Ten artykuł dotyczy polskiej partii politycznej. Zobacz też:inne znaczenia. | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Skrót | PPS | ||
| Przewodniczący | |||
| Data założenia | 17 listopada 1892 (1948–1990 naemigracji) | ||
| Adres siedziby | al. Niepodległości 161 lok. 2, | ||
| Ideologia polityczna | |||
| Poglądy gospodarcze | |||
| Członkostwo międzynarodowe | II Międzynarodówka | ||
| Młodzieżówka | Młodzi Socjaliści PPS | ||
| Barwy | |||
| Obecni posłowie | 0/460 | ||
| Obecni senatorowie | 1/100 | ||
| Obecni eurodeputowani | 0/53 | ||
| Obecni radni wojewódzcy | 0/552 | ||
| |||
| Strona internetowa | |||
Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – polskapartia polityczna o charakterze niepodległościowym,socjalistycznym ipracowniczym (klasyfikowana w grupie partiilewicowych), założona w listopadzie 1892 podczas tzw. zjazdu paryskiego jakoZwiązek Zagraniczny Socjalistów Polskich. Jedna z najważniejszych w Polsce sił politycznych do 1948.
Przez niemal cały okresPolskiej Rzeczypospolitej Ludowej (po współtworzeniu przez krajową organizacjęPZPR) działała jako samodzielna partia na emigracjiPPS na obczyźnie. W 1987 powstała w Polsce „Polska Partia Socjalistyczna”, na czele której stanęliJan Józef Lipski iPiotr Ikonowicz. Wskutek różnic w zakresie strategii wobec władz komunistycznych, doszło do podziałów na kilka ugrupowań (PPS Jana Józefa Lipskiego,PPS-Rewolucja Demokratyczna iTymczasowy Komitet Krajowy Polskiej Partii Socjalistycznej).
Na XXV Kongresie PPS w dniach 27–29 października 1990 wszystkie partie odwołujące się do tradycji PPS w kraju połączyły się ze strukturami PPS na emigracji, zachowując tym samym ciągłość istnienia partii od jej powstania w 1892.
PPS współtworzyła szereg rządówII RP (m.in.Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej na czele zIgnacym Daszyńskim, pierwszym premierem Polski; jego następcą na stanowisku był także działacz PPS,Jędrzej Moraczewski) oraz na uchodźstwie (premierami z ramieniaPPS na emigracji byliTomasz Arciszewski,Tadeusz Tomaszewski,Antoni Pająk iAlfred Urbański), a także dwa pierwsze rządyPolski Ludowej (działaczami„lubelskiej” PPS byli dwaj pierwsi premierzy poII wojnie światowej,Edward Osóbka-Morawski iJózef Cyrankiewicz); w latach 2023–2025 przedstawiciel PPS zasiadał w rządzie w randze wiceministra. Marszałkiem Sejmu z PPS był w latach 1928–1930 Ignacy Daszyński. PPS posiadała kilkudziesięcioosobową reprezentację w parlamencie II RP w latach 1919–1935, a także wKrajowej Radzie Narodowej w latach 1944–1947. WSejmie Ustawodawczym reprezentowana była początkowo przez 116 posłów, jednak ich liczba przed połączeniem partii zPPR w grudniu 1948 zmalała do poniżej 100.
Od reaktywacji działalności w Polsce po upadku PRL, PPS kilkukrotnie uzyskiwała własnych – pojedynczych lub kilku – reprezentantów w parlamencie (w Sejmie kontraktowym oraz II, III i IX kadencji, a także w Senacie II, III, IV, V i X kadencji). W latach 1994–1997 i 2021–2023 funkcjonowałokoło PPS. Ponadto w latach 1999–2000 istniało w parlamencie koło PPS-Ruch Ludzi Pracy.
Osobny artykuł:Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów.| Wybory | Liczba mandatów | Zmiana |
|---|---|---|
| 1906 | 0/497 | − |
| 1907 | 0/500 |  0 |
| 1907 | 0/435 | 0 |
| 1912 | 1/437 |  1 |
| Wybory | Głosy | Mandaty | ||
|---|---|---|---|---|
| Liczba | % | Liczba | +/− | |
| 1919 | 515 062 | 9,2(#4) | 35/394 | − |
| 1922 | 906 537 | 10,3(#5) | 41/444 | 6 |
| 1928 | 1 482 097 | 13,0(#2) | 64/444 | 23 |
| 1930 | 23/444 |  41 | ||
| W koalicjiCentrolew, która uzyskała 79 mandatów. | ||||
| 1935 | Wybory zbojkotowano. | |||
| 1938 | Wybory zbojkotowano. | |||
| 1947 (sfałsz.) | 116/444 | |||
| W koalicjiBlok Demokratyczny, która uzyskała 394 mandaty. | ||||
| 1989 | 2/460 | 2 | ||
| WKomitecie Obywatelskim „Solidarność”, który uzyskał 161 mandatów. | ||||
| 1991 | 0/460 | 2 | ||
| Z listSolidarności Pracy, która uzyskała 4 mandaty iRuchu Demokratyczno-Społecznego, który uzyskał 1 mandat. | ||||
| 1993 | 4/460 | 4 | ||
| W koalicjiSojusz Lewicy Demokratycznej, która uzyskała 171 mandatów. | ||||
| 1997 | 3/460 | 1 | ||
| W koalicjiSojusz Lewicy Demokratycznej, która uzyskała 164 mandaty. | ||||
| 2001 | 13 459 | 0,1(#11) | 0/460 | 3 |
| 2005 | 0/460 | | ||
| Z listPolskiej Partii Pracy, która nie uzyskała mandatów. | ||||
| 2007 | 0/460 | | ||
| Z listPolskiej Partii Pracy, która nie uzyskała mandatów i koalicjiLewica i Demokraci, która uzyskała 53 mandaty. | ||||
| 2011 | 0/460 | | ||
| Z listSojuszu Lewicy Demokratycznej, który uzyskał 27 mandatów iPolskiej Partii Pracy – Sierpień 80, która nie uzyskała mandatów. | ||||
| 2015 | 0/460 | | ||
| W koalicjiZjednoczona Lewica, która nie uzyskała mandatów. | ||||
| 2019 | 0/460 | | ||
| Z listSojuszu Lewicy Demokratycznej, który uzyskał 49 mandatów. | ||||
| 2023 | 0/460 | | ||
| Z listNowej Lewicy, która uzyskała 26 mandatów. | ||||
| Wybory | Głosy | Mandaty | ||
|---|---|---|---|---|
| Liczba | % | Liczba | +/− | |
| 1922 | 468 147 | 8,4(#5) | 7/111 | |
| 1928 | 715 556 | 11,2(#3) | 10/111 | 3 |
| 1930 | 5/111 | 5 | ||
| W koalicjiCentrolew, która uzyskała 13 mandatów. | ||||
| 1935 | Wybory zbojkotowano. | |||
| 1938 | Wybory zbojkotowano. | |||
| 1989 | 1/100 | |||
| WKomitecie Obywatelskim „Solidarność”, który uzyskał 99 mandatów. | ||||
| 1991 | 0/100 | 1 | ||
| Z ramieniaSolidarności Pracy iRuchu Demokratyczno-Społecznego, które nie uzyskały mandatów. | ||||
| 1993 | 1/100 | 1 | ||
| W koalicjiSojusz Lewicy Demokratycznej, która uzyskała 37 mandatów. | ||||
| 1997 | 2/100 | 1 | ||
| W koalicjiSojusz Lewicy Demokratycznej, która uzyskała 28 mandatów. | ||||
| 2001 | 131 987 | 0,5(#11) | 0/100 | 2 |
| 2005 | Nie wzięła udziału. | |||
| 2007 | Komitet nie zarejestrował kandydatów. | |||
| 2011 | 0/100 | | ||
| Z ramieniaSojuszu Lewicy Demokratycznej, który nie uzyskał mandatów. | ||||
| 2015 | 0/100 | | ||
| W koalicjiZjednoczona Lewica, która nie uzyskała mandatów. | ||||
| 2019 | 1/100 | 1 | ||
| Z ramieniaSojuszu Lewicy Demokratycznej, który uzyskał 2 mandaty. | ||||
| 2023 | 1/100 | | ||
| Z ramieniaNowej Lewicy, która uzyskała 9 mandatów. | ||||
| II Rzeczpospolita | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Rok | Kandydat | Pierwsza tura | Druga tura | ||
| Głosy | % | Głosy | % | ||
| 1922 | Ignacy Daszyński | 49 | 9,1(#5) | 1 | 0,2(#5) |
| 1926 | poparcie dlaJózefa Piłsudskiego | 292 | 60,2(#1) | ||
| 1926 | Zygmunt Marek | 56 | 11,6(#3) | 1 | 0,2(#3) |
| III Rzeczpospolita | ||||
|---|---|---|---|---|
| Rok | Kandydat | Pierwsza tura | ||
| Głosy | % | |||
| 1990 | ? (nie poparła żadnego kandydata lub poparcie dlaLecha Wałęsy) | |||
| 1995 | poparcie dlaTadeusza Zielińskiego | 631 432 | 3,5(#6) | |
| 2000 | Piotr Ikonowicz | 38 672 | 0,2(#10) | |
| 2005 | poparcie dlaDaniela Podrzyckiego | zmarł | ||
| 2010 | Nie poparła żadnego kandydata. | |||
| 2015 | poparcie dlaWandy Nowickiej | kand. niezarejestr. | ||
| 2020 | poparcie dlaRoberta Biedronia | 432 129 | 2,2(#6) | |
| 2025 | poparcie dlaMagdaleny Biejat | 829 361 | 4,2 (#7) | |
Osobny artykuł:Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich. Zobacz też kategorię:Uczestnicy zjazdu socjalistów polskich zaboru rosyjskiego w Paryżu 1892.PPS powstała nazjeździe założycielskim, który odbył się w dniach 17–23 listopada 1892 wParyżu. Uczestniczyli w nim delegaci reprezentujący cztery polskie organizacje socjalistyczne. Imionami posługiwano się w czasie Zjazdu z powodów konspiracyjnych[1]:
W istocie Zjazd nie stanowił zjazdu delegatów partii, ale zebranie osób z różnych formacji politycznych, których celem było utworzenie jednolitej partii socjalistycznej, skupionej wokół socjalistycznego i niepodległościowego programu. Do zjazdu nie przyłączyły się część grupy wydającej pismo „Przegląd Socjalistyczny” oraz członkowie „grupy socjalno-demokratycznej” z Paryża (Estera Golde,Cezaryna Wojnarowska,Stanisław Grabski,Władysław Grabski, W. Kania, I. Urbach i A. Złotnicki)[a][b]. W wyniku zjazdu powstałZwiązek Zagraniczny Socjalistów Polskich.
Na zjeździe w 1892 przyjęto tzw. program paryski, pierwszy dokument polityczny Polskiej Partii Socjalistycznej. Zaczynał się od słów:
Polska Partia Socjalistyczna, jako organizacja polityczna polskiej klasy robotniczej, walczącej o swe wyzwolenie z jarzma kapitalizmu, dąży przede wszystkim do obalenia dzisiejszej niewoli politycznej i zdobycia władzy dla proletariatu. W dążeniu tym celem jej jest niepodległa rzeczpospolita demokratyczna[4].
Podstawowe założenia programu zawarto w dwóch filarach: ekonomicznym i politycznym, które zostały podzielone na podpunkty. W programie paryskim zawarto następujące postulaty polityczne:
Samodzielnej Rzeczpospolitej demokratycznej, opartej na następujących [zasadach]: bezpośrednie, powszechne i tajne głosowanie; prawodawstwo ludowe; całkowite równouprawnienie narodowości wchodzących w skład Rzeczypospolitej na zasadzie dobrowolnej federacji; samorząd gminny i prowincjonalny z wybieralnością urzędników administracyjnych; równość wszystkich obywateli bez różnicy płci, rasy, narodowości i wyznania; zupełna wolność słowa, druku, zebrań stowarzyszeń; bezpłatna procedura sądowa, wybieralność sędziów i sądowa odpowiedzialność urzędników; bezpłatne, przymusowe, powszechne, całkowite nauczanie; dostarczanie uczącym się środków nauczania przez państwo; postępowy podatek do dochodu i od majątku, i taki podatek od spadków; zniesienie podatków od artykułów spożywczych oraz pierwszej potrzeby.
Delegaci uchwalili następujące postulaty ekonomiczne:
Prawodawstwo pracy: ośmiogodzinny dzień roboczy, stała 36-godzinna przerwa co tydzień; minimum płacy roboczej; równa płaca dla kobiet i mężczyzn przy równej pracy; zakaz pracy dzieci do lat 14, ograniczenie pracy niedorosłych (od lat 14 do 18) do sześciu godzin na dobę; zakaz pracy nocnej w zasadzie; higiena fabryczna; zabezpieczenie państwowe w razie wypadków, braku pracy, choroby i starości; inspektor fabryczny wybierany przez samych robotników; giełda pracy i sekretariat robotniczy; zupełna wolność zmów (porozumień) robotniczych. Stopnioweuspołecznienie ziemi, narzędzi produkcji i środków komunikacji[5].
Po pierwszym zjeździe krajowym (Józef Piłsudski,Stanisław Wojciechowski,Aleksander Sulkiewicz,Ludwik Zajkowski,Stefan Bielak), który miał miejsce w czerwcu 1893 wLasach Ponarskich, w sierpniu doszło do rozłamu i wydzielenia sięSocjal-Demokracji Królestwa Polskiego, grupującej socjalistów o orientacji internacjonalistycznej,opozycyjnych wobec większościowej w PPS orientacji niepodległościowej. Na II Zjeździe PPS w lutym 1894 wWarszawie powołano Centralny Komitet Robotniczy w składzie:Jan Strożeckips. „Janek”,Julian Grabowski ps. „Żul”, Józef Piłsudski ps. „Wiktor”,Paulin Klimowicz ps. „Pol” oraz dwóch zastępców:Kazimierz Pietkiewicz ps. „Fakir” orazWacław Naake-Załęski. Uchwalono również wydawanie pisma „Robotnik”, które stało się jednym z najistotniejszych instrumentów propagandy socjalistycznej. Po aresztowaniu w sierpniu 1894 Jana Strożeckiego,Juliana Grabowskiego i Paulina Klimowicza oraz na emigracji Wacława Naake-Zalęskiego, partią kierowali Józef Piłsudski, Kazimierz Pietkiewicz i (jako zastępca członka CKR) przybyły kwietniu 1895 zLondynu Stanisław Wojciechowski. Pomimo aresztowań organizacja rozwijała się. Powstały komitety robotnicze w Warszawie,Radomiu iZagłębiu.
W lutym 1900 policja zdekonspirowała wŁodzi drukarnię „Robotnika” oraz aresztowała Józefa Piłsudskiego, członka CKR i redaktora gazety.
Natychmiast w Londynie Stanisław Wojciechowski wydał kolejny numer pisma, a w kraju Aleksander Sulkiewicz ps. „Michał” utworzył nowy CKR, dokooptowującKazimierza Rożnowskiego ps. „Karol”,Henryka Sarcewicza ps. „Gaudenty” (zBiałegostoku) iFeliksa Sachsa ps. „Anglik”.
W maju 1900 część działaczy zLudwikiem Kulczyckim opowiadająca się za stosowaniem terroryzmu opuściła PPS i stworzyła wkrótceIII Proletariat. Przedstawiciele Polskiej Partii Socjalistycznej wzięli udział wkonferencji partii opozycyjnych i rewolucyjnych Rosji w Paryżu w 1904[6].
Podczasrewolucji w 1905 PPS rozrywana była przez dwa rywalizujące ze sobą środowiska: tzw. „starych” z Józefem Piłsudskim, którzy wzywali do samodzielnych akcji zbrojnych, i „młodych” liczących na obalenie caratu przy współpracy ze zrewoltowanymi masami rosyjskimi. W latach 1905–1907 zdominowana przez „starych”Organizacja Bojowa PPS przeprowadziła setki akcji bojowych i terrorystycznych (zamachy, odbijanie więźniów,ekspropriacje).
Konflikt „starych” i „młodych” w łonie partii doprowadził ostatecznie w 1906 do jej rozłamu naPPS – Frakcję Rewolucyjną („starych”) iPPS-Lewicę („młodych”).
Od 1909 PPS-Frakcja Rewolucyjna wróciła do dawnej nazwy, PPS-Lewica zaś zatraciła znaczenie – resztki jej członków wstąpiły później do Socjal-Demokracji Królestwa Polskiego i Litwy, tworzącKomunistyczną Partię Robotniczą Polski, zaś niepodległościowa część „opozycji robotniczej PPS-Lewicy” weszła do PPS. Przez kilka lat (od 1912 do 1914) działała również niezależnaPPS-Opozycja powstała na skutek sporu o miejsce koncepcji niepodległościowej w programie partii.
Wraz z wybuchemI wojny światowej z PPS wystąpił Józef Piłsudski, jednak duża część partii wciąż pozostawała pod wpływem jego koncepcji niepodległościowych. XII Kongres partii w 1916 roku wPiotrkowie Trybunalskim opowiedział się za budową Polski jako niezależnej republiki demokratycznej. Po ostatnim konspiracyjnym XIV Zjeździe PPS we wrześniu 1918 partią kierował Centralny Komitet Robotniczy (CKR) w składzie:Tomasz Arciszewski (41 lat),Rajmund Jaworowski (33 lata),Marian Malinowski (42 lata),Mieczysław Niedziałkowski (25 lat),Feliks Perl (53 lata),Zygmunt Zaremba (23 lata) iBronisław Ziemięcki (33 lata).
W listopadzie 1918 PPS stanowiła podstawę pierwszego rządu polskiego –Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej, na którego czele stanąłIgnacy Daszyński. Jego kontynuacją byłrząd Jędrzeja Moraczewskiego. Rząd ludowyJędrzeja Moraczewskiego wprowadził dekret o czasie pracy wprowadzający normę 8-godzinnego dnia i 46-godzinnego tygodnia pracy. Wprowadził również dekrety o inspekcji pracy, o związkach zawodowych, oraz dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu robotników na wypadek choroby. Wprowadzono również moratorium mieszkaniowe dla bezrobotnych, zakaz podwyżki komornego dla mieszkań 1–2-pokojowych ponad poziom z czerwca 1914 oraz ograniczenie prawa do eksmisji.
W wyborach doSejmu Ustawodawczego 26 stycznia 1919 PPS zdobyła 35 (na 432) mandatówposelskich, co poczytywano za porażkę. W kwietniu tego samego roku miało również miejsce zjednoczenie trzech organizacji partyjnych wywodzących się z poszczególnych zaborów:Polskiej Partii Socjalistycznej zaboru pruskiego iPolskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego.
W czasiewojny polsko-bolszewickiej w 1920 PPS, pomimo oporów, weszła dorządu obrony narodowej (Wincentego Witosa), w którym Ignacy Daszyński objął tekę wicepremiera, zaśNorbert Barlicki (jego zastępcą był Bronisław Ziemięcki) wszedł w składRady Obrony Państwa.
PPS w sierpniu 1920 organizowała Robotniczy Komitet Obrony Warszawy oraz Robotniczy Pułk Obrony Warszawy. Wielu działaczy PPS wzięło udział w walkach w oddziałach regularnych, jak i dywersji na tyłachArmii Czerwonej (m.in. Tomasz Arciszewski,Adam Ciołkosz,Stanisław Dubois,Józef Dzięgielewski,Rajmund Jaworowski,Antoni Pajdak,Adam Szczypiorski). W trakcie walk, jakoporucznik108 Pułku Ułanów zginąłAleksander Napiórkowski, członek CKW PPS i poseł na Sejm Ustawodawczy.
Biura Werbunkowe PPS od połowy lipca do końca sierpnia 1920 zwerbowały ogółem 1643 osoby. W poszczególnych okręgach zwerbowano:
| okręg | zwerbowano osób |
|---|---|
| Warszawa | 311 |
| Warszawa podmiejska | 78 |
| Lwów | 430 |
| Zagłębie Dąbrowskie | 304 |
| Częstochowa | 263 |
| Lublin | 74 |
| Radomsko | 33 |
| Pabianice | 75 |
| Drohobycz-Glinik Mariampolski | 56 |
| inne miejscowości | 19 |
Przeważająca większość zwerbowanych ochotników (1101 osób) została skierowana do 201 Pułku Piechoty (pułk POW w Jabłonnie), którym dowodziłAdam Koc. Pozostałych zaś skierowano do batalionów zapasowych: 1 Pułku Piechoty Legionów w Jabłonnie, 3 Pułku Piechoty Legionów w Warszawie i 6 Pułku Piechoty Legionów w Płocku. Zwerbowani ochotnicy stawali na komisjach przeglądowych nie w miejscu zamieszkania, lecz bezpośrednio w pułkach.
W związku z tworzonymi przez PPS osobnymi oddziałami wojskowymi „Kurier Warszawski” pisał:PPS zaprowadza w pułkach przez siebie zwerbowanych i organizowanych regulamin socjalistyczny, zalecając żołnierzom przemawiać do przełożonych słowami «Towarzyszu komendancie»[7].
Obok akcji werbunku ochotników do wojska Wydział Wojskowy prowadził również tzw. akcję specjalną. Pod tym terminem rozumiano organizację grup wywiadowczych, oddziałów dywersyjnych i partyzanckich, działających na tyłach Armii Czerwonej, oraz tworzenie tzw. rezerw robotniczych.
Niektórzy szeregowi członkowie partii, mimo zakazu kierownictwa, wzięli udział w organizowaniukomitetów rewolucyjnych. Członkowie PPS brali udział w pracach następujących 11 komitetów rewolucyjnych: Białystok,Ciechanów,Grajewo,Lipno,Łomża,Łuków,Ostrołęka,Radzyń,Siedlce, Sobienice iWysokie Mazowieckie. Dane te są niepełne, ponieważ członkowie PPS pracowali poza tym w organizacjach terenowych Związku Zawodowego Robotników Rolnych RP, które wzięły czynny udział w pracach komitetów rewolucyjnych, szczególnie folwarcznych[8].
Organizacje terenowe PPS, mimo czasem daleko posuniętego radykalizmu, były w poważnej mierze uprzedzone do Armii Czerwonej i władzy radzieckiej. Likwidacji tych uprzedzeń nie sprzyjał fakt, że komuniści rosyjscy, pracownicy wydziałów politycznych Armii Czerwonej, którzy nie zawsze orientowali się w stosunkach polskich, traktowali członków PPS jako kontrrewolucjonistów i zwolenników rządów burżuazyjnych[8].
W kilka dni po wkroczeniu Armii Czerwonej do Białegostoku organizacja PPS w tym mieście na zebraniu w dniu 31 lipca przyjęła następującą rezolucję:,,Wobec zwolnienia naszego miasta od władzy reakcyjnych sił i utworzenia nowego rządu, opartego na zasadach rzeczywistej wolności i braterstwa, witamy entuzjastycznie powstanie tego rządu jako najbardziej odpowiadającego celom i interesom klasy pracującej i dla uniknięcia możliwego rozbicia sił, postanawiamy podporządkować się większości i przystąpić do wspólnej pracy z partią komunistyczną dla osiągnięcia ostatecznego ideału wszystkich dotąd skrzywdzonych i wydziedziczonych – ustroju socjalistycznego”. Rezolucję tę podpisali: przewodniczący Biernacki i 28 członków organizacji PPS. W kilka dni później, 10 sierpnia, została opublikowana odezwa o rozwiązaniu organizacji PPS i wstąpieniu jej członków w szeregi KPRP. Podpisali ją: przewodniczący Biernacki, sekretarz Noskiewicz i 21 członków PPS. OKR PPS w Siedlcach wydał 14 sierpnia odezwę, w której powitał Armię Czerwoną i wezwał robotników miejskich i wiejskich oraz pracowników umysłowych do pracy dla dobra ogółu, i którą zakończył hasłem: „Niech żyje Polska Republika Socjalistyczna”. Po wycofaniu się Armii Czerwonej z tych terenów CKW PPS na początku września wyłonił specjalną komisję w składzie: Bronisław Ziemięcki,Kazimierz Pużak,Zygmunt Żuławski, która miała przeprowadzić dochodzenie przeciwko członkom i organizacjom PPS oskarżonym o współpracę z Armią Czerwoną i komunistami polskimi[8].
W połowie 1921 roku PPS miała około 55 tys. członków. PPS tradycyjnie angażowała się w ruchy związkowy i spółdzielczy, z partią współpracowały też pozostające w jej strefie wpływów organizacje, takie jak np.Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych (TUR),Czerwone Harcerstwo,Klasowe Związki Zawodowe czyZwiązek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej.
Wwyborach parlamentarnych w 1922 PPS uzyskała 41 mandatów poselskich oraz 7 senatorskich. W tym czasie doszło do jednego z najpoważniejszych sporów o przyszłość Polski w trakcie wyboru na prezydentaGabriela Narutowicza. PPS wezwała wówczas do obrony prezydenta i konstytucji. W trakcie ulicznych walk zginął chorąży sztandaru PPSJan Kałuszewski. Po śmierci Gabriela Narutowicza PPS wspierała pozapartyjnyrząd gen. Władysława Sikorskiego. Jednak po jego upadku i powstaniu w maju 1923centroprawicowego rządu Wincentego Witosa doszło do starcia z rządem. W wyniku inflacji i drożyzny związki zawodowe zbliżone do PPS ogłosiły strajk na kolei. Rząd przystąpił do militaryzacji kolei. PPS i Komisja Centralna Związków Zawodowych ogłosiły w odpowiedzi 5 listopada 1923 strajk powszechny. Rząd wyprowadził wojsko na ulice. Doszło do starć w Krakowie, Borysławiu i Tarnowie, nazwanych później„powstaniem krakowskim”, w których były ofiary śmiertelne po stronie wojska i robotników. Przesądziło to o upadku rządu Wincentego Witosa.
Zadania uspokojenia sytuacji gospodarczej podjął sięrząd Władysława Grabskiego, który doprowadził m.in. do ustawy o wykonaniureformy rolnej. Kolejny kryzys gospodarczy w 1925 doprowadził do stworzenia koalicyjnegorządu Aleksandra Skrzyńskiego z udziałem działaczy PPS: Jędrzeja Moraczewskiego, a następnie Norberta Barlickiego jako ministra robót publicznych oraz Bronisława Ziemięckiego jako ministra pracy i opieki społecznej. Z uwagi na zmiany polityki rządu, które prowadziłyby do obniżki płac pracowników państwowych i podwyżce podatków pośrednich, PPS 20 kwietnia 1926 wycofał się z rządu, powodując jego upadek. Posłowie PPS składali wniosek o rozwiązanie Sejmu, jednak wniosek ten był odrzucany przez centrowo-prawicową większość. Dlatego też w 1926 PPS początkowo poparłaprzewrót majowy dokonany przez Józefa Piłsudskiego. Związany z partią związek zawodowy kolejarzy zorganizował 13 majastrajk, który uniemożliwiłrządowi przerzut doWarszawy wiernych mu wojsk zWielkopolski. Centralny Komitet Wykonawczy PPS wezwał zaś do zorganizowania strajku powszechnego.
13 czerwca 1926 z lewicowych grup opozycyjnych w PPS ciążących ku współpracy zKPP i z radykalnych lewicowych elementów w związkach zawodowych utworzona została w KrakowiePolska Partia Socjalistyczna – Lewica[9].
Budowa rządów autorytarnych przezsanację i prawicowy kierunek rządów spowodowały, że PPS przeszła w maju 1927 do opozycji. Spowodowało to spory wewnątrz PPS. M.in. Jędrzej Moraczewski wbrew stanowisku partii wszedł dorządu Józefa Piłsudskiego, co spowodowało wykluczenie go z PPS. Spór o stosunek do nowych rządów doprowadził 17 października 1928 do rozłamu w PPS. Prosanacyjni działacze na czele z Rajmundem Jaworowskim utworzyliPPS-dawną Frakcję Rewolucyjną.
Wwyborach parlamentarnych w 1928 PPS osiągnęła sukces, otrzymując 1 481 279 głosów do Sejmu (13% głosów) otrzymując 64 mandaty poselskie i 10 senatorskich. Najwięcej mandatów partia zdobyła w:województwie łódzkim – 11,województwie warszawskim – 9 orazwojewództwie krakowskim – 9. Natomiast dużą klęskę PPS poniosła wWarszawie, gdzie zdobyła tylko jeden mandat, oraz wZagłębiu Dąbrowskim kosztem głosów komunistycznych. Sukcesem natomiast było zdobycie 2 mandatów wBydgoszczy[10].
Od 1929 PPS była największą siłą opozycyjnego tzw.Centrolewu, w którego skład wchodziły równieżPSL „Wyzwolenie”,PSL „Piast”,Stronnictwo Chłopskie,Narodowa Partia Robotnicza iPolskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji. Po rozwiązaniu przez Józefa PiłsudskiegoSejmu w 1930 nastąpiły aresztowania wielu działaczy partyjnych, z których niektórzy zostają skazani w tzw.procesie brzeskim (od nazwy miastaBrześć).
Pomimo to wwyborach parlamentarnych w listopadzie 1930 lista zdobyła 13% i 79 mandatów, z czego PPS zdobyła 24 mandaty.
Wybory w 1935 i 1938 były przez PPS bojkotowane.
W lutym 1937 odbył się ostatni przed wojną XXIV Kongres PPS, który wyłonił władze z przewodniczącym Rady NaczelnejZygmuntem Żuławskim (wiceprzewodniczącyJózef Grzecznarowski,Władysław Uziembło,Stanisława Woszczyńska), oraz Centralny Komitet Wykonawczy PPS w składzie:Tomasz Arciszewski (przewodniczący),Jan Kwapiński (wiceprzewodniczący),Kazimierz Pużak (sekretarz generalny, skarbnik), orazAleksy Bień,Adam Ciołkosz,Kazimierz Czapiński,Dorota Kłuszyńska,Adam Kuryłowicz,Mieczysław Niedziałkowski,Jan Stańczyk,Antoni Szczerkowski,Wilhelm Topinek iZygmunt Zaremba. Kongres uchwalił program zwany „programem radomskim”.
Tuż przed wojną PPS zrzeszała ok. 21 tys. osób w 41 okręgach.
W ostatnich przed wojną wyborach samorządowych w końcu 1938 i na początku 1939 PPS w 160 miastach uzyskała 26,8% i ponad 1000 mandatów. Bezwzględną większość uzyskały listy PPS wSosnowcu,Radomiu,Borysławiu,Dąbrowie Górniczej, oraz wraz z partiamiBund lubPoalej Syjon w: Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim,Włocławku,Grodnie,Tarnowie, Siedlcach,Płocku,Nowym Sączu iZamościu[11].
W marcu 1939 CKW zwrócił się do władz z żądaniem zwiększenia siły obronnej Polski, przywrócenia swobód obywatelskich oraz utworzenia Rządu Obrony Narodowej. Propozycje te jednak zostały odrzucone przez rządzących.
Osobne artykuły:Polska Partia Socjalistyczna – Wolność, Równość, Niepodległość i Robotnicza Partia Polskich Socjalistów.We wrześniu 1939 partia włączyła się w kampanię obronną przeciwkoniemieckiej agresji, powołującRobotnicze Brygady Obrony Warszawy i oddziały gdyńskichCzerwonych kosynierów, organizowałaobronę cywilną, wydawała patriotycznąprasę.
W szeregach formacji zbrojnych i wśród ludności cywilnej poległo we wrześniu 1939 r. około tysiąca członków PPS[12].
W podziemiu działała od 1939PPS (właśc. Centralne Kierownictwo Ruchu Mas Pracujących Miast i Wsi) – Wolność, Równość, Niepodległość.Lewica socjalistów powołała organizacjęPolscy Socjaliści, która częściowo połączyła się z PPS-WRN. Do czasu II Zjazdu Polskich Socjalistów, na którym dokonano aktu powołaniaRobotniczej Partii Polskich Socjalistów i w ciągu półrocznego okresu po nim, zarówno WRN, jak i PS mogli być uważani za autonomiczne frakcje tej samej partii[13]. RPPS następnie podzieliła się na umiarkowaną PPS-Lewicę oraz prokomunistyczną RPPSEdwarda Osóbki. Niepowodzenie w realizacji wysuniętych przez PPS-Lewicę koncepcjifrontu ludowego oraz prowadzone z nim przezPPR rozmowy i dyskusje zbliżyły ten odłam doKRN. W lipcu 1944 wydział robotniczyCKL wspólnie z kołem robotniczym KRN wydał wspólną odezwę do robotników Warszawy i okolicy wzywającą ich, by w momencie wyzwolenia ziem polskich zabezpieczali fabryki przed grabieżą i zniszczeniem. Dalszym krokiem na drodze zbliżenia do KRN było zawarcieporozumienia w okresiepowstania warszawskiego międzyAL aPAL. W końcu sierpnia Lewica PPS i CKL zadeklarowały swoją współpracę zPolskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego[14].
PPS-WRN stanowiła część polskiego państwa podziemnego, brała udział w tworzeniu konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i zajmowała początkowo stanowisko zbieżne z polityką rządu emigracyjnego w Londynie. W latach 1941–1943 konflikt WRN z Londynem zaowocował przejściowym zawieszeniem udziału partii w ciałach politycznych podziemia i przejściowym wejściem na jej miejsce Polskich Socjalistów. Przedstawiciel PPSKazimierz Pużak stanął na czele podziemnego parlamentuRady Jedności Narodowej.Antoni Pajdak wszedł również w składKrajowej Rady Ministrów.
PPS-WRN włączyła swoje oddziały wojskowe,Gwardię Ludową w składArmii Krajowej, stanowiąc do 10% jej stanu organizacyjnego.Oddziały OW PPS czynnie włączyły się w powstanie warszawskie w 1944.
Około 7000 przedwojennych pepeesowców pozostawało podczas okupacji poza zorganizowanym ruchem socjalistycznym, bądź działało w innych organizacjach konspiracyjnych[15].
Straty PPS w walce z hitleryzmem były bardzo znaczne. Poległo i zmarło ponad 30 członków Rady Naczelnej i około 2 tysiące aktywnych działaczy. Większość z nich została rozstrzelana i zamordowana w obozach hitlerowskich, ale także wielu z nich zginęło w więzieniach i łagrach radzieckich[16].
Osobny artykuł:Polska Partia Socjalistyczna (1944–1948).Związana zPPR część działaczy Robotniczej Partii Polskich Socjalistów doprowadziła do stworzenia tzw.Odrodzonej PPS (zwanej również „lubelską”) z Edwardem Osóbką-Morawskim iJózefem Cyrankiewiczem na czele, wywodzącej się głównie z RPPS, zasilonej jednak zwłaszcza w 1945 i 1946 przez część działaczy przedwojennej PPS oraz PPS-WRN.
PPS współtworzyła rząd w latach 1945–1948, a jej przedstawiciele otrzymali wówczas funkcję premiera, wchodzili także w skład Rady Ministrów i KRN.
Część działaczy PPS-WRN kontynuowała działalność konspiracyjną zakończoną aresztowaniami. Działacze przedwojennej PPS i PPS-WRN z Zygmuntem Żuławskim na czele usiłowała się włączyć w „lubelską” PPS, co jednak zakończyło się niepowodzeniem. Niepowodzeniem okazała się również próba utworzenia legalnejPolskiej Partii Socjalno-Demokratycznej (PPSD). Ostatecznie Zygmunt Żuławski kandydował z listyPSL jako „niezależny socjalista”.
Los krajowej PPS, skupiającej 500 tysięcy osób, przypieczętował w grudniu 1948kongres zjednoczeniowy, podczas którego partia formalnie połączyła się z komunistycznąPolską Partią Robotniczą, faktycznie natomiast została przez nią wchłonięta, tworzącPolską Zjednoczoną Partię Robotniczą.
Do zjednoczonej partii nie przyjęto sporej grupy byłych członków PPS, których uznano za prawicowców ioportunistów. Pewna część członków PPS w ogóle nie zgłosiła swojego akcesu do nowej partii[17]. W listopadzie 1956Biuro Polityczne KC PZPR powołało komisję, która przywróciła prawa członków partii grupie ponad 2000 działaczy byłej PPS[18].
Osobny artykuł:Polska Partia Socjalistyczna (na emigracji).Na emigracji krajową PPS reprezentowałKomitet Zagraniczny PPS, który uczestniczył we wszystkich gabinetachrządu RP na uchodźstwie (m.in. wrządzie Stanisława Mikołajczyka przedstawiciel PPSJan Kwapiński pełnił funkcję wicepremiera, zaś wnastępnym gabinecie na czele stanął przybyły z kraju socjalistaTomasz Arciszewski).
Po 1948 przetrwała niezależnaPPS na emigracji, na czele której staliAdam Ciołkosz iZygmunt Zaremba, od lat sześćdziesiątych podzielona na tle taktyki i strategii działania.
Służba Bezpieczeństwa starała się przeniknąć do partii i śledzić jej działalność[19].
Osobny artykuł:Polska Partia Socjalistyczna (1987–1990).15 listopada 1987 podpisano deklarację założycielską krajowejPPS. Tego samego dnia, pomimo interwencji SB w trakcie zjazdu założycielskiego doszło do ogłoszenia Deklaracji Politycznej PPS. W wyniku sporów wobec strategii i taktyki partii w lutym 1988 doszło do podziałów, w wyniku których wyodrębniły się nurty:Piotra Ikonowicza pod nazwąPPS-Rewolucja Demokratyczna,Grzegorza Ilki pod nazwąTKK PPS oraz PPSJana Józefa Lipskiego, który wwyborach parlamentarnych w 1989 z ramieniaKomitetu Obywatelskiego „Solidarność” uzyskał mandat senatora. Posłami partii z list tego komitetu zostaliKazimierz Błaszczyk iHenryk Michalak[20] (który w trakcie kadencji przeszedł doUnii Demokratycznej).
W lipcu 1991 w Warszawie odbył się XXIX kongres Odrodzonej PPS (numeracja uznawała tę z lat 1944–1948). Potępiono na nim tych członków kierownictwa PPS, którzy przyczynili się do jej upadku w 1948. Przewodniczącym RN został Edward Osóbka-Morawski, a CKWWładysław Sadlik. 6 marca 1992 podpisano umowę o współpracy Odrodzonej PPS z (Niezależną) PPSMieczysława Krajewskiego, decydując o połączeniu obu grup[21].
Wwyborach parlamentarnych w 1991 PPS uczestniczyła na listachSolidarności Pracy (w kole której pod koniec kadencjiSejmu kontraktowego zasiadał Kazimierz Błaszczyk) iRuchu Demokratyczno-Społecznego. Solidarność Pracy uzyskała 2,06% głosów i cztery mandaty poselskie, żaden z nich nie przypadł jednak członkowi PPS.
Po śmierci Jana Józefa Lipskiego 10 września 1991, jeszcze w czasie trwania kampanii wyborczej, przewodnictwo Rady Naczelnej objąłStanisław Wąsik z Londynu, a na czele CKW stanął Piotr Ikonowicz. W 1992 władze PPS, nie chcąc rezygnować ze swej historycznej nazwy, odmówiły współtworzeniaUnii Pracy, choć do nowego ugrupowania przeszła część działaczy.
W listopadzie 1992 na XXVI Kongresie PPS socjaliści rozczarowani dotychczasowymi rządami w przyjętej uchwaleLewica pracownicza zdystansowali się od podziałów historycznych, poszukując wsparcia w działaniach na rzecz pracowników. Spowodowało to nawiązanie współpracy zSdRP oraz innymi ugrupowaniami wywodzącymi się zPRL-owskiej PZPR. Na przewodniczącego RN PPS wybrano Piotra Ikonowicza, a CKWJana Mulaka.
W wyniku decyzji I tury XXVI Kongresu PPS (kwiecień 1993) PPS weszła w skład koalicji pod nazwąSojusz Lewicy Demokratycznej. Spowodowało to ostre podziały w PPS (m.in. ostry protest i rezygnację złożyła honorowa przewodnicząca PPSLidia Ciołkoszowa), w wyniku których nastąpił rozłam. Jan Mulak nawiązał kontakt i współpracę z Odrodzoną PPS. W czerwcu, na kolejnym posiedzeniu jej Rady Naczelnej podjęto uchwałę o niewchodzeniu w sojusz z SLD i kontynuowaniu rozmów zPSL oraz innymi podmiotami.
W wynikuwyborów parlamentarnych w 1993 PPS z list SLD wprowadziła doSejmu Rzeczypospolitej Polskiej posłów Piotra Ikonowicza, Mieczysława Krajewskiego,Andrzeja Lipskiego iCezarego Miżejewskiego, a doSenatu Jana Mulaka. W trakcie kadencji do PPS przeszedł zRuchu ludzi Pracy wybrany z ramienia SLD posełJacek Kasprzyk, a w Senacie do PPS wstąpiliJerzy Cieślak iJerzy Kopaczewski. Po głosowaniu niezgodnie z dyscypliną klubu SLD w 1994, Piotr Ikonowicz, Andrzej Lipski i Cezary Miżejewski zostali z niego usunięci i założyliKoło Parlamentarne PPS[22], które funkcjonowało do 1997. Po śmierci Andrzeja Lipskiego w lipcu 1996 do koła przystąpiłaMaria Walczyńska-Rechmal – dotychczasowa posłanka SLD. Koło PPS wSejmie II kadencji inicjowało ustawy o ochronie lokatorów, wygaśnięciu roszczeń reprywatyzacyjnych, przeciwdziałaniu bezrobociu. Inicjowano działania w sprawie polityki regionalnej.
Wwyborach prezydenckich w 1995 PPS poparła kandydata UPTadeusza Zielińskiego, zaś w II turze lidera SdRP i SLDAleksandra Kwaśniewskiego.
26 lutego 1996 w Warszawie odbył się Kongres Jedności PPS, w którym wzięły udział wszystkie nurty krajowego i emigracyjnego ruchu socjalistycznego. Przewodniczącym RN został Jan Mulak, a wiceprzewodniczącymi Piotr Ikonowicz i Jacek Kasprzyk, przewodniczącym CKW został Andrzej Lipski. Numerację kongresów zmieniono według interpretacji Odrodzonej PPS.
Wwyborach w 1997 do Sejmu z list SLD mandaty poselskie otrzymali Piotr Ikonowicz, Jacek Kasprzyk iBogdan Lewandowski, a reelekcję do Senatu uzyskali Jerzy Cieślak i Jerzy Kopaczewski. Parlamentarzyści ci utworzyli w ramach SLD Zespół Parlamentarny Polskich Socjalistów. Wwyborach samorządowych w 1998 kandydaci PPS uzyskali pewną reprezentację, m.in. Marian Peters iZbigniew Puchajda zostali wybrani dosejmiku warmińsko-mazurskiego.
W 1999, po przekształceniu się SLD w jednolitą partię, Rada Naczelna PPS nakazała posłom i senatorom PPS utworzenie samodzielnegokoła poselskiego. Decyzję tę wykonał Piotr Ikonowicz. Utworzył on w listopadzie 1999 wraz z posłamiKazimierzem Milnerem iLechem Szymańczykiem z Ruchu Ludzi Pracy oraz senatorami Jerzym Kopaczewskim z PPSJózefem Kuczyńskim wspólne Koło Parlamentarne PPS-RLP. Koło to rozpadło się w 2000, po niespełna roku.
Wwyborach prezydenckich w 2000 iparlamentarnych w 2001 PPS startowała samodzielnie, zyskując jedynie marginalne poparcie. W 2000 kandydat PPS Piotr Ikonowicz otrzymał 38 672 (0,22%) głosy, zajmując 10. miejsce spośród 12 kandydatów[23]. W 2001 lista PPS uzyskała 13 459 głosów (0,1%), startując w 16 okręgach wyborczych[24].
Wskutek wewnętrznych sporów po przegranej, z członkostwa w PPS zrezygnował w 2002 jej dotychczasowy lider Piotr Ikonowicz. Utworzył on później ze swoimi zwolennikami w kwietniu 2003 nową partię –Nowa Lewica (istniejącą do 2011, w 2014 powołałRuch Sprawiedliwości Społecznej).
Od listopada 2001 do maja 2003 przewodniczącym PPS byłZbigniew Puchajda (do 2002 radnysejmiku warmińsko-mazurskiego). W czerwcu 2003 na Kongresie PPS na przewodniczącego Rady Naczelnej PPS wybrany zostałAndrzej Ziemski[25]. Od maja do czerwca 2005 funkcję tę pełnił Zdzisław Smagalski, a w lipcu 2005 na przewodniczącego prezydium Rady Naczelnej wybrano Mariana Petersa (byłego radnego sejmiku warmińsko-mazurskiego). 16 września 2006 funkcję tę objęłaKrystyna Cała, zaś od 16 grudnia tego samego roku przez 12 lat i 3 miesiące szefem RN byłBogusław Gorski.
Wwyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 Andrzej Ziemski, Piotr Kozioł i Leszek Kubik startowali z ramienia koalicyjnego komitetuKPEiR-PLD, który nie uzyskał mandatów.
5 grudnia 2004 PPS podpisała deklarację programowąUnii Lewicy (wraz z Unią Pracy, Nową Lewicą,Polską Partią Pracy,Antyklerykalną Partią Postępu „Racja”,Demokratyczną Partią Lewicy iCentrolewicą RP), jednak (podobnie jak pozostałe partie) nie weszła w skład utworzonej później partii o tej nazwie. 24 lipca 2005 podpisała porozumienie wyborcze z partiami lewicy pozaparlamentarnej: PPP, APP „Racja”,Komunistyczną Partią Polski iPolską Partią Ekologiczną – Zielonych. Pod koniec kadencji w 2005 do PPS przeszedł z SLD senatorBogusław Litwiniec.
Wwyborach parlamentarnych w 2005 partia wystartowała w ramach komitetu wyborczego Polskiej Partii Pracy (wspólnie z APP „Racja”, KPP i PPE-Z). Komitet zdobył 91 266 głosów (0,77% poparcia w skali kraju). Reprezentanci PPS na listach PPP uzyskali 5234 głosy, co dało 0,04% poparcia w skali kraju. Wwyborach prezydenckich w 2005 PPS udzieliła poparcia kandydatowi PPPDanielowi Podrzyckiemu (który nie wziął udziału w wyborach z powodu śmierci w wypadku samochodowym). Wwyborach samorządowych w 2006 PPS nie zawarła koalicji na szczeblu krajowym, rejestrując własny komitet w PKW; jednocześnie instancje terenowe zostały upoważnione do koalicji lokalnych.
Wwyborach parlamentarnych w 2007 PPS startowała (4 kandydatów w okręgach: Warszawa,Szczecin,Kielce) z list PPP, która uzyskała 160 476 głosów (0,99%).
Przedwyborami do Parlamentu Europejskiego w 2009 PPS nie porozumiała się w sprawie wspólnego startu zRacją Polskiej Lewicy i ostatecznie wystartowała samodzielnie, wystawiając listę jedynie wokręgu wyborczym nr 3 (Olsztyn). Oddano na nią 1331 głosów, co dało ostatnie miejsce zarówno w skali okręgu (11., 0,32% głosów), jak i kraju (12., 0,02% głosów).
Wwyborach prezydenckich w 2010 Rada Naczelna PPS nie poparła żadnego z kandydatów. Działacze na niższym szczeblu opowiedzieli się zaBogusławem Ziętkiem z PPP lubGrzegorzem Napieralskim z SLD. Wwyborach parlamentarnych w 2011 pojedynczy członkowie PPS startowali bez sukcesów z ramienia SLD bądź (nieoficjalnie) PPP.
12 października 2013 PPS współtworzyła Porozumienie Społeczne „Zmiana” wraz zPolską Lewicą,Partią Regionów, stowarzyszeniem Ruch Ludzi Pracy orazZwiązkiem Zawodowym Rolnictwa i Obszarów Wiejskich „Regiony”[26]. Po niedługim czasie PPS wystąpiła jednak z tej koalicji i wwyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 kilku jej działaczy znalazło się na listachPartii Zieloni (której komitet zarejestrowany został jedynie w części okręgów).
Wwyborach samorządowych w 2014 działacze PPS startowali pod różnymi szyldami. W wyborach dosejmiku mazowieckiego wystawili w jednym okręgu listę pod nazwą Partia Józefa Piłsudskiego. Komitety pod tą nazwą powołali także w wyborach wPłocku igminie Słupno. Do radyGubina działacze PPS wystartowali jako Lewica dla Gubina. W niektórych miejscach PPS startowała z listSLD Lewica Razem bądź z list komitetów lokalnych. Przedwyborami prezydenckimi w 2015 PPS popierała kandydaturę wysuwanej przez UP wicemarszałek SejmuWandy Nowickiej, która nie zebrała wymaganej do startu liczby podpisów. PPS nie poparła żadnego z zarejestrowanych kandydatów.
Przedwyborami parlamentarnymi w 2015 PPS weszła w koalicję (Zjednoczona Lewica) z SLD,Twoim Ruchem, UP i Zielonymi. W ramach komitetu ZL kilkoro kandydatów PPS wystartowało do Sejmu i Senatu. Koalicja nie uzyskała mandatów parlamentarnych. Przekroczyła próg uprawniający do otrzymania subwencji z budżetu państwa, jednak PPS, jako jedynej partii, nie przypadła w udziale żadna część dotacji.
W marcu 2016 PPS współtworzyła Porozumienie Socjalistów, w ramach którego współpracuje kilka niszowych organizacji lewicowych. W maju 2018 wydały one wspólne oświadczenie przedwyborami samorządowymi[27][28]. W następnym miesiącu PPS znalazła się wśród organizacji reaktywujących koalicję SLD Lewica Razem[29], z ramienia którego wystawiła kandydatów m.in. do sejmików województw i rady Warszawy wwyborach samorządowych w 2018.
Pomimo początkowego udziału w tworzeniu koalicjiLewica Razem (na początku 2019), PPS zdecydowała się nie brać udziału wwyborach do Parlamentu Europejskiego w 2019. Na kongresie 16 marca tego samego roku Bogusława Gorskiego na stanowisku przewodniczącego Rady Naczelnej partii zastąpiłWojciech Konieczny. 24 czerwca 2019 objął on mandat wSejmiku Województwa Śląskiego, zastępując wybranego doParlamentu Europejskiego radnego SLDMarka Balta[30].
W lipcu 2019 PPS porozumiała się w sprawie wspólnego startu wwyborach parlamentarnych w tym samym roku (w ramach koalicjiLewica, formalnie pod szyldem Sojuszu Lewicy Demokratycznej) z SLD,Wiosną i partiąLewica Razem[31] (później do porozumienia przystąpił też m.in. TR). Wojciech Konieczny został ogłoszony kandydatem SLD do Senatu (przy poparciu m.in.Koalicji Obywatelskiej)[32]. Uzyskał on mandat, natomiast nie udało się to kandydatom do Sejmu rekomendowanym przez PPS, którzy zdobyli łącznie 2798 głosów[33].
Wwyborach prezydenckich w 2020 PPS poparła wystawionego wspólnie przez SLD, Wiosnę i Razem prezesa WiosnyRoberta Biedronia, który zajął 6. miejsce. W II turze PPS nie udzieliła poparcia żadnemu kandydatowi[34].
14 grudnia 2021 powstało parlamentarne koło Polskiej Partii Socjalistycznej, którego przewodniczącym został przewodniczący Rady Naczelnej PPS, senator Wojciech Konieczny. Przystąpili do niego też parlamentarzyści odchodzący zNowej Lewicy – wicemarszałek SenatuGabriela Morawska-Stanecka oraz posłowieRobert Kwiatkowski iJoanna Senyszyn – a takżeAndrzej Rozenek, nieprzyjęty wcześniej do NL. Andrzej Rozenek i Joanna Senyszyn wstąpili także do partii[35].
Część działaczy PPS (m.in.Anna Grodzka i młodzieżówka partii) wysunęła wątpliwości co do prawidłowości formalnych przy powołaniu koła i przyjęciu do partii nowych członków, domagając się ustąpienia Wojciecha Koniecznego z funkcji przewodniczącego RN. Władze naczelne PPS 29 grudnia wyraziły aprobatę dla powstania KP PPS w formie uchwały[36].
W styczniu 2022 Rada Naczelna PPS zaakceptowała powstanie koła parlamentarnego, uznając je za „wielką szansę polityczną”[37]. Na kongresie PPS 19 marca 2022 Wojciech Konieczny utrzymał funkcję przewodniczącego Rady Naczelnej[38]. W wyniku odejścia grupy działaczy w 2022 rozwiązano kilka miejskich kół partii (m.in. Łódź,Poznań, Szczecin czyGdynia; zrezygnowała także większość członków kół krakowskiego czywrocławskiego), a Organizacja Młodzieżowa PPS, która opuściła ugrupowanie, powołała formację Czerwoni[39]. Z ugrupowania odeszła też Anna Grodzka.
Parlamentarzyści, którzy w 2021 dołączyli do PPS, powołali w czerwcu 2022 – nawiązujące do dawnej partii SLD – Stowarzyszenie Lewicy Demokratycznej[40]. 25 czerwca 2022 podpisało ono – podobnie jak PPS – porozumienie o współpracy przed najbliższymi wyborami parlamentarnymi wraz z UP,Socjaldemokracją Polską,Wolnością i Równością, a także m.in. stowarzyszeniem RLP i środowiskiem dawnej partiiInicjatywa Feministyczna, opowiadając się za „szerokim porozumieniem wyborczym opozycji demokratycznej”[41].
12 stycznia 2023 Wojciecha Koniecznego jako przewodniczącego koła parlamentarnego PPS zastąpiła Joanna Senyszyn[42]. 5 lutego tego samego roku Rada Naczelna PPS podjęła uchwałę o chęci wspólnego startu partii z Nową Lewicą, Lewicą Razem i Unią Pracy wwyborach parlamentarnych w 2023[43] (w sierpniu do tego porozumienia dołączyła także SDPL) i wycofała zgodę na posługiwanie się nazwą partii i jej symbolami przez koło parlamentarne[44], które (bez udziału przewodniczącego partii Wojciecha Koniecznego, który został senatorem niezrzeszonym, a 7 marca ponownie został członkiem klubu Lewicy) tego samego dnia przemianowało się wKoło Parlamentarne Lewicy Demokratycznej[45]. W sierpniu tego samego roku oboje posłów należących do PPS (Andrzej Rozenek i Joanna Senyszyn) zrezygnowało z członkostwa w partii[46].
Wwyborach parlamentarnych w tym samym roku kandydaci PPS startujący do Sejmu z list NL nie zdobyli mandatów, jednak Wojciech Konieczny uzyskał reelekcję w wyborach do Senatu. W grudniu 2023 został wiceministrem zdrowia[47], stając się pierwszym przedstawicielem PPS w krajowym rządzie od 75 lat[48]. Pełnił tę funkcję do września 2025.
W 2024 w wyborachsamorządowych orazdo Parlamentu Europejskiego PPS współtworzyła wraz z NL, Razem i UP Koalicyjny Komitet Wyborczy Lewica. W wyborach europejskich jej działacze nie znaleźli się jednak na listach. Wwyborach prezydenckich w 2025 PPS poparła bezpartyjną wicemarszałek Senatu z ramienia LewicyMagdalenę Biejat[49], która zajęła 7. miejsce. W II turze PPS nie udzieliła poparcia żadnemu kandydatowi[50].
W latach 1923–1936 organizacją młodzieżową PPS był początkowy Centralny Wydział MłodzieżyTowarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, który w 1926 przekształcił się wOrganizację Młodzieży TUR. W 1936 zastąpiły ją Koła Młodzieży PPS. W 1944 jednak reaktywowano OM TUR, która w 1948 (krótko przed współtworzeniemPZPR przezPPS) współtworzyłaZwiązek Młodzieży Polskiej. Po reaktywacji krajowej PPS, w latach 90. XX wieku powstała Organizacja Młodzieżowa PPS (nieformalnie „Młodzi Socjaliści”), która została zawieszona, a następnie zlikwidowana na początku XXI wieku. W ramach reorganizacji podjęto próbę odbudowy młodzieżówki pn. „Organizacja Młodzieżowa TUR”, z czego zrezygnowano. W 2019 reaktywowano OM PPS i nadano jej przydomek „Czerwona Młodzież”. W 2022, w proteście przeciwko działaniom związanym z powołaniem koła parlamentarnego PPS, podjęła ona jednak decyzję o odłączeniu się od struktur partyjnych[51][52] i następnie o przekształceniu się w organizację Czerwoni[39]. W 2023 powstała nowa młodzieżówka partii, Młodzi Socjaliści PPS[53].
Zobacz też kategorię:Politycy Polskiej Partii Socjalistycznej.| Sejm RP |
|
|---|---|
| Senat RP | |
| Parlament Europejski |
