczba | +/− | ||
| dolnośląski | 2/36 | 1 | Koalicja |
| kujawsko-pomorski | 3/30 | 1 | Koalicja |
| lubelski | 4/33 | 3 | Opozycja |
| lubuski | 4/30 |  | Koalicja |
| łódzki | 3/33 | 1 | Koalicja |
| małopolski | 3/39 | | Opozycja |
| mazowiecki | 8/51 | | Koalicja |
| opolski | 1/30 | 1 | Koalicja |
| podkarpacki | 3/33 | | Opozycja |
| podlaski | 5/30 | | Koalicja |
| pomorski | 2/33 | | Koalicja |
| śląski | 3/45 | 2 | Koalicja |
| świętokrzyski | 6/30 | 3 | Opozycja |
| warmińsko-mazurski | 5/30 | 2 | Koalicja |
| wielkopolski | 4/39 | 3 | Koalicja |
| zachodniopomorski | 1/30 | 1 | Koalicja |
| Mandaty ogółem | 58/552 | 12 | |
Obecnie Polskie Stronnictwo Ludowe wchodzi w skład koalicji rządzących w 12 województwach (przy czym nie we wszystkich z nich jest reprezentowane w zarządzie). W 4 województwach jego radni znajdują się w opozycji.
| Marszałek | Województwo | Data powołania |
|---|---|---|
| Paweł Gancarz | dolnośląskie | 21 maja 2024 |
| Adam Struzik | mazowieckie | 10 grudnia 2001 |
| Prezydent miasta | Miasto | Data powołania |
|---|---|---|
| Krzysztof Kosiński | Ciechanów | 9 grudnia 2014 |
Instytut Polityczny im.Macieja Rataja tothink-tank Polskiego Stronnictwa Ludowego, powstały w 2012 z inicjatywy delegatów na XI Kongres PSL. Szefem Instytutu został poseł do Parlamentu Europejskiego, drCzesław Siekierski. Instytut jest ciałem doradczym i analitycznym PSL, prowadzącym działalność seminaryjną, konferencyjną i badawczą w sferze polityk publicznych, gospodarki i kultury. Patronem Instytutu jest Maciej Rataj, związany z ruchem ludowym marszałek Sejmu RP w latach 1922–1928, a także pełniący funkcję głowy państwa w 1922 i 1926[89][90].
 | Zobacz portal z wiadomościami w serwisie Wikinews na tematPolskie Stronnictwo Ludowe |
 | Zobacz kolekcję cytatówzwiązanych z PSL w Wikicytatach |
| Sejm RP |
|
|---|---|
| Senat RP | |
| Parlament Europejski |
| Sejm RP |
|
|---|---|
| Senat RP |
|
