Przyszedł na świat w rodzinie hrabiowskiej – był synem Girolamo Mastai Ferrettiego i Cateriny Sollazzi[3]. W młodości chorował naepilepsję[3]. Początkowe nauki pobierał w domu, a 1802–1809 uczęszczał do kolegiumpijarskiego wVolterrze wToskanii[3]. 26 września 1809 otrzymałtonsurę. W 1809 udał się doRzymu, gdzie (z przerwą 1810–1814 spowodowaną zajęciem Rzymu przez wojska napoleońskie) słuchał wykładów wCollegium Romanum, wSeminarium św. Apolinarego i w Akademii Duchownej[3]. W czasie przerwy między studiami przebywał wSenigallii, unikając służby w armii francuskiej.
Po upadkuNapoleona I kontynuował przerwane studia w Rzymie; zaangażował się też w pracę w katolickim zakładzie wychowawczym dla sierot Tata Giovanni. Od 1817 był opiekunem duchowym i jednym z dyrektorów tego ośrodka, a równocześnie tam mieszkał. Starał się o przyjęcie dogwardii papieskiej, ale z powodupadaczki odmówiono mu[3].Ze względu na chorobę, postarał się odyspensę papieską pozwalającą na otrzymanieświęceń kapłańskich. 10 kwietnia 1819 przyjął święcenia[3], lecz papieżPius VII zezwolił mu jednak na odprawianiemszy tylko w obecności drugiego kapłana.
Od 1823 był członkiem prestiżowego Towarzystwa Literackiego Arcadia. W lipcu 1823 uzyskał papieską nominację na stanowisko audytora przy delegacie apostolskim dlaChile[1],Peru,Meksyku iKolumbii, biskupie Giovannim Muzi. W 1825 Giovanni powrócił do Rzymu. Został mianowanykanonikiem kapituły bazylikiSanta Maria in Via Lata, prałatem oraz dyrektorem hospicjumSan Michele a Ripa[3]. 21 maja 1827 został wybrany naarcybiskupaSpoleto, asakrę biskupią otrzymał 3 czerwca[3].
16 lutego 1832Grzegorz XVI przeniósł go nabiskupstwo wImoli (z własnym tytułem arcybiskupa)[3]. Feretti zasłużył się dla tej diecezji wieloma cennymi inicjatywami, m.in. założeniem Akademii Biblijnej dla duchowieństwa (prowadzącej studia z zakresu biblistyki i teologii), utworzeniem tzw. Banku Pobożnego dla osób zadłużonych, Towarzystwa św. Terencjusza opiekującego się chorymi, założeniem szpitali, przytułków oraz ochronek dla dzieci. Ponadto prowadził stowarzyszenia zajmujące się działalnością charytatywną, promowaniem wydawnictw katolickich, organizowaniem katechez, rekolekcji i akcji misyjnych.
Doceniając dokonania Giovanniego,Grzegorz XVI 23 grudnia 1839 mianował gokardynałemin pectore, a 14 grudnia 1840 – kardynałem prezbiterem kościołaSS. Marcellino e Pietro[3]. Został wyznaczony do pracy w czterech kongregacjach kurialnych: Kongregacji ds. Biskupów i Zakonników, Kongregacji ds. Obrzędów, Kongregacji ds. Dyscypliny Zakonnej i Fabryki św. Piotra[4].
Uznawany za liberalnego kardynała. Mówiono nawet, że w domu Mastai Ferretti nawet koty są liberałami. 16 czerwca 1846, na trwającym od 14 czerwcakonklawe został wybrany na papieża[1]. Jego wybór był podyktowany odrzuceniem kandydaturyLuigiego Lambruschiniego[1]. Tuż po elekcji, przybył naKwirynał kardynałKarl Kajetan Gaisruck, chcący zgłosićekskluzywę wobec Ferettiego, która z powodu spóźnienia okazała się nieskuteczna[3]. Imię Pius przyjął przez pamięć i szacunek dlaPiusa VII. Jego koronacja odbyła się 21 czerwca 1846 wbazylice św. Piotra.
Pius zaczął przeprowadzać stopniowe reformy polityczne. Wydał zgodę na zbudowaniekolei żelaznej na tereniePaństwa Kościelnego oraz nagazowe oświetlenie ulic. Nastąpiło znaczne złagodzeniecenzury. Amnestie dla więźniów oraz reformy, które zapoczątkował, zaprocentowały wzrostem jego popularności[1]. Z czasem opinia o papieżu liberale uległa zmianie; odWiosny Ludów, rewolucji w 1848 papież zaczął przechodzić na stanowisko coraz bardziejkonserwatywne[1]. Został wówczas zmuszony do nadania rządzonemu przez siebie Państwu Kościelnemu konstytucji (14 marca 1848)[5] oraz wyrażenia zgody na powstanie dwuizbowego parlamentu we Włoszech, który kategorycznie odmówił przyłączenia się do wojny zAustrią[1]. Pius, chcąc zachować neutralność, nie zajął żadnego stanowiska, co zostało odebrane jako zdrada[2]. W wyniku tego, rozpoczęły się rozruchy w Państwie Kościelnym i 15 listopada 1848 zamordowanoPellegrino Rossiego, ministra sprawiedliwości[1]. Rewolucjoniści wkrótce oblegliKwirynał, co zmusiło papieża do ucieczki doGaety 24 listopada[2]. 9 lutego 1849 proklamowano krótko istniejącąRepublikę Rzymską[2]. Dzięki pomocy wojsk francuskich, papież zdołał powrócić do Rzymu 12 kwietnia 1850[2]. Zaraz potem, wraz z sekretarzem stanuGiacomo Antonellim, rozpoczął starania o zapobiegnięcie wszelkim ruchom wyzwoleniowym[1]. Jego działania zostały wykorzystane przez premieraPiemontu,Camillo Cavoura, który we wrześniu 1860 włączył tereny Państwa Kościelnego doKrólestwa Włoch, pobitwie pod Castelfidardo[1]. Od tego czasu papież przebywał pod ochronąFrancji, natomiast władze Włoch zaproponowały mu suwerenność Rzymu i stałą dotację, jeśli zrezygnuje z Państwa Kościelnego[2]. Pius nie zgodził się na te warunki, przez co przez dziesięć lat (do 1870) był pod kuratelą wojsk francuskich[2]. Wybuchwojny francusko-pruskiej w lipcu 1870 zmusił Francję do wycofania garnizonu, umożliwiając wojskom włoskim zajęcie Rzymu 20 września[1]. Rok później rząd włoski przyznał papieżowi prawa nietykalności, suwerenności i roczną rentę, lecz 15 maja Pius odmówił jej akceptacji[2]. Od tamtej pory, aż do 1929 roku papieże byli nazywani „więźniami Watykanu”[2].
Pomimo że działania papieża w polityce wewnętrznej są przez historyków krytykowane, to kwestie zagraniczne są, ich zdaniem, naznaczone sukcesami[1]. Pius utworzył bowiem ponad dwieście nowychdiecezji na całym świecie, zwłaszcza wAmeryce Łacińskiej,Stanach Zjednoczonych ikoloniach brytyjskich[1]. Ponadto odnowił Kościół w Niderlandach, który mocno ucierpiał w okresiereformacji[2]. Zawarł także korzystne dla Kościołakonkordaty z Hiszpanią w 1851, z Austrią w 1855, z Portugalią w 1857 i z częścią krajów środkowoamerykańskich w latach 1852–1862[1]. Ponadto ustanowiłłaciński patriarchat Jerozolimy[1].
Za czasów jego pontyfikatu wNiemczech powstało Stowarzyszenie Piusa, zrzeszające tamtejszych katolików[2]. W roku 1870 powstało także podobne stowarzyszenie „Centrum”, które zrzeszało działaczy politycznych, jednak szanse na dobre relacje na linii państwo-Kościół pogrzebałKulturkampf ustanowiony w 1871 przezOttona von Bismarcka[2]. Doprowadziło to do zakazu działalności niektórych zakonów, m.in.jezuitów, co było sprzeczne z konstytucją[2]. Papież zaprotestował w 1873 przeciw „ustawom majowym”, a następnie w 1875 encyklikąQuod nunquam, na co Bismarck odpowiedział dymisją 2/3 biskupów i zamknięciemseminariów duchownych[2]. Pomysł kanclerza o zbudowaniu Kościoła narodowego okazał się jednak chybiony, gdyż jego działania nie podzieliły Kościoły w Niemczech[2].
W 1847 roku Pius zawarł także konkordat zRosją, jednak nie dawał on prawie żadnych wymiernych korzyści[2]. Ponieważ działania cara budziły sprzeciw, Pius beatyfikowałAndrzeja Bobolę 30 października 1853 roku[2]. Kiedy nowym carem zostałAleksander II Romanow, papież zwrócił mu uwagę na nieprzestrzeganie konkordatu, a także na represyjną politykę wobec Polski, zwłaszcza podczaspowstania styczniowego w 1863[2]. 28 stycznia 1863 r. potępił wybuch powstania styczniowego, o czym został poinformowany w czasie audiencjiLudwik Orpiszewski, wysłannikWładysława Czartoryskiego, emisariusza dyplomatycznegoRządu Narodowego[6]. Z drugiej jednak strony Pius IX podczas powstania zwrócił się doFranciszka Józefa iNapoleona III o pomoc dla Polski[1]. 29 czerwca 1867 kanonizowałJozafata Kuncewicza[1], a 6 czerwca 1877 roku przyjął też pielgrzymkę polską i wygłosił do niej mowę, w której zawarł słowa:miejcie nadzieję, wytrwałość, odwagę i módlcie się, a ciemięzcy wasi runą i Królestwo Polskie powróci[7].
Jednym z najważniejszych punktów w pontyfikacie Piusa, był projekt zwołaniaI Soboru Watykańskiego, który pojawił się 6 grudnia 1864[2]. Został on uroczyście rozpoczęty 29 czerwca 1868 i zaproszono nań Kościoły wschodnie[2]. Uczestniczyło w nim niemalże 700 duchownych i przy znikomym sprzeciwie, 13 lipca 1870 ogłosili onidogmat o nieomylności papieża w sprawach religijnych i moralnych[2]. Papież zaaprobował tę uchwałę pięć dni później, konstytucjąPastor aeternus[1]. 24 kwietnia 1870 została też wydana konstytucjaDei filius, gdzie wyrażono zaniepokojenie postępującąateizacją,panteizmem imaterializmem[1]. Ponieważ 19 lipca wybuchławojna prusko-francuska, część biskupów opuściła obrady soborowe, a wobec zajęcia Rzymu 20 września papież zawiesił sobór miesiąc później[2].
Pius był gorącym zwolennikiem centralizacji Kościoła i popierałultramontanizm[1]. Spowodowało to rozprzestrzenienie się schizmy Kościoła w Holandii na inne kraje, a także silne ruchyantyklerykalne[1]. Niektóre działania polityczne przyczyniły się też do prawie całkowitego zwalczeniagallikanizmu ijózefinizmu[1].
Zmarł wWatykanie 7 lutego 1878 po chorobie. Tymczasowym miejscem jego pochówku stała się bazylika watykańska. W czasie jego ekshumacji mającej miejsce 12 lipca 1881 roku jego przeciwnicy demonstrowali swoje niezadowolenie pod hasłemdo rzeki z papieżem kanalią. Ostatecznie ciało Piusa IX spoczęło wbazylice św. Wawrzyńca za Murami[9].
↑Wilhelm Feldman: Dzieje polskiej myśli politycznej 1864–1914. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1933, s. 117-118.
↑Index ac status causarum beatificationis et canonizationis quae a Postulatione Generali OFM pertractantur. Rzym: Postulazione Generale OFM, 2009, s. 70.
.png)
