Polityk – osoba działająca w sferzepolityki, którą w klasycznym rozumieniu[1] pojmuje się jako dążenie do realizacji idei Dobra (Platon), lub rodzaj sztuki rządzenia państwem, której celem jest dobro wspólne (Arystoteles) a przyporządkowanie działania temu celowi ostateczne. Arystoteles opisywał politykę jako jedną z trzech sfer działalności człowieka. Obok etyki i ekonomii odpowiadać miały kolejno na pytania: „Jak być dobrym człowiekiem?”, „Jak być dobrym gospodarzem?”, „Jak być dobrym obywatelem?”[2]. Współczesne pojmowanie polityki jako sztuki zdobywaniawładzy i rządzeniapaństwem, wprowadziłNiccolò Machiavelli w swoim dziele pt. „Książę”, według którego, polityk dąży do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy.
Niemiecki socjolog i teoretyk politykiMax Weber proponuje nam racjonalizację spojrzenia na zawód polityka i na mechanizmy kierujące tym specyficznym zawodem. Nakreśla nowy typ polityka w nowoczesnym państwie, który w zarządzaniu władzą państwową oddaje się wyłącznie pracy w rozumieniu zawodu, profesji i otrzymuje za swoją pracę wynagrodzenie.
Ubocznie (tzw. polityczni hobbyści, którzy np. należą dopartii w stopniu zbliżonym do formalnego, działalność tylko w razie potrzeby, nie stanowiąca głównej treści ich życia, ani w sensie materialnym, ani ideowym)
Zaangażowanie polityczne przekłada się bezpośrednio napartycypację polityczną (uczestnictwo polityczne) jako dobrowolną aktywność, poprzez którą jednostka bądź grupy społeczne chcą wpływać na wybór rządzących i/lub rezultaty działań politycznych. Wyróżnia się trzy formy partycypacji politycznej[4]:
partycypacja konwencjonalna – jest to aktywność rutynowa zgodna z porządkiemkonstytucyjnym. Przykładem tej formypartycypacji będzie aktywnośćwyborcza: uczestnictwo w wyborach samorządowych, parlamentarnych, prezydenckich oraz wreferendach. Dla większości ludzi to jedyna forma aktywności.
Partycypacja niekonwencjonalna – wiąże się z bezpośrednim kontaktem jednostki ze środowiskiem polityki, czy też bezpośrednim uczestnictwem w polityce. Polega ona na podejmowaniu działań mających na celu wpływ na decyzje rządzących. Ten rodzaj partycypacji można charakteryzować na dwóch poziomach: legalności – wszelkie formy działań są zgodne z obowiązującymprawem (petycje, listy, udział w bojkocie) i nielegalności – „dzikie”strajki, okupacje budynków użytku publicznego czy blokowanie ruchu ulicznego w celu zwrócenia uwagi rządzących lub wymuszania konkretnych działań.
Partycypacja symboliczna lub rytualna – jednostka uczestniczy w różnego rodzaju wydarzeniach, uroczystościach państwowych bez poczucia realnego wpływu politycznego (pochody pierwszomajowe,wybory doSejmu PRL)
Weber twierdził, że można uprawiać politykę, będąc politykiem „okazjonalnym”, jak i wykonując ten zawód jako zawód uboczny. Najważniejszym aspektem polityki jako zawodu jest jednak aspekt permanentny, gdzie polityk poświęca swój czas i potencjał na służbę na rzecz dobrobytu obywateli, dążąc do zmniejszenia czy też usuwania ograniczeń w zaspokajaniu potrzeb ludzi jako zbiorowości. Max Weber dzieli ten aspekt na dwie strony. Według niego można żyć „dla” polityki lub „z” polityki. Życie dla polityki jest poświęceniem, oddaniem się sprawie w całości, to poczucie wewnętrznej misji. Brak tutaj kalkulacji ekonomicznych, w przeciwieństwie do życia „z” polityki, gdzie staje się ona stałym źródłem dochodów. nadmienić, iż według Webera istota polityka w większości przypadków polega na koegzystowaniu pojęcia „z” i „dla” polityki, a zjawisko życia wyłącznie „dla” polityki jest z dzisiejszego punktu widzenia bardzo rzadkie (polityk musiałby posiadać odrębne źródło finansowe).
Współcześnie, przy rozwiniętejinstytucjonalizacjipaństwa, rozwinęła się nowoczesna i wysoko wykwalifikowana klasa urzędniczo-polityczna, podzielona na dwie oddzielne kategorie funkcjonariuszy publicznych:
Urzędników – fachowców (urzędników płatnych, którzy zgodnie ze swoim właściwym powołaniem zawodowym nie powinni uprawiać polityki, tylko administrować)
Urzędników politycznych (beneficjentów walczących owładzę i realizujących interesy polityczne)
Ludzie o predyspozycjach urzędniczych nie są politykami w sensieprzywódcy politycznego. Typem polityka-przywódcy jest od czasówdemokracji „demagog” – polityczny publicysta, którego wyróżnia poczucie odpowiedzialności, oddanie sprawie, roztropność. Charyzma przywódcy staje się jego legitymizacją władzy, niepotrzebna jest przemoc (tradycja panowaniakróla) czy legalizacja (legalne ustanowienie panowaniaprezydenta) jako uprawomocnienie jego roli. Przywódca dąży do władzy, ponieważ[5]:
ma potrzebę efektywnego wpływania na otoczenie,
ma potrzebę bycia sławnym i admirowanym przez tłumy,
a także potrzebę afiliacji, zabiegania o dobre relacje z ludźmi, potrzebę osiągnięć. Są to jednostki o silnej wierze we własne możliwości, o większej otwartości umysłu, ponadprzeciętnej inteligencji, wysokiej samoocenie i samoakceptacji. A nade wszystko tworzące i utrzymujące niekwestionowany autorytet. Niewątpliwie przywódcą trzeba się urodzić. We współczesnych demokracjach potrzebę przywództwa i związaną z tym rolę charyzmatycznego lidera może spełniać wybierany przez ogół społeczeństwaprezydent.
Weber wymienia trzy przymioty, które stanowią o klasie polityka. Muszą one występować w odpowiednim natężeniu:
Namiętność
Poczucie odpowiedzialności
Wyczucie w ocenie, dystans wobec ludzi i rzeczy
Polityk musi pokonywać własną próżność, która rodzi nierzeczowość i brak odpowiedzialności. Grzech zaczyna się, gdy dążenie dowładzy nie staje się przedmiotem w służbie dobra wspólnego. Polityk, któremu chodzi tylko o sprawowanie władzy i zaspokojenie własnej próżności, będzie zawsze miernotą – nawet gdy odniesie zewnętrzne sukcesy. W polityce nie chodzi bowiem o władzę dla niej samej, ale o władzę w służbie idei. Dla Webera był to warunek polityki uczciwej i odpowiedzialnej: „Polityka jako zawód i powołanie ma sens wówczas, gdy łączy szansę wielkiej nagrody dzięki sukcesom i zapowiedź surowej kary za zawiniony brak sukcesów”.
Polityk może stać się wyznawcąetyki przekonań ietyki odpowiedzialności. Pierwsi wyznają zasadę, że zastosowanie dobrego etycznie środka musi przynieść dobry cel, a złego zły – nie rozumieją, że nie zawsze czyn słuszny etycznie przynosi dobre rezultaty.
Zwolennicy etyki odpowiedzialności biorą pod uwagę zarówno cele, jak i metody oraz skutki swych działań, nie ignorując przy tym całkowicie przekonań, gdyż bez nich nie da się wybrać celów. Człowiek z powołaniem do polityki łączy więc obie te etyki. Stąd konkluzja, że polityk nie będzie nigdy czysty moralnie, ponieważ nie jest możliwe pogodzenie etyki przekonań i etyki odpowiedzialności. Kto chce uprawiać politykę jako zawód, musi być świadom tych etycznych paradoksów.
Współcześnie cele działań politycznych skupiają się przede wszystkim wokół:
Rozwiązywania określonych problemów społecznych (alokacja dóbr i wartości)
Realizacji określonego programu politycznego (osiągnięcie określonego celu)
Zwiększenia stopnia akceptacji społecznej dlarządu (szukanie kompromisów, zachowanie równowagi)
Zaspokojenia własnych ambicji politycznych (zdobyciewładzy)
Jednocześnie zainteresowanie władzą polityczną ustępuje miejsca zainteresowaniu władzą pojętą jako kontrola i wpływy w organizacjach. Platońskie cnoty polityka[6]ulegają modyfikacji w czasach powszechnej wolności – spryt, przebiegłość, gotowość posługiwania się kłamstwem, nieszczere deklaracje okazują się niezbędnymi do utrzymania się w polityce. Rodzi to różnego rodzaju patologie, jakkorupcja czyklientelizm. Ocena celów przyświecających określonym działaniom politycznym ma istotne znaczenie dla ocen polityków.
↑Klasyczne rozumienie polityki według Arystotelesa jako wywodzącej się ze źródeł praw natury: „człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie”.
↑Arystoteles,Etyka nikomachejska. Brak numerów stron w książce
↑Za W. Sokół, M. Żmigrodzki: E.M. Marciniak i P. Załęski: Człowiek w świecie polityki w Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, K.A. Wojtaszczyk i W. Jakubowski (red.), Warszawa 2007 s. 201-202.
↑E.M. Marciniak i P. Załęski: Człowiek w świecie polityki w Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, K.A. Wojtaszczyk i W. Jakubowski (red.), Warszawa 2007 s. 202.
↑T. Bodio i P. Załęski: Przywództwo i elity polityczne w Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, K.A. Wojtaszczyk i W. Jakubowski (red.), Warszawa 2007 s. 385.
↑Polityk i władca takie stanowi prawo, tak używa perswazji i siły, tak walczy i układa pokój, by zachować jak najdalej posuniętą jedność wszystkich ludzi w państwie
.jpg)
