Pierwiastek ten został odkryty w 1898 r. przezMarię Skłodowską-Curie iPierre'a Curie – w tym samym roku corad. Skłodowska nadała mu nazwę na cześćPolski (od łacińskiego słowaPolonia).
Odrestaurowany niemiecki układ okresowy z lat 1904–1945 (obecniePolitechnika Gdańska). Brak na nim pierwiastka 84, tj. polonu (Po), choć został on odkryty już w 1898 przez Marię Skłodowską-Curie[5]
Polon jest silnieradioaktywnym, srebrzystoszarym metalem. Jego właściwości fizyczne i chemiczne są zbliżone doselenu.
Jest silnym emiterempromieniowania alfa – miligram210Po emituje tyle samo cząstek alfa co 4,5 grama226Ra. Próbka polonu emanuje niebieską poświatą – jest to efektwzbudzenia otaczającego ją powietrza. Jeden gram polonu wydziela 140 watów mocy, ogrzewając się przy tym do ponad 500 °C[6]. Z tego względu był niegdyś używany jako lekkie źródło ciepła w satelitach i pojazdach kosmicznych, na przykład w radzieckichŁunochodach do ogrzewania podzespołów podczas zimnych nocy księżycowych. Obecnie jest wciąż czasem stosowany jako wygodne, wysokowydajne źródło cząstek α.
Polon ma 33izotopy z przedziału mas 188–220. Nie ma stabilnych izotopów. Najtrwalszy izotop 209, ookresie połowicznego rozpadu wynoszącym 103 lata, nie występuje naturalnie. Jegonukleosynteza, podobnie jak izotopu 208 (t½ = 2,9 lat), wymaga bombardowania ołowiu lub bizmutu naładowanymi cząstkami (protonami,deuteronami lub cząstkami α) wsynchrotronie[7][8]. Najtrwalszym naturalnie występującym izotopem jest210Po o t½ = 138,3 dnia. Produktem jego rozpadu jest stabilny izotop ołowiu206Pb. Praktycznie wszystkie badania polonu prowadzone są z użyciem izotopu 210[7].
Polon występuje w skorupie ziemskiej w śladowych ilościach w rudachuranu oraz jakotlenek. Jego stężenie w tych rudach jest jednak tak małe (7,4×10−11 g 210Po / g 238U), że przemysłowo opłaca się go otrzymywać na drodze bombardowania bizmutuneutronami[7]:
Powstały210Po jest oczyszczany przez destylację próżniową. Roczne naświetlanie kilograma bizmutu strumieniem 1024 n/(cm²·s) daje ok. 25 mg210Po, co jest ilością niemożliwą do wyizolowania ze źródeł naturalnych[7]. Światowa produkcja tego izotopu wynosi ok. 100 gramów rocznie[6]. Ilość polonu w skorupie ziemskiej jest na tyle mała, że nie podaje się żadnych, nawet szacunkowych danych na ten temat. Jego zawartość w wodzie morskiej oceniana jest na 2×10−11ppb[9].
Znanych jest kilkanaście związków chemicznych polonu: tlenkiPoO2 iPoO3, wodorekPoH2, wodorotlenekPo(OH)2, halogenki, np.PoCl4,PoBr4, siarczekPoS, sole – polonki takie jakMgPo[10] izwiązki metaloorganiczne. Związki te nie mają jednak praktycznego zastosowania ze względu na gigantyczny koszt produkcji samego polonu.PoF6 był używany w latach sześćdziesiątych XX wieku wZSRR jako aktywator lakierów luminescencyjnych stosowanych wświetlówkach, później został jednak zastąpiony tańszymi zamiennikami.
Polon jest silnie toksyczny.LD50 dla polonu wynosi ok. 1 mikrograma, co czyni go około 50 000 razy bardziej trującym niżcyjanowodór. Emitowane cząstki alfa z łatwością niszczą strukturę tkanek, jeśli tylko polon dostanie się do organizmu poprzez inhalację, połknięcie lub absorpcję. Polon nie przenika przez skórę, toteż znajdując się na zewnątrz ciała nie stanowi tak wielkiego zagrożenia. Izotopy polonu212Po,214Po i218Po, jako produkty rozpaduradonu, w śladowych ilościach znajdują się w powietrzu wewnątrz pomieszczeń. Dodatkowe zagrożenie stwarza palenie tytoniu, do którego liści przenika polon obecny wnawozach fosforowych.
Pierwszymi ofiarami śmiertelnymi działania polonu byli prawdopodobnie japoński naukowiecNobuo Yamada (zm. 1927) i polska badaczkaSonia Cotelle (zm. 1945)[11][12]. Wysokie stężenie210Po stwierdzono w organizmieAleksandra Litwinienki, otrutego w listopadzie 2006 roku w Londynie. Sól polonu, prawdopodobnieazotan, pochodziła z jednego z rosyjskichreaktorów jądrowych i została mu podana w herbacie. Litwinienko zmarł po 23 dniach. Istnieją podejrzenia, że także polonem został otrutyJasir Arafat[13].
↑ Wartość w nawiasach klamrowych jestliczbą masową najtrwalszegoizotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 208,98243u (209 Po). Zob.Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.
↑Compounds of selenium, tellurium and polonium, [w:]Norman N.N.N.GreenwoodNorman N.N.N.,AlanA.EarnshawAlanA.,Chemistry of the Elements, wyd. 2, Oxford–Boston: Butterworth-Heinemann, 1997, s. 765–788,ISBN 0-7506-3365-4(ang.).
↑Richard F.R.F.MouldRichard F.R.F.,110 rocznica odkrycia polonu, „Nowotwory. Journal of Oncology”, 58 (5), 2008, s. 401-404 [dostęp 2019-07-23].
.jpg)
