Pius VI (łac.Pius VI, właśc.Giovanni Angelo Braschi; ur. 25 grudnia[1] 1717 wCesenie, zm. 29 sierpnia 1799 wValence[2]) –włoski duchownykatolicki, 250.papież w okresie od 15 lutego 1775 do 29 sierpnia 1799[3].
Pochodził z zubożałej rodziny arystokratycznej (hrabiowskiej)[4]. Był najstarszym z ośmiorga dzieci Marcantonia Braschi i Anny Teresy Bandi[4]. Studiował klasyczny antyk i prawo w kolegiumjezuickim w Cesenie, gdzie obronił w młodym wieku (1734)doktorat utroque iure; następnie studiował na uniwersytecie wFerrarze[4]. Pracował jako sekretarz kardynałaTommaso Ruffo, był asystentem kardynała w czasie obradkonklawe 1740, a po wyniesieniu Ruffo do godności kardynałabiskupa Ostii i Velletri reprezentował go w tych diecezjach[4]. Przebywał z misją dyplomatyczną wNeapolu. W 1753 został prywatnym sekretarzempapieża Benedykta XIV, który obdarzył go godnością kanonika patriarchalnejbazyliki watykańskiej[4]. W tym samym roku zaproponowano mu wstąpienie do stanu duchownego, lecz Giovanni odmówił, gdyż niedługo miał zawrzeć związek małżeński. Wkrótce jednak zmienił zdanie za zgodą narzeczonej, która została zakonnicą. W 1758 przyjąłświęcenia kapłańskie i zostałprałatem Jego Świątobliwości[4].
Wkrótce potem został referendarzemNajwyższego Trybunału Sygnatury Apostolskiej[4]. W okresie pontyfikatu kolejnego papieża,Klemensa XIII pełnił szereg funkcji we władzach państwa papieskiego. W 1766 został skarbnikiem generalnymKamery Apostolskiej, był również sekretarzem kardynałaCarlo Rezzonico (bratanka Klemensa XIII)[4]. Jako skarbnik znacznie podreperował sytuację finansową papiestwa[3]. 26 kwietnia 1773Klemens XIV obdarzył ks. Braschiego godnościąkardynalską, z tytułem prezbiteraS. Onofrio[4]. Jako kardynał był członkiem czterech kongregacji kurialnych[5]:
Kongregacji Indeksu,
Kongregacji ds. Wizytacji Apostolskich,
Kongregacji Konsystorialnej,
Fabryki Świętego Piotra.
W 1773 kardynał Braschi objął także funkcjęopata komendatoryjnego opactwa terytorialnego wSubiaco, gdzie przeprowadził wizytację duszpasterską[4].
Po śmierci Klemensa XIV burzliwe i długiekonklawe wybrało Braschiego na papieża 15 lutego 1775. Elekcję zawdzięczał zręczności dyplomatycznej, która pozwoliła uchodzić mu zależnie od potrzeby za przeciwnika lub zwolennika skasowanego właśnie zakonujezuitów[4]. Nowy papież przyjął imię Piusa VI na cześćśw. Piusa V, 22 lutego 1775 przyjął sakrę biskupią (z rąk kardynała-biskupa Porto e S. Rufina idziekana Kolegium KardynalskiegoGianfrancesco Albaniego) i tego samego dnia został koronowany[4].
Na samym początku pontyfikatu Pius musiał zmierzyć się z problemem szerzenia się ateizmu i laicyzacji życia, pomimo wsparcia jakiego udzielały mu katolickie kraje: Francja, Hiszpania i Portugalia[2]. Przeciw papiestwu wystąpił natomiastNeapol, który żądał zniesienia obowiązku składania hołdu feudalnego i prawa nadawania biskupstw, jednak Pius tych żądań nie spełnił[2]. Na prośbę króla PolskiStanisława Augusta papież Pius VI poprzezbrewe z 23 maja 1775 roku wydane dla biskupów polskich zniósł niektóreświęta kościelne[6].
Dużo poważniejszym problemem była sytuacja w cesarstwie, gdzieJózef II usiłował wprowadzić Kościół państwowy zwanyjózefinizmem[2]. Jego założenia opierały się na władzy króla – miał on podporządkować wszelkie sprawy duchowe państwu[3]. W 1782 papież pojechał do Wiednia by dojść do porozumienia z cesarzem, lecz nie przyniosło to żadnego skutku[3]. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadkufebronianizmu, który to zaczął szerzyć się w latach 80. w Niemczech (miał on umocnić prawa biskupów względem praw papieża)[2]. Kiedy Pius usiłował ustanowićnuncjaturę w Monachium,arcybiskupi Salzburga, Moguncji, Trewiru i Kolonii sprzeciwili się temu w obawie przed ograniczeniem ich praw[3]. Biskupi niemieccy ustalili tzw. punktację z Ems, w której regulowali stosunki Kościoła niemieckiego zeStolicą Apostolską – papieskie bulle miały być zatwierdzone przez biskupów, przed ich ogłoszeniem[3]. Plany te jednak zeszły na dalszy plan wobec wybuchu rewolucji we Francji[3].
Podobna sytuacja utworzyła się wToskanii, gdzie rządził brat cesarzaLeopold II[2]. Odbył się wówczas synod wPistoi, który przyjął artykuły gallikańskie i wyjął biskupów spod władzy papieża[2]. Pius ostatecznie wydał konstytucjęAuctorem fidei, uważaną za dokument zawierający nauczanie nieomylne i potępił synod i zmusił przewodniczącego biskupa Ricciego do rezygnacji[2]. Porażkami w polityce zagranicznej Piusa były także jego uległość wobecBurbonów i próba wymuszenia na królu PrusFryderyku II i cesarzowej RosjiKatarzynie II zastosowania się do nakazu kasaty jezuitów[2]. Katarzyna Wielka wybudowała nawetnowicjat dla zakonu, a później papieżincognito poparł tę decyzję[2].
Sytuacja europejska zmusiła Piusa VI do zajęcia stanowiska w wielu drażliwych sprawach. Początkowo uznałKonstytucję Trzeciego Maja, przesyłając błogosławieństwo i wyrazy uznania (z zastrzeżeniem, że nie ulegną naruszeniu prawa Kościoła katolickiego w Polsce), ale następnie pobłogosławiłkonfederację targowicką i wyraził życzenie: „aby stworzenie konfederacji stało się początkiem niewzruszonej spokojności i szczęścia Rzeczypospolitej”[7]. Jednocześnie za pośrednictwem nuncjusza wywierał nacisk na królaStanisława Augusta Poniatowskiego, aby ten przystąpił do targowiczan[8]. Interweniującemu w 1793 poII rozbiorze w sprawie polskiej kardynałowiTommaso Antici oświadczył, że poruszanie tej sprawy w obecnych okolicznościach jest nieodpowiednie i doradzał ustąpienie przed przemocą[8]. W 1795 potępiłinsurekcję kościuszkowską, a rok później zlikwidował warszawską nuncjaturę. Potrzecim rozbiorze Polski skierował do biskupaIgnacego Krasickiego 16 grudnia 1795brewe, nakazując mu wpajać w naród polskiobowiązek wierności, posłuszeństwa i miłości panom i królom[9].
Punktem kulminacyjnym jego pontyfikatu był wybuchrewolucji francuskiej w roku 1789[3]. Pius potępiłKonstytucję cywilną kleru z 12 lipca 1790, a takżeDeklarację Praw Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789[2]. Konstytucja cywilna kleru zmuszała księży do składania posłuszeństwa Francji, pod groźbąbanicji[3]. W maju i kwietniu 1791 papież potępił ją jako schizmatycką, zabronił składać przysięgi, pod groźbąsuspensy i uznał nowe święcenia biskupów za świętokradcze[2]. Sytuacja doprowadziła do zredukowania liczby diecezji ze 134 do 83, zawłaszczenia majątku kościelnego we Francji i rozwiązania zakonów[3]. W 1792 rozstrzelano 3 biskupów i 300 księży, 40 000 innych wygnano, a rok później konstytucyjny arcybiskup ParyżaJean-Baptiste Gobel zrzekł się funkcji kościelnych i przystąpił do rewolucjonistów[3]. Po tym, jak stosunki dyplomatyczne pomiędzy Rzymem a Paryżem zostały zerwane,eksklawy kościelne wAwinionie iVenaissin zostały zajęte[2]. Wspierał rozwójMuseo Pio-Clementino z kolekcją posągów starożytnych, które m.in. od jego imienia bierze swoją nazwę[10].
Pius dodatkowo rozzłościłNapoleona, popierając koalicję antyfrancuską, a także odrzucił propozycję mediacji Hiszpanii[2]. Rok później okupujący Mediolan Napoleon najechałPaństwo Kościelne, wobec czego Pius musiał wycofać swoje potępienie Konstytucji cywilnej kleru[2]. Został także zmuszony do wypłaty milionowej sumy pieniędzy i oddania cennych dzieł sztuki i rękopisów[3]. Wkrótce potem Pius sprzymierzył się z Neapolem i Austrią, co spowodowało kolejny najazd Napoleona, zdetronizowanie papieża i ustanowienieRepubliki Rzymskiej 15 lutego 1798[3]. W 1798 papież został uwięziony i wywieziony doSieny, następnie doFlorencji i kilku innych miast[3]. Później, ciężko chory i na poły sparaliżowany, został przetransportowany przezprzełęcz Montgenèvre doBriançon, gdzie 30 kwietnia 1799 r. osadzono go pod strażą w miejscowym klasztorze. Gdy pod koniec maja generałSuworow zająłTuryn, papieża ewakuowano przezGap iGrenoble do cytadeli w Valence, gdzie zmarł[2]. Przed śmiercią miał powiedzieć: „Polećcie mojemu następcy wybaczyć Francuzom, tak jak ja im wybaczyłem”.
Kreował 73 kardynałów na dwudziestu trzechkonsystorzach. Jego rozporządzenia ze stycznia 1797 i listopada 1798 umożliwiły przeprowadzeniekonklawe po jego śmierci[2].
KonstytucjaAuctorem fidei potępiająca uchwałyjansenistycznego synodu wPistoi z 1786 roku. Konstytucja ta uznawana jest za dokument nieomylny Kościoła katolickiego (BF, s. 68, Poznań, 2000).
↑Podawany często jako data urodzenia dzień 27 grudnia 1717 to w rzeczywistości data jego chrztu, zob. Ludwig von Pastor,The History of the Popes, vol. 39, Londyn 1952, s. 22
.jpg)
.jpg)