1422 – początek planowego osadnictwa na terenie powiatu piskiego; Pisz powstał jako osada bartnicza, funkcjonująca jako wieś zagrodnicza, zasiedlonawolnymi pruskimi, z prawem bartnictwa, rybołówstwa i myślistwa. W 1424 wzmiankowano osołtysie, co wskazywałoby na funkcjonującą już wieś. Wspomniany sołtys wymieniany jest także jako starosta bartny w 1450 r. Prawdopodobnie w tym czasie w pobliżu zamku funkcjonowały już karczmy i kramy rzemieślnicze.
1449 – Potwierdzone istnienie kościoła i szkoły, budowamostu zwodzonego na Pisie.
1451 – pobyt w Piszu wielkiego mistrzaLudwika von Erlichshausena; nieudana próbalokacji miasta. Przywilej lokacyjny nadawał 200 łanów na prawie chełmińskim, a sołtysem i zasadźcą był Wawrzyniec Allwun, który otrzymał 30 łanów i trzy parcele w mieście. Na utrzymanie plebana wyznaczono 10 łanów. Mieszkańcy lokowanego miasta otrzymali 110 łanów wolnych od obciążeń oraz 50 łanów czynszowych, dla których wyznaczono 10 latwolnizny.Wojna trzynastoletnia uniemożliwiła zasiedlenie miasta i nadanej ziemi.
1455 – powstanie chłopskie podczaswojny trzynastoletniej, zajęcie zamku piskiego przez powstańców.
24/25 stycznia 1945 – Pisz został zajęty przez 307 sowiecką dywizję piechoty dowodzoną przez generała majora B. Dołmatowa; zniszczenie zabudowy w niemal 70%.
1945
przyłączenie miasta do Polski, wysiedlenie ludności uznanej za niepolską,
1987 – w Turnieju Miast Pisz przegrał zeSłubicami.
1989 – w wyniku demokratycznych wyborów do samorządu gminnegoburmistrzem został Andrzej Wróblewski, następnie do 2002 urząd ten piastował Janusz Puchalski.
Starostwo Powiatowe w Piszu
1995 – ukazał się pierwszy numer nowej edycji czasopisma popularnonaukowego „Znad Pisy”.
1998 – podpisanie porozumienia o partnerstwie między Piszem a powiatemSchleswig-Flensburg.
2004 – uruchomienie ekologicznejciepłowni (Jest to największa tego rodzaju ciepłownia w Polsce, która wykorzystuje tylko odnawialne źródła energii – biomasę).
2009 – 26 czerwca otwarto nowy most nad Pisą w celu zmiany przebiegu obu dróg krajowych przez miasto (nr 58 i 63; obecnie ul. Mecenasa Andrzeja Stefana Mireckiego)[13].
2019 – zakończenie remontulinii kolejowej nr 219, z przebudową stacji, wymiana przęsła mostu nad Pisą i budowa przystanku osobowegoPisz Wschodni.
2021 – podczas XXXI Sesji Rady Miejskiej w Piszu, podjęto uchwałę w sprawie nadaniaErnestowi Banachowi tytułu „Zasłużony dla miasta Pisz”. Przyjęto też uchwałę o podjęciu działań zmierzających do zmiany nazwy części al. Turystów na al. Ernesta Banacha[14].
Kościół św. Jana Chrzciciela – zabytkowy kościół (do 1945 świątynia ewangelicka), którego najstarszy element, wieża, pochodzi z 1694. Ściany z ryglówki wzniesione w 1737. Wieża murowana i otynkowana, o trzech kondygnacjach z otworem wejściowym na osi, zamykającym się półkoliście. Dach wieży, namiotowy, przechodzi w latarnię ośmioboczną, na niej zegar, a od 1739 krzyż. Hełm pochodzi z czasów późniejszych. Sam kościół, wzniesiony w ostatnich latach XVII wieku, został przebudowany w 1843. We wnętrzu kościoła zachował się ołtarz główny z okresu późnego renesansu, odnowiony w 1696 oraz barokowa ambona pochodząca z 1701. Z XVII wieku pochodzą: krucyfiks drewniany, polichromowany, polichromowany pelikan oraz chrzcielnica
Ratusz – neogotycki ratusz z 1900 wzniesiony za pieniądze pochodzące zkontrybucji po wygranej wojnie zFrancją w 1871. Mieszczą się w nim między innymiMuzeum Ziemi Piskiej, Starostwo Powiatowe i Urząd Stanu Cywilnego
Pozostałościzamku – fragmenty muru oraz fundamenty byłego zamku krzyżackiego przy ul. Gizewiusza
Dom Królewski – parterowy dom z XVIII w. przy ul. Rybackiej 8, którego nazwa nawiązuje do rzekomego pobytu króla PolskiAugusta II Mocnego[15]
dwa piętrowe domy przy ul. Lipowej 5 i 22 (stara numeracja) z XIX wieku, murowane, otynkowane, założone na planie prostokąta, dwudzielne.
Domy przy ul. Rybackiej oznaczone numerami: 9, 12, 13, 15, 16, 17, 18 i 30 pochodzące z I. połowy XIX wieku, parterowe, murowane, tynkowane, założone na planie prostokąta.
Przy placu Daszyńskiego, z bogatej niegdyś secesyjnej zabudowy pozostały dwa zabytkowe budynki (nr 8 i 14).
Baszta – neogotycki budynek dawnej słodowni nieistniejącego jużbrowaru[16] z końca XIX wieku. Mieści się na zapleczu ratusza
Kamienna Baba – pamiątka pozostawiona przezPrusów, odnaleziona w pobliskichWejsunach w 1872. Obelisk z różowawego głazu (140 cm wys.), z niewyraźnie zarysowaną twarzą, przedstawia prawdopodobnie staropruskiego boga.
Budynek przemysłowo-magazynowy z przełomu XIX / XX w.
Zespół ośmiu niemieckichschronów wojskowych wybudowanych w latach 1939–1944, w tym jedyny w Polsceschron bierny typu Regelbau 502 – główny schron zespołu, odnowiony, zawierający ekspozycję militarno-historyczną. Ponadto na kompleks składają się: odnowiony schron bojowy CKM i działa przeciwpancernego oraz sześć nieodnowionych schronów – bojowych i biernych. Kompleks tworzy trasę historyczną „Piska Pozycja Ryglowa” i jest dostępny do bezpłatnego zwiedzania.
Gustaw Gizewiusz (XIX w.), działacz mazurski, autor głośnej pracy „Polska kwestia językowa w Prusach”, współredaktor dwóch gazet wychodzących w języku polskim na Mazurach
Marek Szczech – piłkarz, reprezentant Polski, zmarł w 2003
Zbigniew Włodkowski (ur. 30 kwietnia 1961 w Piszu) – polski polityk (PSL), nauczyciel i samorządowiec, poseł na Sejm V kadencji, od 28 listopada 2007 podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej.
Jerzy Małecki (ur. 23 kwietnia 1972 w Piszu) – polski polityk (PiS), bankowiec i samorządowiec, poseł na Sejm VIII kadencji, wcześniej radny powiatu piskiego.
Iga Grzywacka – polska aktorka teatralno-musicalowa i wokalistka, a także I Wicemiss Podlasia 2011 oraz półfinalistkaMiss Polski 2011.
Marianne Strobl-Hold (ur. 15 maja 1933 Marianne Weiss w Johannisburgu, Prusy Wschodnie (obecnie Pisz, Polska), † 11 września 1994 r. W Lugano) była niemiecką aktorką.
Adam Strug – polskiśpiewak i instrumentalista, autor piosenek, poeta,kompozytor muzyki teatralnej i filmowej, producent i kurator muzyczny, scenarzysta filmów dokumentalnych, etnomuzykolog, popularyzator muzyki tradycyjnej.
↑Słownik historii Polski. Tadeusz Łepkowski (red.). Wyd. 6. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 247.OCLC879373. Cytat:Mazury, region geograficzno-hist. na Pojezierzu Mazurskim, obecne pow.: […] Pisz […]. (pol.).
↑Materiały do dziejów nowożytnych ziem zachodnich. Władysław Chojnacki (oprac.). T. 5: Polska kwestia językowa w Prusach. Poznań: Instytut Zachodni, 1961, s. 449. Cytat:Galindien (Galindia, pierwotna nazwa obszaru dzisiejszych powiatów: Mrągowo, Pisz i Szczytno). (pol.).
↑Krzysztof Szczepanik: Pisz i Orzysz. Miniprzewodnik. Gliwice: Bezdroża, 2012.ISBN 978-83-7853-288-0. [dostęp 2022-09-19]. Cytat:20-tysięczny Pisz leży na skraju Puszczy Piskiej […]. Tereny zajmowane przez miasto zamieszkiwało niegdyś pruskie plemię Galindów. (pol.). Brak numerów stron w książce
↑Waldemar Brenda: Historia Pisza. pisz.pl, 2021-04-22. [dostęp 2022-09-19]. [zarchiwizowane ztego adresu (2022-09-19)]. Cytat:Region piski w dawnych wiekach był słabo zaludniony. Galindowie zamieszkiwali głównie wschodnie połacie tej ziemi […].(pol.).
↑Almanach wiedzy powszechnej 1999. Romuald Choromański (red.), Katarzyna Makowska (red.), Jacek Bińkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Skrzydła, 1999, s. 557.ISBN 83-904838-8-2. Cytat:[…] powiaty olecki i ełcki, […] giżycki i piski, gdzie znajdowały się siedziby Jaćwingów. (pol.).
↑Stanisław Zajączkowski. Problem Jaćwieży w historiografii. „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Kwartalnik poświęcony historii Wielkiego Pomorza”. 19 (1), s. 31, 1953. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu. ISSN0209-2158. Cytat:Jako główne miejscowości Sudowii w swych czasach wymienił Hennenberger: […] Pisz (Johannisburg) […]. (pol.).
↑Pomorze nowożytne. Gerard Labuda (red.), Stanisław Hoszowski (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1959, s. 10, seria: Szkice z dziejów Pomorza.OCLC247035464. Cytat:W drugiej fazie kolonizacji nie tylko kontynuowano akcję osadniczą na dawniejszych terenach […], ale objęto nią również nowe tereny – mianowicie wschodnią część Galindii i stanowiącą jej przedłużenie zachodnią Sudowię (dziś powiat piski i ełcki) […]. (pol.).
GrzegorzG.BiałuńskiGrzegorzG.,Kolonizacja Wielkiej Puszczy (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn: OBN, 2002, s. 237,ISBN 83-87643-97-1., ISSN 0585-3893.
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia hasła Pisz.
53°37′44″N 21°48′45″E/53,628889 21,812500
.JPG)
.JPG)
.jpg)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
Estonia,Mustvee
Rosja, Rejon Nesterov
Niemcy,Powiat Schleswig-Flensburg
Białoruś, Rejon Woronowo
Ukraina,Irpiń
Polska,Kędzierzyn-Koźle
Litwa, Rejon Alytus
