Był synem wiejskiego listonosza i szwaczki. Niektóre źródła podają, że jego ojciec Giovanni Sarto byłPolakiem[3], który na początku XIX wieku, pragnąc uniknąć służby wojskowej, wyemigrował zGórnego Śląska (zBoguszyc kołoToszka wpowiecie gliwickim) do Włoch, zmieniając przy tym swoje dotychczasowe nazwisko Jan Krawiec (wł.sarto = pol.krawiec), natomiast jego matka Margherita była Włoszką[4]. Jednakże 26 czerwca 2013 wOpolu odbył się kongres historyków z Polski i Włoch, na którym jednoznacznie uznano tę teorię za nieprawdziwą[5]. Wynikiem tych badań jest wydana w 2016 publikacjaGenealogia pragnień. Pius X w pamięci ludności Górnego Śląska[6].
Oficjalna watykańska genealogia Giuseppe Melchiorre Sarto mówi o:
rodzicach: Giovannim Battiście (1792–1852) i Marghericie Sanson (1813–1894);
dziadkach (od strony ojca): Giuseppem Sarto, właścicielu ziemskim, i Paoli Giacomello;
pradziadkach: Anzolim Sarto i Antonii Liviero.
Giuseppe od urodzenia żył w wielodzietnej rodzinie, jego rodzice mieli dziesięcioro dzieci. W wieku 12 lat odebrał od patriarchy weneckiegoJacuba Monico stypendium seminaryjne, za które mógł wstąpić doseminarium.
Młody Giuseppe Melchiorre SartoKardynał Sarto przedkonklawe
Po ukończeniu seminarium wPadwie, 18 września 1858 Giuseppe Sarto otrzymałświęcenia kapłańskie odbiskupaJana Antoniego Fariny[7][8]. Pracował w miejscowościTombolo, a w 1867 został proboszczem w Salvano[7]. W 1875 został kanonikiem wTreviso i kanclerzem[9]. W tym samym roku został ojcem duchownym i rektorem seminarium, a rok później kanclerzem kurii biskupiej[7].
10 listopada 1884Leon XIII mianował księdza Giuseppe Sarto biskupemMantui. Nominat przyjąłsakrę sześć dni później. Najwięcej uwagi jako biskup zwracał na formacjękapłanów w seminarium. 12 czerwca 1893 został kreowanykardynałem prezbiterem i otrzymał kościół tytularnySan Bernardo alle Terme, a trzy dni później papież mianował goPatriarchą Wenecji[7]. Jako pierwszy wprowadził do seminariów studiabiblijne, historię Kościoła i ekonomię społeczną.
Po śmierci Leona XIII w lipcu 1903, najpoważniejszym kandydatem na papieża był dotychczasowysekretarz stanuMariano Rampolla, mający poparcie kardynałów włoskich, hiszpańskich i francuskich[2]. Wówczas biskup krakowski kardynałJan Duklan Puzyna złożyłekskluzywę w imieniu cesarza austriackiegoFranciszka Józefa[2]. Większość elektorów ostro zaprotestowała przeciwko interwencji władców świeckich i kontynuowała obrady, nie wykluczając kandydatury Rampolli[1]. Wkrótce jednak okazało się, że konieczna jest elekcja kogoś znacznie różniącego się od Leona XIII i w siódmym głosowaniu – 4 sierpnia 1903 – wybrany został Giuseppe Sarto, który przyjął imię Pius X[2].
20 stycznia 1904, aby zapobiec podobnym przypadkom, Pius X wydał konstytucjęCommissum nobis, w której w sposób zdecydowany potępił i zakazał pod karąekskomuniki stosowania przy wyborach papieża ekskluzywy państwowej[1].
Udzielił błogosławieństwaUrbi et Orbi wbazylice św. Piotra i przyjął hasło swojegopontyfikatuWszystko odnowić w Chrystusie[2]. Tak jakPius IX, uznał się za więźnia Watykanu, lecz skupił się przede wszystkim na kwestiach religijnych[1].
Był zdecydowanym przeciwnikiemmodernizmu, dając temu wyraz wdekrecieLamentabili,encyklicePascendi Dominici Gregis (oba z 1907) oraz wmotu proprioSacrorum antistitum (1910), gdzie ostro potępił ideały modernistyczne, określając je jako „synteza wszystkich herezji”[1]. Od 1 września 1910 wszyscy kandydaci na duchownych musieli składaćprzysięgę antymodernistyczną[2]. Generalnie popierał działalność ruchów katolickich, ale zawiesił działalność włoskiego Opera di Congressi i francuskiego Le Sillon Marca Sangiera, za angażowanie się w politykę i próbę połączenia katolicyzmu z ideałami lewicowymi[1].
W dziedzinie wewnętrznej podjął kroki mające zreformowaćKurię Rzymską[2]. Przede wszystkim zmniejszył liczbę kongregacji i wyznaczył im nowe zadania[2]. 29 lipca 1908 wydałkonstytucjęSapienti Consilio, w której zlikwidował stare urzędy i scentralizował administrację[1]. Nadto powołał komisję kodyfikacyjną prawa kanonicznego. Efekty pracy tej komisji, w postaciKodeksu prawa kanonicznego, ogłosił jednak dopiero jego następcaBenedykt XV w 1917[1]. W 1909 stworzył oficjalne pismoActa Apostolicae Sedis, w którym ukazywały się wszystkie kolejne dokumenty papieskie[2]. Papież dopuszczał ułatwienia Eucharystii chorym oraz tzw.wczesną komunię (dzieci w „mniej więcej siódmym roku życia”)[1]. Możliwość taką dopuścił Pius X w dekrecieQuam singulari z 1910 o Komunii świętej dzieci[10]. Ponadto zreformowałśpiewy gregoriańskie (1903) ibrewiarz (1911)[1]. Przywrócił także obowiązek biskupów wizytowaniaRzymu i zreorganizowałRotę Rzymską[2]. Zachęcał do badania Pisma św. zakładając w RzymiePapieski Instytut Biblijny[2]. Pius X był prekursoremAkcji Katolickiej[1].
W sprawachkonfliktu z rządem włoskim, papież stwierdził, że polityka Leona XIII nie sprawdziła się[1]. Usiłował jednak dążyć do kompromisu w tej sprawie i rozluźnienia napiętych relacji, przez co złagodził nieco zakaz udziału katolików w wyborach[1]. Działania Piusa i sekretarza stanuRafaela del Vala doprowadziły do zerwania stosunków dyplomatycznych z Francją, 30 lipca 1904[1]. Tamtejszy premierÉmile Combes rozwiązałkonkordat z 1801, rozdał posiadłości kościelne instytucjom świeckim i w 1905 wprowadziłRozdział Kościoła od państwa[1]. Podobne ustalenie przeprowadzono w 1911 w Portugalii, natomiast Pius stanowczo zaprotestował przeciwko obu zarządzeniom i zabronił duchownym jakiegokolwiek porozumienia z władzami[1].
Jednak we wszystkich swoich działaniach czuł się w pewnym sensie osamotniony. Nie znajdował odpowiedniego wsparcia w realizacji swoich celów, związanych z pontyfikatem. Sam Pius X ujął to słowami:De gentibus non est vir mecum (Nie ma nikogo, kto by mnie wspierał)[11].
W 1913 Pius X doznałzawału serca. W 1914 zachorował i już nigdy z choroby nie wyszedł, a wydarzenia, które doprowadziły doI wojny światowej tylko pogorszyły jego stan. Pius X zmarł w Rzymie w nocy 20 sierpnia 1914 o godzinie 1:15. Jego ostatnie słowa były skierowane do wiernego współpracownika,Rafaela del Vala:Poddaję się całkowicie.
Został pochowany wbazylice św. Piotra. Jego ciało spoczywa w Kaplicy Ofiarowania NMP[9].
Przez historyków jest uważany za „papieża eucharystycznego”[2] i „pioniera ruchu liturgicznego”[1].
Uroczystość wyniesienia Piusa X była ostatnią uroczystością kanonizacyjną głowy Kościoła w XX wieku; następny taki przypadek miał miejsce 60 lat później, kiedy toJan XXIII iJan Paweł II zostali wyniesieni do rangi świętych Kościoła katolickiego[17][18].
Wspomnienie liturgiczne Piusa X przypada na 21 sierpnia[2]. W dawnym kalendarzu, którym posługują się wierni tradycji katolickiej, uczęszczający na Msze święte wklasycznym rycie rzymskim (trydenckie), wspomnienie przypada 3 września[19].
↑Próchniewicz J., Kurosz J., Misiek B., Węcławski M., Wosicka D.,Wczesna Komunia Święta. Poznań, Wydawnictwo Piotra i Pawła.
↑LeonardL.PrzybyszLeonardL.,Osamotnienie i chwała świętego Papieża., „Przymierze z Maryją”, sierpień 2014. Brak numerów stron w czasopiśmie
↑Lázaro Iriarte OFMCap, Józef Salezy Kafel OFMCap, Andrzej Józef Zębik OFMCap, Krystyna Kuklińska OSC: Historia franciszkanizmu. Kraków: Bracia Mniejsi Kapucyni, 1998, s. 567.ISBN 83-910410-0-X.
