 | |
| Środowisko | podwodne, nawodne |
|---|---|
| Napęd | |
| Uzbrojenie | |
| Główne cechy | możliwość stawiania min morskich |
| Historia | |
| Era | |
| Geneza | 1912 |
| Zanik | |
Podwodny stawiacz min – rozpowszechniony zwłaszcza w pierwszej połowieXX wiekuokręt podwodny skonstruowany w sposób umożliwiający stawianiemin morskich za pomocą wbudowanych urządzeń do podwodnego stawiania min. Miny przechowywane były w pionowych studniach lub gniazdach wbudowanych w zewnętrznych balastach bocznych (system francuski – mokry) bądź w studniach pochyłych (system niemiecki – półsuchy) albo w rurach poziomych wewnątrz okrętu (system niemiecki – suchy). PoII wojnie światowej okręty podwodne wyspecjalizowane w stawianiu min wyszły z użycia, w związku ze zmianą samej koncepcji użycia okrętów podwodnych, które w dotychczasowych działaniach wojennych nie sprawdzały się w roli defensywnej, zaś w roli ofensywnej znacznie lepiej sprawdzają się przy użyciu innych rodzajów uzbrojenia. Okręty podwodne jako klasa nie utraciły jednak całkowicie możliwości stawiania min, które w postaci samobieżnych min wyposażonych we własny układ napędowy, mogą być stawiane pomocą standardowychwyrzutni torpedowych.
Miny mogły być stawiane z trzech rodzajów wyrzutni:
Niemiecki system suchy pozwalał na stałą kontrolę min, które były całkowicie dostępne z wnętrza okrętu, co zwiększało bezpieczeństwo jednostki dzięki możliwości wstawienia zapalników tuż przed postawieniem min w morzu[2]. W pozostałych systemach zapalniki musiały być wstawiane przed wypłynięciem okrętu w morze, co stwarzało pewne niebezpieczeństwo. Francuski system mokry jednak, pozwalał na przechowywanie w okręcie znacznej liczby min, które znajdując się w wypełnionych wodą studniach nie zwiększały wyporności okrętu[2]. Dzięki takiemu rozwiązaniu francuski stawiacz min „Pierre Chailley” mógł zabrać w rejs ładunek aż 64 min[2].
Podwodne stawiacze min mogły być użyte samodzielnie, gdy działając w zanurzeniu w pojedynkę zdolne były do postawieniazagrody minowej na wyznaczonym obszarze[2] – najczęściej na podejściach do baz morskich i portów przeciwnika, gdzie nie były możliwe bezpieczne operacje nawodnych stawiaczy min, albo też działając w zespole z innymi nawodnymi lub podwodnymi stawiaczami min oraz lotnictwem niedaleko własnych wybrzeży lub na szlakach komunikacyjnych nieprzyjaciela[2][3]. Zwłaszcza ten ostatni sposób użycia, stanowił skuteczną metodę obrony własnych wybrzeży, w tym utrudnienia przeciwnikowi zastosowania blokady morskiej portów[2].
Pierwszym podwodnym stawiaczem min był rosyjski okręt„Krab” zwodowany w 1912 roku[4]. W czasieI wojny światowej jednostki tej klasy były stopniowo włączane do marynarek wojennych innych państw.Kaiserliche Marine przystosowała do służby minowej część swoich okrętów podwodnych typówUB I,UB II,U-117[1]. Produkcję okrętów tej klasy kontynuowano w okresie międzywojennym także w polskiejMarynarce Wojennej, która na początkulat 30. XX wieku wprowadziła do użytku trzy podwodne stawiacze min typuWilk[5]. W obu wojnach światowych, na setkach tysięcy postawionych między innymi przez podwodne stawiacze min, zatonęły setki okrętów i innych jednostek morskich wszystkich stron konfliktów[6].
Po drugiej wojnie światowej, rozwój techniczny okrętów podwodnych oraz brak możliwości kontroli skuteczności postawionych min morskich, w połączeniu z bardziej ofensywnym zastosowaniem tych pierwszych, doprowadził do zaniku okrętów podwodnych jako specjalistycznych jednostek służących stawianiu min[7]. W marynarce amerykańskiej na przykład, trudności z oceną skutków postawienia min, spowodowały, że stawianie min przez okręty podwodne rzadko było rozważane jako pierwszoplanowa rola tej klasy jednostek. Toteż w historii amerykańskiej floty podwodnej zbudowano tylko jeden wyspecjalizowany podwodny stawiacz minUSS „Argonaut” (SM-1)[8]. Pojawiły się za to miny dysponujące własnym układem napędowym, które mogły być stawiane za pomocą standardowej wyrzutni torpedowej okrętu podwodnego - jak amerykańskie miny samobieżneMark 67 SLMM, co przy dużym koszcie okrętu podwodnego jako takiego, nie ograniczyło w sposób konstrukcyjny zastosowania okrętów tej klasy[9].